Motivasyon Ar Gr Sait SYLER Motivasyon Kavram Motivasyon

Motivasyon Arş. Gör. Sait SÖYLER

Motivasyon Kavramı • Motivasyon kavramı hareket etmek, harekete geçmek anlamına gelen Latince «Movere» kelimesinden türetilmiştir. İngilizce ve Fransızca karşılığı ise «Motive» dir. Motive kelimesinin Türkçe karşılığı «Güdü» dür. • Güdü, bir insanı bir amaç için harekete geçiren güç demektir.

Motivasyonun kaynağını ihtiyaçlar oluşturur. Bir ihtiyaç ortaya çıktığında kişi itici bir güç ile uyarılmaya başlar.

İhtiyaç Kavramı • Karşılandığında haz, karşılanmadığında üzüntü veren insani olgudur.

İhtiyaç Türleri • Fiziksel: Yaşamın idamesi için zorunlu- birincil • Ruhsal: Sevgi görme, güven duyma gibi psikolojik- ikincil • Toplumsal: Toplumsal gruplara katılmak bir ihtiyaç haline gelebilmekte • Örgütsel: En azından geçimini sağlamak için bir işe girme • Yönetsel: Ast ve üstlerin görevini yerine getirme ihtiyacı • İşlevsel: İş başarma ile ilgili noksanlıkları giderme*

Motivasyonun Özellikleri • Kişiseldir • Davranışları şekillendirir • Çok yönlüdür • Davranışın kendisi değil, davranışa iten güçtür

Güdülerin Sınıflandırılması • İçgüdüler: Acıkma, susama gibi güdüler. Doğuştandır ve öğrenme gerektirmez. • Fizyolojik güdüler: İçgüdülere benzer ancak şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Isınma gibi. • Sosyal güdüler: Toplum yapısı ile alakalıdır. Toplumda değer gören davranışlara yönlendirir. Örneğin evlilik. • Psikolojik güdüler: Kişiden kişiye değişen karmaşık yapıdaki güdülerdir. Örneğin kendini gösterme isteği.

Güdüleme Süreci

Çalışanların Sınıflandırılması Psikologlara göre çalışanlar 6 sınıfa ayrılabilir • Emniyet arayan çalışan • Mükemmeliyetçi çalışan • Kendisine önem verilmesini isteyen çalışan • Sorumluluk seven çalışan • Prestij arayan çalışan • Kabul edilmek isteyen çalışan

• Her çalışanın psikolojik durumu farklı olacağından motivasyon araçları seçilirken kişilerin psikolojik durumu işverence değerlendirilmelidir.

Motivasyon Araçları Güdülemede temel amaç, çalışanları amaçlara ulaşma noktasında isteklendirmek, teşvik etmek ve harekete geçirmektir Bunu sağlayabilmek için; • Ekonomik araçlar • Psiko-sosyal araçlar • Örgütsel- yönetsel araçlar Kullanılmaktadır.

Ekonomik Araçlar • Ücret artışı • Primli ücret ödemesi • Ödüller

Psiko-Sosyal Araçlar • Çalışmada bağımsızlık • Sosyal katılım • Değer ve statü • Gelişme ve başarı vb.

Örgütsel- Yönetsel Araçlar • Amaç birliği: İşgörenin amaçlarını anlayarak örgütsel amaçlar ile uyumlaştırılması. • Yetki ve sorumluluk dengesi: Kişiye yetkisini aşan sorumluluklar verilmemelidir. • Eğitim ve yükselme olanakları • Kararlara katılma vb.

Güdüleme Teorileri • Güdüleme kavramı • İhtiyaçların neler olduğu • İhtiyaçların davranışa dönüşmesi • Güdüleme süreci • Güdüleme araçları İncelenmiştir

Kapsam Teorileri • Kapsam teorileri insanları çalışma ortamında neyin motive ettiği ile ilgilenirler. • Maslow’ un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi • Herzberg’ in Çift Faktör Teorisi • Başarma İhtiyacı Teorisi • Alderfer’ in ERG Teorisi

Maslow’ un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi • Bir ihtiyaç giderilmeden diğer basamağa geçilemez. • En üst basamaktan alt basamaklara geçiş mümkündür.

Herzberg’ in Çift Faktör Teorisi

Başarma İhtiyacı Teorisi • Mc. Clelland çalışanaların odaklandıkları ihtiyaç türlerini üç gruba ayırmıştır. • Başarma ihtiyacı – Kişiye eğitimler verilerek motive edilebilir. • İlişki kurma ihtiyacı – Yöneticiler iletişim kanalları açık tutulmalıdır. • Güç kazanma ihtiyacı – Yetki ve sorumluluk devri sağlanabilir.

Alderfer’ in ERG (VİG) Teorisi • Varolma, İlişki kurma, Gelişme • Maslow’ dan temel farkı hiyerarşiye önem vermemesi ve iki ihtiyacın aynı anda ortaya çıkabileceğini savunması (örn. İlişki kurma ve gelişme)

Süreç Teorileri • Kapsam teorileri güdüleyici faktörleri vurgularken süreç teorileri güdülemeyi sağlamak için bu faktörlerin kendi aralarında nasıl etkileşimde bulunduğu ile ilgilenir. • Pekiştirme Teorisi • Beklenti Teorileri • Eşitlik Teorisi • Amaç Teorisi

Pekiştirme Teorisi • Pavlov’ un köpeği: Davranışlar uyaranlar tarafından harekete geçirilir. • Sonuçsal pekiştirme • Kişileri davranışlara yönelten şey elde etmeyi umdukları sonuçlardır.

Beklenti Teorileri • Vroom’un Beklenti Teorisi: Valens, Bekleyiş • Kişiyi motive eden ödülün arzulanma derecesi ve gayretin ödül getireceğine duyduğu inançtır.

Beklenti Teorileri • Lawler ve Porter’ın Beklenti Teorisi: Valens, Bekleyiş, Bilgi ve Yetenek, Rol • Kişi yüksek arzu ve inançla bir gayret gösterse bile bu yüksek performans ile sonuçlanmayabilir. Gayret örgütteki rolünden farklı ise rol çatışmaları yaşanır.

Eşitlik Teorisi Kişilerin girdileri: Çaba, performans, bilgi, tecrübe vb. Çıktıları: Ücret, ikramiye, hoş görülme

Amaç Teorisi • Amaç teorisinde, zor ve spesifik amaçların bireylerin performansını artırdığı varsayılmaktadır • Örgütsel davranış alanındaki araştırmacılar, işteki çabayı ve performansı artıran özel bazı koşulların var olduğunu belirtmişlerdir. Bunlar; amaçların spesifik olması, amaçların konu ile ilgili olması, amaçların meydan okuyucu olması, amaca bağlılığın olması, amaçların belirlenme sürecine katılımın sağlanması ve amaçlarla ilgili geri bildirimlerde bulunulmasıdır

Çalışma Soruları • Motivasyon nedir? İhtiyaç-Motivasyon-Davranış ilişkisini kısaca açıklayınız. • Klasik yönetim anlayışından neo klasik yönetim anlayışına geçiş sürecinde motivasyon kavramını irdeleyiniz. • Kapsam teorileri ile süreç teorilerinin farkı nedir? • Maslow’ un ihtiyaçlar hiyerarşisinde yer alan ihtiyaçlar nelerdir? • Çalışanların psikolojik olarak sınıflandırılması yöneticiye nasıl avantajlar sağlar? • NOT: Lütfen bütün konulara çalışınız! Bu sorular çalışma yönteminizi kolaylaştırmak için eklenmiştir!