Kavram ve Kavram Sistemleri Do Dr Ender Ateman

Kavram ve Kavram Sistemleri Doç. Dr. Ender Ateşman

Bu dersin konusu 1. 2. Kavramlar Kavram Sistemleri

Kavramlar � Kavram: bir nesneler kümesinden soyutlama yoluyla elde edilen özelliklerden oluşan düşünce birimi � Karakteristiklerin tek türlü birleşimi tarafından oluşturulan bilgi birimi (TS 1198 -1 ISO 1087 -1) Kavramın içeriği: Bir kavramın bütün özelliklerinin toplamı � Kavramın kapsamı: � Aynı hiyerarşik düzeyde bulunan bütün kavramların altında yer alan diğer kavramların toplamı. � Bir kavramın bütün özelliklerini taşıyan nesnelerin toplamı. � Sınıf: Bir kavramın altında yer alan bütün cisimlerin toplamı. �

Kavram sistemi � kavramları birbirleriyle ilişkilidir � kavramlar bir bütünün parçaları olarak görülebilir

Örnek motor patlamalı motor elektrik motoru benzinli motor dizel motor rüzgar motoru

Örnek elektronik iletişim araçları telefon kablolu faks kablosuz cep faks cihazı uydu bilgisaya r …

Örnek boru çelik boru bakır boru cam boru su borusu gaz borusu yağ borusu atıksu borusu taşma borusu

Örnek yazıcı 1 vuruşlu yazıcı 1. 1 vuruşlu olmayan yazıcı 1. 2 karakter vuruşlu yazıcı 1. 1. 2 nokta vuruşlu yazıcı 1. 1. 2 düşük hızlı yazıcı 1. 3 mürekkep püskürtmeli yazıcı 1. 2. 2 yüksek hızlı yazıcı 1. 4 sayfa yazıcı satır yazıcı 1. 5 1. 6 yüksek hızlı sayfa yazıcı 1. 4/1. 6 lazer yazıcı 1. 2. 2 renkli lazer yazıcı 1. 2. 2/1. 8 siyah beyaz yazıcı 1. 7 renkli yazıcı 1. 8

Kavram sistemi, birbirleri arasında bir bütün oluşturacak şekilde ilişki bulunan ya da kurulan kavramlardan oluşur. Kavramların sistemi Aralarındaki ilişkiye göre yapılandırılmış kavramların kümesi (TS 1198 -1 ISO 1087 -1: 2003)

Kavramlar arasındaki ilişkiler � Hiyerarşik ilişkiler � Edimsel (pragmatik) ilişkiler

Hiyerarşik ilişkiler � Bir kavramın adım alt kavramlara ayrılması � Kavramların adım bir üst kavramda birleştirilmesi � soyutlama ilişkileri (mantıksal, oluşumsal) � varlıksal ilişkiler (parçasal, parça-bütün ilişkileri)

Soyutlama ilişkileri � alt kavram üst kavramın bütün özelliklerini taşır � alt kavram üst kavramdan en az bir özelliği ile ayrılır Örnek: motor – patlamalı motor – dizel motor

Soyutlama ilişkileri - Örnek matkap - radyal matkap - sütunlu matkap - konili matkap - akülü matkap - darbeli matkap - darbesiz matkap - elektrikli matkap - pnömatik matkap - kırıcı delici matkap - sondaj matkabı - dövme matkap

Varlıksal ilişkiler Bir bütün olduğu düşünülen üst kavram (bir bütün oluşturduğu kabul edilen kavram) ile alt kavramlar (bu bütünün parçaları) arasında bu bütünün düşünsel olarak parçalarına ayrılmasıyla ortaya çıkan ilişkiler bulunur. Örnek: saat – dakika – saniye – salise

Örnek bisiklet kadro gidon tekerlek üst boru oturma borusu alın borusu çeki borusu arka boru sele lastik jant teli göbek fren sistemi iç lastik dış lastik ön göbek arka göbek aksesuar far zil ayna …

Edimsel kavram ilişkileri � hiyerarşik değildir � kavramlar arasında konu ilişkisi vardır örnekler • zamansal ilişki (ilkbahar, yaz, sonbahar, kış) • nedensel ilişki (ateş – sıcak, don – buz) • karşıtlık ilişkisi (gece – gündüz)

Kavram sistemlerinin oluşturulması � açık � İlişki ve sınıflandırma: açık ve net olmalı � anlaşılır � erek grubun meslek bilgisine uygun � basit � kullanımı kolay ve basit � geliştirilebilir � yeniliklere ve değişikliklere uygun

Etmenler Kavram sistemlerinin oluşturulmasını etkileyen etmenler � sistemin amacı � erek gruplar � özel alan � ayrıntı düzeyi

Kavram sistemlerinin yararı � anlaşılırlık, anlamın oluşturulmasında yardımcı � eşdeğerlik derecesi � eşyazım � alt ya da üst sistemlerin eklenmesi