Lekcja dla Rodaka Cele lekcji Cele oglne 1

Lekcja dla Rodaka

Cele lekcji Cele ogólne: 1. Zapoznanie uczniów z zagadnieniem zesłania Polaków na Syberię i do Kazachstanu. 2. Poznanie przez uczniów przyczyn i skutków zsyłek. 3. Dostrzeżenie przez uczniów trudów zesłania. 4. Zrozumienie jak ważne jest, aby pamięć o Sybirakach przetrwała. .

Sybir w polskiej tradycji historycznej nazwa Syberii jako miejsca zesłań po powstaniach narodowych XIX w. , a także deportacji po wybuchu II wojny światowej. Encyklopedia PWN

Sybirak - w czasach carskich lub w okresie Związku Radzieckiego: więzień wywieziony na Syberię lub zesłaniec na Syberię; też: były więzień lub zesłaniec. Słownik języka polskiego PWN

Czym jest Syberia? Syberia to kraina geograficzna wchodząca w skład Rosji, położona między Uralem na zachodzie, Oceanem Arktycznym na północy, działem wód zlewisk Oceanu Arktycznego i Spokojnego na wschodzie, oraz stepami Kazachstanu i Mongolii na południu.

Kazachstan – to państwo ze stolicą w Astanie leżące częściowo w Azji i w Europie, graniczy z Chinami, Kirgistanem, Turkmenistanem, Uzbekistanem i Federacją Rosyjską; Republika Kazachstanu. Kazachstan był miejscem zsyłki polskich zesłańców politycznych od końca XVIII wieku.

Mapa zesłań Polaków w XIX w. źródło: B. Olszewska, W. Surdyk – Fertsch, „My i historia 6. Historia i społeczeństwo. Podręcznik”.

Pierwsze zesłania Pierwsi polscy zesłańcy byli jeńcami wziętymi do niewoli podczas wojen Rzeczypospolitej toczonych z Moskwą w XVI i XVII wieku. Następnie zesłania na Syberię dotykały pojmanych do rosyjskiej niewoli uczestników konfederacji barskiej (ponad 10 tysięcy) i insurekcji kościuszkowskiej (kilkanaście tysięcy).

Zesłania w XIX wieku Po powstaniu listopadowym kilka tysięcy polskich żołnierzy wcielono do korpusów rosyjskich stacjonujących na Syberii i Kaukazie. Najwięcej polskich zesłańców na Syberię w okresie carskiej Rosji pojawiło się po upadku powstania styczniowego. Ich liczbę szacuje się na około 40 tysięcy osób. źródło: prof. W. Caban, „Zsyłka Polaków na Syberię w XIX wieku. Przegląd publikacji polskich i rosyjskich/radzieckich”.

Aleksander Sochaczewski „Pożegnanie Europy” . źródło: B. Olszewska, W. Surdyk – Fertsch, „My i historia 6. Historia i społeczeństwo. Podręcznik”.

Artur Grottger „Pochód na Syberię”. źródło: „Wielka historia Polski, tom 7. Polska w czasach walk o niepodległość (1815 – 1864)”.

Było kilka kategorii odbywanych kar na zesłaniu: przymusowe osiedlenie na Syberii często połączone z konfiskatą majątku, katorga – czyli przymusowa praca w kopalniach, przy budowie linii kolejowych lub w zakładach przemysłowych, skazanie na zamieszkanie, skazanie do rot aresztanckich (karnych obozów pracy).

Zesłania w czasie II wojny światowej Największa liczba zesłańców pojawiła się na Syberii i w Kazachstanie w czasie II wojny światowej. Masowe wywózki Polaków były jednym z podstawowych instrumentów polityki okupacyjnej władz sowieckich. Podczas kilku deportacji na zesłaniu znalazło się ponad milion obywateli polskich.

„Wspomnienia z zesłania na Sybir” Genowefa Klauzer „Po dwóch dniach potworzono brygady na roboty do wyrębu lasu. Kto pracował dostawał 500 g chleba, a kto nie pracował 200 gram. W barakach było bardzo ciasno, prycza pod ścianą i wąskie przejście, jeden piec na dwie rodziny, baraki poprzedzielane deskami. Do jedzenia w stołówce była gotowana muczennica – na wodę wlewano rozbełtaną mąkę i zagotowano, albo zielona kapusta lub ucha z drobnej solonej ryby. ” źródło: http: //www. sybiracy. wckp. lodz. pl/gklauzer. html

Kobiety pracujące przy wyrębie lasu na Uralu. źródło: „Wielka historia Polski, tom 7. Polska w czasach walk o niepodległość (1815 – 1864)”.

Pociąg zesłańców prezentowany w skansenie w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Pociąg zesłańców prezentowany w skansenie w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Wnętrze pociągu Sybiraków – Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Dom Sybiraka przetransportowany z Irkucka – Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Piec w domu Sybiraka - Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Wnętrze domu Sybiraka – Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Dziecięca zabawka w domu Sybiraka - skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Replika łagru - uczniowie klasy Va podczas wycieczki do skansenu w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Zdjęcia zesłańców. Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Zdjęcia zesłańców. Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Mapa łagrów w Rosji. Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Głaz pamiątkowy – Skansen w Szymbarku. Fot. Paweł Wielgan

Wspomnienia uczniów Szkoły Podstawowej nr 30 w Olsztynie z wycieczki do skansenu w Szymbarku Nam uczniom trudno sobie wyobrazić ciężki los zesłańców. O zesłaniach na Syberię słyszeliśmy na lekcjach historii w klasie szóstej. Bliżej historię zesłańców mogliśmy poznać podczas wycieczki klasowej do skansenu w Szymbarku. Zobaczyliśmy tam replikę pociągu, jakim transportowano zesłańców. Mogliśmy wejść do wagonów kolejowych, jakimi transportowano Polaków podczas zsyłek. Zobaczyliśmy też dom Sybiraka – przewieziony z odległego o 8 tysięcy kilometrów Irkucka. We wnętrzu domu zwrócił nasza uwagę wielki piec. Dopiero wtedy wyobraziliśmy sobie jak niskie panowały tam temperatury. Zobaczyliśmy skromne wnętrze domu, a na ścianie zawieszoną dziecięcą zabawkę. Jednakże najbardziej przejmująca z całego muzeum była replika łagru, w którym dziesiątki osób musiały mieszkać, stłoczone na drewnianych deskach. Były tam przejmujące zdjęcia zesłańców. Ten obraz na długo zostanie w naszej pamięci. Przeczytaliśmy tam także słowa kolędy dzieci polskich w Kazachstanie.

Kolęda dzieci polskich w Kazachstanie Śpij Jezusku, śpij malutki Luli luli! Matuś kupi nowe butki, Matuś Cię utuli. Matuś szepnie Ci na uszko Czy Ty wiesz - kochanie? Polskim dzieciom marzną nóżki W zimnym Kazachstanie! Śpij, Jezusku, słodka gwiazdko, Kryształowa roso! Aniołkowie słodkie ciasto Tobie wnet przyniosą.

Jeden z nich, co gra na lirze, Lekko sfrunie z nieba! Wiesz Jezusku, na Sybirze Dzieciom braknie chleba. Weźmiesz ciasto, weźmiesz butki I ciepłe ubranie, Pójdziesz, by rozpędzić smutki W zimnym Kazachstanie. Srebrny księżyc z mlecznej drogi Zbierze mleko słodkie, Matuś spiecze Ci pierogi Dla polskiej sierotki.

Miś przyniesie plaster miodu, Pójdzie z Jezusikiem, By nie znały dzieci głodu Na Sybirze dzikim. By w noc cichą, by w noc świętą Zła niedola prysła, Żeby każdy dziś pamiętał, Że Gwiazdka zabłysła. Sybir 1943 rok

Pamięć o zesłańcach Wspomnienia zesłańców są dla nas niezwykle cennym świadectwem tamtych czasów. Dzięki wspomnieniom żyjących uczestników tragedii zesłania, Wy - uczniowie, macie szansę dowiedzieć się, jak straszną rzeczą było zesłanie.

Bibliografia: W. Caban, „Zsyłka Polaków na Syberię w XIX wieku. Przegląd publikacji polskich i rosyjskich/radzieckich” w : PRZEGLĄD HISTORYCZNY, TOM CV, 2014, ZESZ. 4. A. Chwalba, „Historia Polski 1795 – 1918”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001. B. Olszewska, W. Surdyk – Fertsch, „My i historia 6. Historia i społeczeństwo. Podręcznik. Wydawnictwo szkolne PWN, 2015. M. Zgórniak, „Wielka historia Polski, tom 7. Polska w czasach walk o niepodległość (1815 – 1864)”. Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków 2001. http: //www. sybiracy. wckp. lodz. pl/wspomnienia. html