NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI FIZIKAMATEMATIKA FAKULTETI Umumiy fizika

NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI Umumiy fizika kafedra katta o’qituvchisi Toshpulatova Shaxloning 4 -KURS GURUH TALABAlari uchun TAYYORLAGAN Ochiq Ma’ruza ISHI.

MAVZU: YORUG’LIKNING TO’LQIN XOSSALARI. YORUG’LIK INTERFERENt. SIYASI.

REJA: 1. YORUG’LIK TO’LQINLARI. 2. YORUG’LIKNING INTERFERENt. SIYASI. 3. NYUTON HALQALARI.

l YORUG’LIK- to’lqin uzunligi 400 nm dan 780 nm gacha bo’lgan elektromagnit tebranishlarning fazoda tarqalishidir. l “INTERFERENTSIYA”-grekcha so’zdan olingan bo’lib, ”xalaqit bermoq” degan ma’noni bildiradi.

l Yorug’likning interferentsiyasini kuzatish uchun kogerent manbalaridan foydalanish lozim. l Kogerent yorug’lik manbalari deb-bir xil chastotali va fazalar farqi o’zgarmas bo’lgan tebranishlarni yuzaga keltiruvchi to’lqin manbaiga aytiladi.

l Yorug’likning interferentsiyasini kuzatishning ikkinchi asosiy sharti – kogerent to’lqinlar qo’shilishidan oldin yo’llar farqini hosil qilish kerak, ya’ni ikki kogerent to’lqin bosadigan optik yo’llar farqi butun yoki yarim to’lqin uzunligiga teng bo’lishi kerak.

¡ Yorug’likning interferentsiyasi deb-ikki kogerent to’lqinning fazoda qo’shilib ular energiyasi(intensivligi) ning qayta taqsimlanishiga , ya’ni o’zaro kuchayishiga va susayishiga aytiladi.

l 1804 -yili Nyuton yassi qavariq linza yoki plastinkaga kogerent nurlar dastasini yo’naltirib, plastinkadan qaytgan nurlarni ma’lum bir nuqta atrofida qorong’u va yorug’, konsentrik halqalar hosil bo’lganligini kuzatgan. l Hosil bo’lgan bu interfrension manzaraga “Nyuton halqalari” deb nom bergan.

l Bir xil amplitudali ikki kogerent to’lqinning kuchayishi intensivlikning to’rt marta ortishiga, susayishi intensivlikning butunlay yo’qolishiga olib keladi. l Agar optik yo’llar farqi juft to’lqin soniga teg bo’lsa, interferensiyaning maksimumlik sharti toq to’lqin soniga teng bo’lsa , minimumlik sharti kelib chiqadi.

l Agar kogerent to’lqinlar bir xil fazada uchrashsa, ya’ni yo’llar farqi juft yarim to’lqinga teng bo’lsa, ular bir-birini kuchaytiradi. Natijaviy amplituda ikki marta ortadi. l Qarama-qarshi fazada uchrashsa, ya’ni yo’llar farqi toq yarim to’lqinga teng bo’lsa, ular bir-birini susaytiradi. Natijaviy amplitud nolga teng bo’ladi.

§ Frenel-Gyuygens prinsipi, u to’lqin optikaning asosiy prinsipidir: § Yorug’lik to’lqini yetib borgan har bir nuqta ikkilamchi yorug’lik manbai bo’lishi bilan birga, ular kogerent yorug’lik manbalariga aylanadi va ulardan chiqqan nurlar kelib chiqqan kelib tushgan har bir nuqtada interferentsiya hodisasi yuzaga keladi.

6. Savol: Agar kogerent to’lqinlar bir xil fazada uchrashsa, ular bir-birini. . . Javob: Kuchaytiradi.

7. Savol: Agar kogerent to’lqinlar qarama-qarshi fazada uchrashsa, ular bir-birini. . . Javob: susaytiradi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!