ETMN FELSEF TEMELLER OSMAN ALBAYRAK2016 FELSEFE NEDR Sokrates

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ OSMAN ALBAYRAK-2016

FELSEFE NEDİR? � Sokrates’ bilmektir. ” � Felsefe, göre felsefe “neleri bilmediğimizi "düşünce sanatı" olarak da bilinir. İnsanın akıl yürütme yoluyla dünyayı ve kendini anlamasına yardımcı olan bir bilimdir

FELSEFİ BİLGİ İLE BİLİMSEL BİLGİ ARASINDAKİ BENZERLİK YA DA FARKLILIKLAR ELSEFİ BİLGİ Varlığı bütün olarak inceler Birleştirici ve bütünleştiricidir. Daha çok felsefi düşünce ile ortaya çıkar Subjektiftir BİLİMSEL BİLGİ Varlığı parçalı olarak inceler Birleştirici ve bütünleştiricidir. Daha çok deney, gözlem ve diğer araştırma yöntemleriyle ile elde edilir Objektiftir ( Araştırmacıdan kaynaklanan nedenle aynı zamanda sübjektiftir ) Akla ve aklın ilkelerine uygundur. İlerleme özelliğine sahip değildir. Her felsefi bilgi Birikimlidir. İlerleme özelliğine sahiptir. kendi içinde bir bütündür Sonuçları kesin değildir. En genel bilgileri kapsar. Özneldir Eleştirisel değildir Değişmez Evrenseldir Sistemli, düzenli ve birleştirilmiş bir bilgidir Kanıta ihtiyacı yoktur Açıklamalarında bitmişlik ya da kesinlik yoktur. İnsan ve hayatı anlamak ister Sonuçları kesindir. Belli bir alana yönelik genelleştirilmiş bilgidir olmakla birlikte Nesneldir Eleştiriseldir (Kanıt gösterildiği zaman bilimsel bilgi geçerliliğini yitirebilir ) Değişebilir Bazı bilgiler yerel bazıları evrenseldir Sistemli ve düzenlidir Kanıtlanmak zorundadır Kesindir (Bilim, elde ettiği bilgileri deneyle kazanmıştır. Olasılığa yer vermez ) İnsan ve hayatı anlamak ister

FELSEFENİN BAŞLICA UĞRAŞ ALANLARI � 1. VARLIK FELSEFESİ (ONTOLOJİ) � İlk felsefe olarak bilinir. Varlık kavramı üzerinde durur. Asıl olan varlık değil varolandır. Arkhe (ilk olan ) sorusunun cevabını arar. Arkheyi, ilk filozoflar kendilerince açıklamışlardır. Mesela, Thales’e göre ilk; “su” iken Heraklit’e göre “ateş” tir. Bu soruya verilen yanıtlar insan anlayışını da etkilemiştir. � Ontoloji, eğitimin kuramsal ve uygulamalı yanı arasında çok boyutlu ilişkiler kurar.

2. BİLGİ FELSEFESİ (EPİSTEMEOLOJOİ) � Bilgi felsefesi, bilginin oluşumu, kaynakları, sınırları gibi problemlerle uğraşan felsefe disiplinidir. Bu felsefenin ilk konusu, bilginin mümkün olup olmadığıdır. Bu felsefe anlayışı genel olarak şu soruları cevabını arar; � Doğru bilgi nedir? � Doğru bilginin kaynağı ve yöntemi nedir? � Doğru bilginin temeli nedir? � Doğru bilginin kriteri nedir?

3. DEĞER FELSEFESİ ( AXİOLOGY) �Aksiyloji değerlerin doğasını araştırır. �Bu alan, etik ve estetik konularını içerir. �Ahlaklı- ahlaksız, iyi- kötü, saygılı- saygısız, erdem- erdemsizlik gibi değerler nedir? Var mıdır? Yok mudur? Sorularına cevap arar. �Bu değerler doğuştan mı? yoksa insanın yaşadığı çevreden mi kaynaklanır? Sorusunu cevaplamaya çalışır

4. MANTIK ( LOGİC) � Mantık, akıl yürütme sanatıdır. � Bu anlayış; Akıl nedir? Aklın kuralları var mıdır? Varsa nelerdir? Bu kurallar doğuştan mıdır? Yoksa sonra dan mı kazanılmıştır ? Evrensel ya da genel geçerli midir? � Akıl yürütme yolları var mıdır? Varsa nelerdir? - gibi sorulara cevap arar.

FELSEFE - EĞİTİM ARASINDAKİ İLİŞKİ Eğitim sistemi kurulurken, belirlenecek hedefler konusunda felsefeye başvurulur. Hedef davranışlar hangi ölçütlere dayandırılacaksa felsefe ölçütler takımı olarak işe koşulabilir. Programda belirtilen hedef davranışların iç tutarlılığının sorgulanmasında felsefeye başvurulur. Eğitimin nesnesi insandır. İnsan aynı zamanda felsefenin de konusudur. Eğitim açısından hangi felsefe temele alınırsa insana öyle bakılır. Hedeflere yeni hedefler katmada felsefe işe yarayabilir. Sistemin savunduğu felsefeyle eğitim çalışanları ters düşerse sistem entropiye (çürüme, kendini yok etme)uğrayabilir. Her ekonomik ve politik sistem en azından bir felsefeye dayanır. Eğitimde bu sistemlerin bir ürünü olduğu için doğrudan etkilenir. Eğitim ortamlarının düzenlenmesinde de felsefe işe koşulabilir. Eğitim isteminin denetlenmesinde de felsefeden yararlanılır.

EĞİTİMİ ETKİLEYEN TEMEL FELSEFİ AKIMLAR 1. İDEALİZM (ÜLKÜCÜLÜK) 2. REALİZM (GERÇEKÇİLİK) 3. PRAGMATİZM (YARARCILIK) 4. VAROLUŞÇULUK ( EGZİSTANSİLALİZM)

1. İDEALİZM (ÜLKÜCÜLÜK) � � � 1. 2. 3. 4. 5. Temsilcileri Platon ve Sokrates’tir. Bu düşünceye göre; gerçek dış dünyada değil tam olarak içimizdedir. Dış dünyadaki varlıklar, düşüncenin ürünü veya düşüncenin kendisidir. Dış dünya, duygularımızdan başka bir şey değildir. Algılarımız yok olursa dış dünyada yok olur. Gerçek bilgi, aklın ürünü olan bilgidir, duyulardan elde edilen bilgi değil. Başlıca Eğitim İlkeleri; Eğitimin amacı önce insana aklını nasıl kullanacağını ve doğruya, iyiye ve güzele nasıl ulaşacağını öğretmektir. İdealist ve kültürlü birey yetiştirmeli Amaç öğrencide bir kişilik geliştirmek olmalıdır. Okul da, toplumun bir yansıması olarak geçmişin değerlerini öğrenciye kazandırmak zorundadır. Eğitimde sokratik tartışma yöntemi kullanılabilir

2. REALİZM (GERÇEKÇİLİK) � � � 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Realizmin öncüsü Aristo’dur. Bu düşünceye göre; Zihnimizin dışında bir gerçek dünya vardır ve zihnimizdeki bilgiler bu dünyadan aldığımız duyumlara göre oluşmaktadır. Körler görmese de yıldızlar vardır. Başlıca Eğitim İlkeleri; İnsanın en iyi yetilerle donatılarak mutlu olması sağlanmalıdır. Kişilerin akıllarını geliştirmelerini sağlamalı, kendilerini gerçekleştirmelerine hizmet edilmelidir. Ancak böyle olursa bireyler mutlu olabilir. Bilgiye deney, gözlem ve araştırma yaparak ulaşabiliriz. Sistemli olarak öğrenciye aktırılacak bilgiler onun gelişimine uygun olmalıdır. Öğretmen öğrencilere ders anlatırken, tartışma, deney ve gözlem gibi yöntemler kullanmalıdır. Eğitimde en son sözü öğretmen söylemelidir. Öğrenci ikinci plandadır. Tümevarım yöntemini savunur

3. PRAGMATİZM (YARARCILIK) � � 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Yarar esasına dayanır. Yararlı olan iyidir. İyiyi kötüden ayırmak için yararlı olup olmadığına bakmalıdır. Bu akım J. Dewey’in düşünce sistemi üzerine kurulmuştur. Bu anlayışa göre değerler ve gerçekler durmadan değişmektedir. Her şey sonsuza kadar aynı kalamaz. Tüm etkinliklerimizde problem çözme ile eleştirisel düşünmeye yönelik zeka büyük bir yer tutmaktır. Bu felsefe daha çok Amerika’da gelişmiştir Başlıca Eğitim İlkeleri; Problem çözen bir eğitim anlayışına sahiptir. Eğitimde içerikten çok düşünme yöntemi önemlidir. Eğitim, yeni şartlara ve durumlara karşı araştırmacı ve uygulamacı bir tavır geliştirmeyi hedef almalıdır. Bunun için eğitim gerçek hayattan hareket etmelidir. Eğitim, kişilerin topluma katılma yollarının en önemlilerinden biridir. Öğretmenin amacı, öğrencileri bağımsız düşünür haline getirmektir. Okul hayata hazırlık değil, hayatın kendisi olmalıdır. Öğretim çocuğa çalışma yollarını , olayları ve deneyimleri değerlendirmeyi öğretmelidir. Eğitim ortamı demokratik olmalıdır. Eğitim- öğretim öğrenci merkezli olmalıdır Uygulamaya daha çok yer verilmelidir.

4. VAROLUŞÇULUK ( EGZİSTANSİLALİZM) � � 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Evrende kendi varlığını kendisi yaratan tek varlık insandır. İnsan kendi davranışlarının ürünüdür. Hayta anlam veren insandır. Başlıca Eğitim İlkeleri; Eğitimin amacı bireyselliği sağlamak ve kişinin özgürlüğünü geliştirmesine katkıda bulunmaktır. Okul öğrencilere hayatın sadece güzel yönlerini değil zor ve çirkin yönlerini de öğretmelidir. Eğitim kopya kişiler yetiştirmemelidir. Öğrencinin kendini gerçekleştirmesine katkı sağlamalıdır. Toplumsal ve doğal olgular öğrencilere geniş biçimde sunulmalıdır. Çünkü bunlar kendini gerçekleştirme için önemlidir. Kişilerin ne olacağını okul belirleyemez. Eğitimin merkezinde öğrenci vardır ve tercih yapmak ona bırakılmalıdır. Eğitim grup değil bireysel yapılmalı çünkü gruplar öğrencinin özgürlüğünü kısıtlayabilir.

BAŞLICA EĞİTİM FELSEFESİ AKIMLARI 1. 2. 3. 4. DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEMECİLİK YENİDEN KURMACILIK

1. DAİMİCİLİK � En eski eğitim akımıdır. Kökü, Platon, Sokrates ve Aristo’ya kadar dayanır. İdealizm ve Realizm’den etkilenmiştir. Öncüleri ; Robert Hutchins ve Mortimer Adler ‘dir � Başlıca ilkeleri; 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Eğitim, değişmeyen ilke ve değerleri öğretmelidir. İnsanın aklını kullanması ve düşünme yetenekleri geliştirilmelidir. Okul, hayatın aynısı değil, hayata hazırlama yeridir. Eğitim programının temelinde insani ilimler vardır. Program, ayrıca klasik eserlere yer vermeli ve iyi değerleri çocuklara öğretmelidir. Ahlaklı, erdemli , seçkin ve entelektüel bireyler yetiştirlmelidir. Bu yüzden klasik eserlerin okutulması önemlidir Eğitim uzman kişi tarafından yapılmalı, bu uzmanlar öğrenciler adına en iyisini seçmelidir

2. ESASCILIK ( ÖZCÜLÜK- TEMELCİLİK) � � 1. 2. 3. 4. 5. 6. İlerici eğitim hareketlerine karşı geliştirilmiş bir akımıdır. İdealizm ve realizm den etkilenmiştir. 1930’larda ilerlemecilik eğitim felsefesine tepki olarak ortaya çıkmış, özellikle 1650 -60’li yıllarda etkili olmuştur. Başlıca İlkeleri; Öğrenme oldukça önemli olduğu için, öğrenci disiplin altında bulundurulmalı, gerekirse cezalandırılmalıdır. Okul toplumun kültürünü korumak ve onu aktarmakla görevlidir. Öğretmen çok önemli olduğu için iyi yetiştirilmeli ve eğitim öğretmen merkezli olmalı. Okulun asıl işi bilgi aktarmak olduğu için, öğrenciye kendini kontrol gücü kazandırılmalıdır. Esas olan değişmemedir. Öğrenciye alıştırma ve ezberleme yöntemleri öğretilmelidir. Öğrencilerin eğitim sürecinde aktif olmalarına ve problem çözmelerine ihtiyaç yoktur. Bu bir zaman kaybıdır.

3. İLERLEMECİLİK/ GELİŞMECİLİK � � � � Pragmatizmin eğitime uygulanmış şeklidir. En önemli temsilcisi J. Dewey’dir. Geleneksel eğitime tepki için ortaya çıkmıştır. Başlıca İlkeleri; Eğitim, sürekli değişen hayatı öğretmelidir. Dersler öğrenci merkezli işlenmelidir. Değişim sürekli olduğu için öğrencilere problem çözme becerileri kazandırılmalıdır. Öğrenme yaşantı yoluyla gerçekleştiği için, sınama yanılmaya fırsat verilmelidir. Öğrencilere nasıl düşünmesi gerektiği öğretilmeli ve sorular ona sorulmalıdır. Öğretim ortamı oldukça demokratik olmalıdır. Öğrenciye bilimsel yöntemlerle problemi çözmesi öğretilmelidir. Okul ortamında gerektiğinde yeni öğretim yöntem ve stratejileri geliştirilmelidir. Öğretmen, bilgiye ulaşma yollarını öğretmelidir. Eğitimin amacı, çocuğu yaşama hazırlama değil, yaşamın kendisi olmalıdır. Çocuk gerekirse itiraz eden sorgulayan bir kafayla yetiştirilmelidir.

4. YENİDEN KURMACILIK ( İNŞACILIK ) � İlerlemeciliğin devamı olarak ortaya çıkmıştır. Pragmatizm ve varoluşçuluktan etkilenmiştir. İlk kez Avrupa da ortaya çıkmıştır. Her kültürün modern çağda yeniden kurulması ve içinde yaşanılan sanayi çağına uygun bir kültürün geliştirilmesinin gerekliliğini kabul eder. İlkeleri; � Programın merkezinde toplumsal sorunlar olmalıdır. � Öğretmen toplumsal değişimin öncüsüdür � Eğitim sadece bugünün değil geleceğinde belirleyicisidir. � Cezaya yer yoktur. � Sorular eleştirici düşünceyi geliştirici nitelikte olmalıdır. � Uygulamalı eğitim için ortam yaratılmalıdır. � Okul en iyi demokratik ortam olmalıdır. � Eğitimde Problem çözme ve proje yöntemlerine ağırlık verilmelidir � Sınıf ortamı oldukça demokratik olmalıdır �

TÜRK MİLLİ EĞİTİMİN SİSTEMİNİN FELSEFİ DAYANAKLARI � Osmanlılarda üç tip düşünce akımı ortaya çıkmıştı ve bu akımlar Cumhuriyet döneminde etkilemiştir. Bunlar; 1. 2. 3. İSLAMCILIK BATICILIK TÜRKÇÜLÜK

1. İSLAMCILIK; � Abdülhamit döneminin resmi politikasıydı. Yaşam İslam kurallarına göre düzenlenmeliydi. İslamcılar kendi aralarında üçe bölünmüşlerdi. Bir grup, eski saadet günlerine (dört halife dönemi) dönmek gerekir. Batı kesinlikle reddedilmeliydi. Bir grup, tekniğin batıdan alınmasında sakınca yoktur. Diğer grup ise, batı ile islamın birlikte yaşıyabileceği görüşündeydi. � İslamcılar ümmetçiliği ideoloji olarak benimsediler. Onlara göre Müslümanlar tek bayrak altında toplanmalıydı. Milliyetçiliğe karşı çıktılar.

2. BATICILIK; � Osmanlıların gerilemeye başladığı dönemde ortaya çıktı. İlk olarak batılılaşma düşüncesine askeri alandan başlandı. Bunlar tümüyle batıyı örnek almak gerektiğini savunuyorlardı. İslam ise gelişmenin önünde engeldi.

3. TÜRKÇÜLÜK; � Esasen milliyetçilik akımları Fransız ihtilaliyle ortaya çıkmaya başladı. � Türkçülüğün en önemli temsilcisi Ziya Gökalp’tır. O Türkçülüğü Türk Milletini yükseltmek olarak tanımlar. Irkçı Türkçülüğe karşıdır. Batıyı tamamen örnek almak yerine gelişmeler kültürümüze uygunsa alınmalıdır. Ziya Gökalp daha çok eğitimin sosyolojik boyutları üzerinde durmuştur. � Atatürk’le Gökalp’in düşünceleri arasında yakın ilişki vardır.

ATATÜRK’ÜN EĞİTİM POLİTİKASININ TEMEL İLKELERİ � Atatürk önderliğindeki Türk devrimi esasen pozitivizme dayandırılmıştır. � Çağdaş uygarlık kavramının içerdiği ulusal yenilikçi bilinç , tam bağımsızlık, halk egemenliği, ülke ve ulus bütünlüğü, akılcılık yeni oluşan ulusun temel dayanaklarıydı. � Cumhuriyet döneminde eğitimin felsefesinin oluşmasında, Atatürk’ün ülkeye çağırdığı batılı eğitimcilerinde katkısı olmuştur. J. Dewey’in pragmatist görüşü, Alman Kuhne’nin “iş okulu” görüşü bunda etkili olmuştur.

ATATÜRK’E GÖRE ; � Eğitim ulusal olmalıdır � Eğitim bilimsel olmalıdır � Eğitim uygulamalı (işlevsel) olmalıdır � Eğitim laik olmalıdır � Eğitim disiplinli olmalıdır � Öğretmenlere değer verilmelidir � Eğitimde fırsat eşitliği sağlanmalıdır � Öğretim birliği sağlanmalıdır

SONN