GDO NEDR NE DELDR FAYDASI NEDR ZARARI NEDR

GDO NEDİR, NE DEĞİLDİR, FAYDASI NEDİR, ZARARI NEDİR Doç. Dr. Ekrem Dündar Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü

GDO NEDİR? Genetiği Değiştirilmiş Organizma: GDO (Genetically Modified Organism : GMO) Doğal sürecin dışında l Genetik mühendisliği yoluyla l Kalıtsal hale getirilmiş değişiklik l

MUTANT NEDİR? Doğal ya da bilinçli mutagenle DNA’sı değişmiş / değiştirilmiş organizma Kalıtsal mutasyon Yeni nesle aktarılır Bireysel mutasyon Aktarılmaz sadece bireyi etkiler

GDO NE DEĞİLDİR?

GDO NE DEĞİLDİR?

GDO NE DEĞİLDİR?

GDO NE DEĞİLDİR?

BİLİNEN GDO BUDUR

GERÇEKTE GDO NEDİR? • BİYOTEKNOLOJİNİN GÜCÜ – İstediğin canlıdan istediğin geni istediğin canlıya aktar – Ancak pratikte aktarılan genler çok sınırlı • HEDEF CANLIYA GÖRE GENLER VE RİSK DEĞİŞİYOR – MİKROORGANİZMALAR – HAYVANLAR – İNSAN – BİTKİLER

GERÇEKTE GDO NEDİR? • HEDEF CANLIYA GÖRE GENLER VE RİSK DEĞİŞİYOR – MİKROORGANİZMALAR – YARAR %99 – zarar %1 • İnsülin örneği – vazgeçilmez • genetik mühendisliği / moleküler biyoloji enzimleri • İnsan gen tedavisi – Kanser – Genetik hastalıklar – Lab’dan kaçarsa yaşayamaz Tiyamin sentezi bozuk – Koruma Derneği Yok

GERÇEKTE GDO NEDİR? • HEDEF CANLIYA GÖRE GENLER VE RİSK DEĞİŞİYOR – HAYVANLAR – Kontrolü kolay, yayılma riski düşük – GD hayvan yapmak çok zor • Çoğunlukla fare, kobay – İNSANLAR – Kişisel, ailesel, toplumsal, dinsel, yasal kontrol – Ölümcül hastalıklar • Çaresiz kanser vakaları – p 53 tedavisi

GERÇEKTE GDO NEDİR? • HEDEF CANLIYA GÖRE GENLER VE RİSK DEĞİŞİYOR – BİTKİLER!!!! – Kolay temin ediliyor, – Daha çok çalışılıyor, daha çok çeşit – Ezca deposu, besin deposu – Süs, gönül alma/çalma – ÇOOOOK TOLERANSLI • Kolunu kır, kafasını kopar, iki gövdeyi birleştir • YİNE DE BÜYÜRLER! – Koruma dernekleri de yok

Genetiği Değiştirilmiş (GD) Bitkiler • Birinci Nesil GD Bitkiler: Herbisit, böcek, hastalık ve çevresel stres koşullarına dayanıklılık gibi özelliklerinin kazandırıldığı bitkiler (üretim aşamasında). • İkinci Nesil GD Bitkiler: Verim ve besleme kalitesinin artırıldığı bitkiler (araştırma ve geliştirme aşamasında). U of I Nitrojen Lab • Üçüncü Nesil GD Bitkiler: insan tedavisinde kullanılan çok pahalı aşı ile ilaçların üretildiği ve biyo-yakıt üretimine daha yatkın GD bitkiler (araştırma ve geliştirme aşamasında).

GD BİTKİLER • YENİLENLER – MISIR, SOYA, DOMATES, BİBER • İŞLENDİKTEN SONRA YENİLENLER – ŞEKER PANCARI, KOLZA, PAPAYA • ENDÜSTRİ BİTKİLERİ – PAMUK, KAVAK • SÜS BİTKİLERİ – PETUNYA, KARANFİL • YEM BİTKİLERİ – YONCA

Geleceğin Transgenik Bitkileri • Hızlı büyüyen, Yüksek verimli (Fotesentez kapasitesi yükseltilmiş) • Ürün kalitesi yüksek (Protein, önemli yağ asitleri ve vitamince zengileştirilmiş) • Ağır metalleri absorbe eden • Çok pahalı aşı ve ilaçların üretildiği bitkiler (kızamık, çocuk felci, difteri, Hepatit B, antitripsin)

FAYDA – ZARAR ANALİZİ

Herbisit / Pestisit Dayanıklı GD Bitkilerin Getirdiği Yenilikler Ekonomik faydaların dışında Herbisit / Pestisit kullanımının azalması Kalıntı riskinin azaltılması Herbisit / Pestisite dayanıklı türlerin engellenmesi Uzak türler arası gen transferi çok düşük ihtimal

Böceklere Dayanıklı Bitkilerin Üretimi Normal Mısır Bt Mısır Özcan ve Ark. 2001’den

Adana 2004 - 2005 Bt mısır ve geleneksel çeşitler Dane verimi (ton/ha) Çeşit İlaçlı (3 defa) İlaçsız GD 33 P 67 Bt 11, 39 11, 28 33 P 66 8, 04 4, 86 TTM 815 7, 82 4, 42 Cerit vd. 2006’dan alınmıştır Hedef olmayan böcekler negatif etkilenmemiş (Güllü vd. 2004 Cerit vd. 2006).

Bt çeltiğin toksik veya yan etkisine rastlanmamıştır.

Üç generasyon boyunca uzun süre Bt mısır ile beslenen ratlarda önemli bir sağlık problemi olmamıştır

Farklı AB ülkelerinden 39 bilim adamının ortak raporu: GD bitkilerle beslenen koyun, domuz, tavuk, sığır ve balıklarda GD olmayan bitkilerle beslenenlere göre önemli bir fark bulunmamıştır.

Cry 1 Ab geninin yan etkisine rastlanmamıştır. Ancak hem PHA-E lektin hem de Cry 1 Ab proteini özel bir savunma sistemi tepkisine (antikor üretimine) Neden olmuştur

Farelerin GD soya ile beslenmeleri bazı genlerin ekspresyonlarında değişiklik yaşlanma belirteçlerinde artış olmuştur. GD soya yaşlandıkça karaciğerin bazı özelliklerini etkileyebilir? ? ? . Daha uzun süreli araştırmalar yapılmalıdır.

RİSKLER? Dikey gen kaçışı Super weed (Süper yabani ot) Bitki Kolza Yabancı Döllenmeyle Gen Kaçış Oranı Çeşitten çeşide Yabani akrabalara Yüksek Şeker Pancarı Orta-yüksek Mısır Orta-yüksek Patates Düşük Buğday Düşük Arpa Düşük

Tarımsal Açıdan Riskler • Hedef organizmların dayanıklılık kazanması • İkinci derecedeki zararlıların artması • Gen havuzunun daralması • Tekel oluşumu • Pahalı tohum • Terminatör teknolojisi

EN KÖTÜ İHTİMAL ALERJİ / TOKSİSİTE • Dünya Sağlık Örgütü Zehirlenme Verileri • WHO 2002: % 0. 62 • WHO 2008: % 0. 40 • İNGİLTERE • 2007 – 2011 zehirlenmede %11 azalma

Sonuç ve Öneriler • Kimyasal ilaçların ekolojik denge ile insan ve hayvan sağlığına verdiği zararlar gibi, GD bitkilerin üretime girmesiyle de dikkatli olunmazsa bazı risklerin oluşması muhtemeldir. • Bilimsel temeli olmayan nedenlerle bu teknolojinin tamamen kullanımını engellemek yerine, ülkemizin kendi şartları da dikkate alınarak bilimsel veriler ve yaygın olarak üretildiği ülkelerdeki sonuçlar esas alınmalıdır. • Bu bitkilerin üretim ve tüketimlerinin kontrol altına alınması için yasal düzenleme şarttır

Sonuç ve Öneriler • Bilimsel temeli olmayan nedenler ÇEVRECİYİM BU YETERLİ… GDO Bizim genetiğimizi de değiştirir Şimdi anlaşılmaz gelecek nesillerde anlaşılır Antbiyotiğe dayanıklılık genleri içeren GDO yersek vücudumuzdaki bakterileri antibiyotiğe dayanıklı yapar Biyoloji Profesörü!

Sonuç ve Öneriler • Kimyasal ilaçların ekolojik denge ile insan ve hayvan sağlığına verdiği zararlar gibi, GD bitkilerin üretime girmesiyle de dikkatli olunmazsa bazı risklerin oluşması muhtemeldir. • Bilimsel temeli olmayan nedenlerle bu teknolojinin tamamen kullanımını engellemek yerine, ülkemizin kendi şartları da dikkate alınarak bilimsel veriler ve yaygın olarak üretildiği ülkelerdeki sonuçlar esas alınmalıdır. • Bu bitkilerin üretim ve tüketimlerinin kontrol altına alınması için yasal düzenleme şarttır

BİYOGÜVENLİK YASASI • Bilimsel araştırma amacıyla da olsa ithal edilecek GDO ve ürünleri için bakanlıktan izin alınır. • Araştırma amaçlı yapılacak faaliyet ve sonucundan Bakanlığa bilgi verilmesi zorunludur.

BİYOGÜVENLİK YASASI • YASAKLAR a) GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması • b) Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların izinsiz üretimi • c) GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER