METOT GEERL KILMA VALDASYON GEERL KILMA NEDR VALDASYON

METOT GEÇERLİ KILMA (VALİDASYON)

GEÇERLİ KILMA NEDİR? (VALİDASYON) • Metodun ilgili performans kriterlerine uygunluğunun saptanması için metot parametrelerinin belirlenip incelendiği bir geçerlilik çalışmasıdır • Bir cihazın veya sistemin belirlenen spesifik koşulları yerine getirdiğinin test edilerek onaylanmasıdır.

1. DOĞRULUK Accuracy 2. KESİNLİK Precision 2. a. ARA KESİNLİK METOT GEÇERLİ KILMA (VALİDASYON) PERFORMANS PARAMETRELERİ NİCEL ANALİZLER İÇİN (bir karışım içerisindeki maddelerin miktarlarını ölçmek için yapılan analiz) 2. b. TEKRARLANABİLİRLİK Repeatability 2. c. TEKRAR ÜRETİLEBİLİRLİK Reproducibility 3. GERÇEKLİK Trueness 4. SPESİFİTE Specifity 5. TESPİT(=ALGILAMA) LİMİTİ (LOD) Limit Of Detection (LOD) 6. TAYİN LİTİMİ (LOQ) Limit Of Quantification (LOQ) 7. SAĞLAMLIK Robustness 8. DOĞRUSALLIK Linearity 9. ARALIK Range 12. SAPMA Bias 13. DOĞRUSALLIK Linearity 14. GERİ KAZANIM Recovery 15. ANALİTİK DUYARLILIK 16. TUTARLILIK Ruggedness TÜRKAK. 2019. Metodun Geçerlı Kılınması Ve Bılgılendırme Kılavuzu Dogrulanması Içın Bilgilendirme Kilavuzu. Türk Akreditasyon Kurumu. Ankara

METOT GEÇERLİ KILMA (VALİDASYON) PERFORMANS PARAMETRELERİ ÖN TEST NİTEL ANALİZLER İÇİN (Kimyada bir maddenin hangi element veya bileşiklerden meydana geldiğini inceleyen) ETKİNLİK ORANI YANLIŞ POZİTİF ORANI YANLIŞ NEGATİF ORANI HASSASİYET ORANI SEÇİCİLİK ORANI GÜVENİLİRLİK ORANI DOĞRULUK ORANI GÜVENİLMEYEN BÖLGE TÜRKAK. 2019. Metodun Geçerlı Kılınması Ve Bılgılendırme Kılavuzu Dogrulanması Içın Bilgilendirme Kilavuzu. Türk Akreditasyon Kurumu. Ankara

DOĞRULUK (ACCURACY) DOĞRULUK İKİ BİLEŞENDEN OLUŞUR; - GERÇEKLİK(=TRUENESS) - KESİNLİK(=PRECISION) DOĞRULUK ELDE EDİLEN DEĞER İLE GERÇEK DEĞER ARASINDAKİ FARKTIR. BU FARK HATA OLARAK TANIMLANIR. ÖLÇÜLEN DEĞERİN GERÇEK DEĞERE NE KADAR YAKIN OLDUĞUNU GÖSTERİR. DOĞRULUK=ÖLÇÜLEN DEĞER – KESİN DEĞER Doğruluk ile hassasiyet arasındaki farkı anlamak için videoyu izleyebilirsiniz. https: //www. youtube. com/watch? v=h. RAFPd. Dppzs TÜRKAK. 2019. Metodun Geçerli Kılınması Ve Bilgilendirme Kılavuzu Dogrulanması Içın Bilgilendirme Kilavuzu. Türk Akreditasyon Kurumu. Ankara JCGM 2008. Uluslararası metroloji sözlüğü —Temel ve genel kavramlar, ilgili terimler (VIM). TÜBİTAK UME.

Elde edilen sonuç ile beklenen sonuç arasındaki fark genellikle beklenen sonuca bölünür ve yüzde göreceli hata olarak bildirilir Kabul edilebilir doğrulukta göreceli hatanın % 1 -5 arassında olması istenir, ancak düşük doğrulukta göreceli hatalı % 5 den fazla olur. Şekilde; (a) yüksek doğruluk, (b) düşük doğruluğu ifade eder.

(a) (b) (c) • Yüksek doğruluk sadece (a) şıkkında söz konusudur. (b) ve (c) şıkları düşük doğruluğa sahiptir.

2. KESİNLİK(PRECISION) KESİNLİK ÖLÇÜM SONUÇLARININ BİRBİRİNE YAKINLIĞINI İFADE EDER. KESİNLİK ÖLÇÜM SONUÇLARININ TEKRARLANABİLİRLİĞİNİNİ BİR ÖLÇÜSÜDÜR. RASTGELE HATALARIN GÖSTERGESİ OLAN BU DEĞER HİÇ BİR ZAMAN SIFIR(0) OLMAZ. KESİNLİK STANDART SAPMA, BAĞIL STANDART SAPMA, DEĞİŞİM KATSAYISI CİNSİNDEN İFADE EDİLİR. ÇALIŞMA KOŞULLARINA GÖRE KESİNLİK; 1. TEKRARLANABİLİRLİK 2. ARA KESİNLİK 3. TEKRAR ÜRETİLEBİLİRLİK TÜRKAK. 2019. Metodun Geçerli Kılınması Ve Bilgilendirme Kılavuzu Dogrulanması Içın Bilgilendirme Kilavuzu. Türk Akreditasyon Kurumu. Ankara JCGM 2008. Uluslararası metroloji sözlüğü —Temel ve genel kavramlar, ilgili terimler (VIM). TÜBİTAK UME.

KESİNLİK HESAPLAMALARINDA KİŞİ, CİHAZ, MEKAN, SARF MALZEME, ZAMAN GİBİ TÜM DEĞİŞKENLER VE ETKİ ARALIĞI HESABA KATILIR.

2. a. TEKRARLANABİLİRLİK (Repeatability) • STANDART SAPMASI TEKRARLANABİLİRLİK KOŞULLARINDA ELDE EDİLEN DENEY SONUÇLARININ STANDART SAPMASIDIR. • TEKRARLANABİLİRLİK DENEY METODUNUN İZİN VERDİĞİ KADAR KISA ZAMAN ARALIĞINDA, AYNI CİHAZ, KİŞİ, LABORATUVAR VE ÖZDEŞ NUMUNELERE AYNI METOT UYGULANARAK İFADE EDİLİR.

2. b. ARA KESİNLİK • STANDART SAPMASI TEKRARLANABİLİRLİK KOŞULLARINDA ELDE EDİLEN DENEY SONUÇLARININ STANDART SAPMASIDIR. • TEKRARLANABİLİRLİK DENEY METODUNUN İZİN VERDİĞİ KADAR KISA ZAMAN ARALIĞINDA, AYNI CİHAZ, KİŞİ, LABORATUVAR VE ÖZDEŞ NUMUNELERE AYNI METOT UYGULANARAK İFADE EDİLİR.

2. c. TEKRAR ÜRETİLEBİLİRLİK (Reproducibility) • FARKLI DONANIM KULLANILARAK, DENEYİ YAPAN FARKLI KİŞİLER TARAFINDAN FARKLI LABORATUVARLARDA BENZER DENEY MADDELERİYLE AYNI (YADA FARKLI) METOT UYGULANARAK DENEY SONUÇLARININ ELDE EDİLMESİDİR.

TÜRKAK. 2019. Metodun Geçerli Kılınması Ve Bilgilendirme Kılavuzu Dogrulanması Içın Bilgilendirme Kilavuzu. Türk Akreditasyon Kurumu. Ankara

SEÇİCİLİK (SPECIFICITY) JCGM’ nin Ulusal Metroloji Sözlüğü’ne göre; Her ölçülenin değerinin, araştırılan olgu, cisim veya maddeye ait diğer ölçülenlerden veya diğer büyüklüklerden bağımsız olduğu, bir ya da daha fazla ölçülen için ölçülen büyüklük değerlerini sağlayan, belirli bir ölçüm prosedürü ile kullanılan ölçüm sistemi özelliği, TÜRKAK kılavuzuna göre; Seçicilik ölçüm sonucunun sadece aranan analite ait olduğunun, söz konusu analite kimyasal ve fiziksel olarak benzeyen başka bir maddenin girişim yapıp yapmadığının, yapıyorsa girişim seviyesinin ortaya konmasıdır. Yöntemin aranan analiti örnek matriksindeki diğer maddelerden ayırabilme özelliği seçicilik olarak tanımlanabilir. TÜRKAK. 2019. Metodun Geçerli Kılınması Ve Bilgilendirme Kılavuzu Dogrulanması Içın Bilgilendirme Kilavuzu. Türk Akreditasyon Kurumu. Ankara JCGM 2008. Uluslararası metroloji sözlüğü —Temel ve genel kavramlar, ilgili terimler (VIM). TÜBİTAK UME.

1. Girişim yapan maddeler, analiti içeren numuneye beklenen girişim düzeylerinde farklı derişimlerde eklenir. 2. Girişim yapan madde eklenerek ve eklemeden hazırlanmış iki numune deneye tabi tutularak sonuçlar karşılaştırılır. 3. Girişim yapan madde eklenerek ve eklemeden yapılan ölçümlerde elde edilen sonuçların ortalamaları (6 -7 tekrarlı ölçüm sonucu) arasında anlamlı bir fark olup olmadığı t-testi ile değerlendirilir. Girişim yapanların ve seviyelerinin belirlendiği seçicilik prosedürü her analitik cihaz ve deney için farklılık gösterir.

• Seçicilik: Bir analitik yöntemin, numunede başka bileşenlerin olması halinde, analiti kalitatif ve kantitatif olarak tayin edebilme yeteneğidir. Numuneye çeşitli başka bileşikler katılarak ve zenginleştirme yapılarak yanıta bakılabilir. İnterferansların (girişim yapanların) etkisi incelenir. Yöntemin birden fazla analit için planlanması halinde, işlem her bir analit için tekrar yapılmalıdır. • Nitel bir metodun seçiciliği dereceli bir kavramdır; özelliklerde belirtilen dışında hangi analitin ne ölçüde analize girişim yapacağının derecesi. Metodun bu temel özelliği, aynı zamanda, onun matriks etkisinde etkilenmeden sonuç üretebilme yeteneği olarak da tanımlanabilir. Seçicilik ne kadar iyi ise kimliğin kesinliği ve numune sınıflandırması o kadar iyi olur.

SEÇİCİLİK İÇİN ANALİTİK UYGULAMA TÜRLERİ • TANIMLAMA TESTİ • SAFSIZLIK İÇİN NİCEL TEST • SAFSIZLIK İÇİN SINIR • ANA BİLEŞENİN NİCEL ANALİZİ

ALGILAMA SINIRI (LOD) (=KARAR LİMİTİ=TAYİN LİMİTİ=GÖZLEMLENEBİLİRLİK SINIRI=TESPİT SINIRI) • • İstatistiksel kesinlikte kabul edilebilir, ölçülebilen en düşük değer, • Bir numunenin herhangi bir analit ihtiva etmeksizin yanlış bir konsantrasyon vermesine engel olmak (yanlış pozitif) isteğiyle ve aynı zamanda içerisinde analit olan bir numunenin “tespit edilmedi” (yanlış negatif) olarak rapor edilmesini engellemek isteğiyle tanımlanmalıdır • Zemin gürültüsünden farklı olarak (şahit numune) tespit edilen fakat miktarı belirlenemeyen en küçük analit konsnatrasyonu • Hangi derişim seviyesinde yukarıda tanımlanan kritik değeri doğru ve güvenilir bir şekilde geçeriz? Analizi yapılan maddenin blank değerinden büyük, tespit edilebilen en düşük konsantrasyon değeridir,

• Bir metodun algılama sınırını (LOD) belirlemek için numuneler, tüm ölçüm prosedürü izlenerek analiz edilmeli ve test numunelerinin hesaplamalarında kullanılan eşitlik kullanılarak sonuçlar hesaplanmalıdır. LOD, normal olarak standart sapmanın (So)’uygun bir katsayı ile çarpılması ile hesaplanır. Bu standart sapmanın, tipik test numuneleri için elde edilen kesinliği temsil etmesi ve güvenilir bir tahminin yapılması için yeterli sayıda tekrar ölçümlerinin yapılmış olması önemlidir.

TAYİN LİMİTİ İKİ BİLEŞENDEN OLUŞUR. 1. Metot Algılama Limiti ( MDL) 2. Cihaz Algılama Limiti (IDL)

METOT ALGILAMA LİMİTİ (MDL) • MDL, matrix içindeki spesifik analitik analizler geliştirmek için analiz metodu ve ekstraksiyon için uygulanan bir terimdir. Kısmi matriks altyapısı için

• Yeni bir kimyasal: Metodun yeni bir üreticiden alınan veya lotlar arasında büyük farklılıklar olması muhtemel yeni kimyasallarla analiz edilmesi gerektiğinde LOD gözden geçirilmelidir • Metot yeni bir matriks ile çalışıldığında LOD edilmelidir • Yeni bir enstrüman devreye alındığında LOD tekrar edilmelidir

ALGILAMA SINIRI(=TAYİN LİMİTİ) (LOD) nb: ölçüm prosedürüne Metotta test numunelerine boş düzeltmesi uygulanmıyorsa göre boş düzeltmesinin hesaplanmasında ortalaması alınan gözlemlerin sayısıdır. Metotta test numunelerine boş düzeltmesi uygulanıyorsa Örneğin, ölçüm prosedürü rutin analizde test numunelerinin 10 kez ölçülmesi gerektiğini ve 4 adet boş numunenin ortalaması ile boş düzeltmesi yapılması gerektiğini belirtiyorsa; n =10 ve nb = 4 olacaktır.

LOD TAHMİN YÖNTEMLERİ Üst limit yaklaşımı yöntemi 1 Üst limit yaklaşımı yöntemi 2 Standart yaklaşım 1 Standart yaklaşım 2 AOAC

NOTASYONLAR

LOD/LOQ ÖRNEK

METOT DOĞRULAMA (VERİFİKASYON)

ÖLÇÜM BELİRSİZLİĞİ