Mavzu Faol diqqat ixtiyoriy harakat tezligini aqliy ishchanlik

Mavzu: Faol diqqat, ixtiyoriy harakat tezligini, aqliy ishchanlik qobiliyatini aniqlash.

� Diqqat- ongimizning o’zimiz idrok etayotgan tasavvur qilayotgan, fikr yuritayotgan va aytayotgan narsamizga qaratish, bir nuqtaga jamlash demakdir. Psixik faoliyatning muayyan yo’nalishda bo’lishi odam ongining narsalar va hodisalarni saralab idrok etishga qaratilganligi diqqat deb ataladi. � Diqqatning fiziologik negizi bosh miya po’stlog’ining muayyan sohalarida optimal q’o’zgaluvchan o’choqlardea qo’zg’alishning to’planishidir, bu vaqtda po’stloqning boshqa sohalari tormozlanish holatida bo’ladi.

YUKLAMADAN OLDIN Tajriba o’tkazish tartibi: Faol diqqat tezligini aniqlash uchun 1 dan 25 gacha raqamlar tartibsiz joylashtirilgan to’rtta jadvaldan foydalaniladi. Bu jadvallar orqali ma’lum vaqt mobaynida raqamlar tartib bilan topiladi, so’ngra faol diqqatning konsentratsiyasi aniqlanadi. Tajriba fiziologik holatda va jismoniy yuklama YUKLAMADAN KEYIN berilgandan keyin (20 marta o’tirib, turish) bajariladi. Tekshiruvchi tekshiriluvchiga 30 sekund davomida sonlarni ketmaketlikda ya’ni 1, 2, 3, 4, 5 tartibda topishligini aytadi. Topish tezligiga qarab faol diqqat tezligi aniqlanadi.

� Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar: Olingan natijalar yuklamadan oldin va yuklamadan keyingilar taqqoslanadi. Daftarga yozilib, faol diqqat tezligi solishtiriladi.

� Ixtiyoriy harakat tezligini aniqlash. Mashg’ulot maqsadi: Nerv tizimining harakatchanligini aniqlash. Mashg’ulot anjomlari: Jadval Ixtiyoriy diqqat haqida ma’lumot � Nerv tizimini harakatchanligini aniqlash � Ixtiyoriy diqqatga odamning irodasi sabab bo’ladi va u ongli ravishda qo’yilgan maqsad bilan bog’liq bo’ladi. Ixtiyoriy diqqatning fiziologik asosi bo’lib bosh miya katta yarim sharlarining muayyan funksional sistemalarida qo’zg’alishning jamlanishi xizmat qiladi, ular tevarak atrofdagi odamning odam uchun ahamiyati bo’lgan hodisalarga muvofiq keladi. Shu sababli bu sistemalar optimal qo’zg’atuvchanlik xususiyatiga ega bo’ladi. Demak, har qanday zaif, lekin shu yo’nalishda harakat qiluvchi qo’zg’atuvchi xuddi ana shu sistemalarni qo’zg’atadi, bu esa faol (aktiv) diqqat ko’rinishida yuzaga chiqadi.

� Tajriba o’tkazish tartibi: 10 sm 62 hajmdagi oq qog’oz teng to’rtga bo’linib, tekshiriluvchi tekshiruvchining buyrug’iga asosan qalam bilan har bir kvadratga nuqtalar qo’yadi. Birinchi kvadratdan ikkinchi kvadratga o’tish vaqti 10 sekunt. Nuqtalar sonlar tartibiga qarab qo’yiladi. 1 3 2 2 4

� Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar: Nuqtalarning kvadratdagi raqamlar soniga qarab ko’payishi nerv tizimi faoliyatining yaxshi ekanligi, (tekshiriluvchi 1 chi raqamdagi kvadratda 15 ta, 2 chi raqamli kvadratda 22 ta, 3 chi raqamli kvadratda 30 ta, 4 chi raqamli kvadratda 45 ta nuqtalar qo’ygan) Nuqtalar sonining kamayishi esa nerv tizimining sustligidan dalolat beradi. (1 -20 ta, 2 -22, 3 -18, 4 -15). Nuqtalar qo’yish usuli yordamida panja mushaklarining harakat tezligi ham aniqlanadi.

� � � � O’quvchi va talabalarning aqliy ishchanlik qobiliyati. O’quvchi va talabalarning ishchanlik qobiliyati deganda ma’lum bir aqliy yoki jismoniy ishni uzoq muddat davomida oz kuch sarflab, sifatini talab darajasida bajarish tushuniladi. Ayrim adabiyotlarga asoslanib, aqliy ishchanlik qobiliyati ko’rsatkichlarini kun davomida o’rganib chiqib alohida davrlarga ajratish mumkin, bu o’z navbatida o’qish va mehnat qilish bo’yicha ratsional kun tartibi tuzishda eng obyektiv mezon hisoblanadi. Aqliy ishchanlik qobiliyati 5 ta davrdan iborat: 1. Ishga kirishish davri. Darsda bir necha daqiqa davom etib, o’quvchi o’quv va ish jarayonlariga moslasha boradi. 2. Optimal ishchanlik davri. Aqliy mehnatni bajarishning stabillashgan davridir. Bunda diqqat dominantligi vujudga keladi. 3. To’liq, kompensatsiya davri. Oldingi davrdan farq qilib, toliqishning dastlabki belgilari paydo bo’la boshlaydi, ammo ularni odamning iroda kuchi kompensatsiyalashtirib, yuzaga chiqarmay turadi. 4. Beqaror kompensatsiya davri. Toliqishning ortib borishi ish faoliyatining pasayishi bilan xarakterlanadi, ammo odam iroda kuchi bilan ma’lum vaqtgacha aqliy mehnatni talab darajasida davom ettirishi mumkin. 5. Mehnat faoliyatining progressiv pasayish davri. Bu davr toliqishning tez ortib borishi bilan xarakterlanadi, bunda bajarilayotgan aqliy mehnatning mahsuli va samaradorligi keskin kamayadi. Bu davrlarni dars davomida, kun, hafta, chorak, yil davomida kuzatish mumkin.

Diqqat bilan tinglaganingiz uchun raxmat! Diqqat bilan qarang! Rasmdagi hayvonlar soni nechta.