Finanse Publiczne wiczenia Zajcia nr 3 Zakres regulacji
Finanse Publiczne Ćwiczenia Zajęcia nr 3
Zakres regulacji UFP • UFP definiuje podstawowe pojęcia, takie jak: środki publiczne, dochody i przychody publiczne, wydatki i rozchody publiczne, deficyt i nadwyżka sektora finansów publicznych, wieloletni plan finansowy państwa. Ustanawia też najważniejsze ogólne zasady finansów publicznych, takie jak: jawność, przejrzystość, klasyfikacja dochodów i wydatków. Zawiera regulacje prawne dotyczące: państwowego długu publicznego, wieloletniego planu finansowego państwa, ustawy budżetowej, budżetu środków europejskich, procedury budżetowej, sprawozdawczości i kontroli wykonania budżetów. W odrębnym dziale zawarto unormowania dotyczące j. s. t. , w tym uchwały budżetowej, wieloletniej prognozy budżetowej, zasad wykonywania budżetu j. s. t. Wyodrębniono też audyt wewnętrzny i jego koordynację w jednostkach sektora finansów publicznych.
• Art. 1. [Zakres przedmiotowy regulacji]Ustawa określa: 1)zakres i zasady działania oraz organizację jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych; 2)zakres i zasady działania agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej i państwowych funduszy celowych; 3)zasady funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych w zakresie gospodarki finansowej; 4)zasady i tryb kontroli procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem; 5)zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne; 6)zasady i tryb opracowywania oraz uchwalania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa; 7)zasady i tryb opracowywania oraz uchwalania wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego; 8)zasady i tryb sporządzania budżetu państwa w układzie zadaniowym; 9)zakres i szczegółowość oraz zasady i tryb planowania, uchwalania i wykonywania budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego; 10)szczególne zasady rachunkowości, planowania i sprawozdawczości obowiązujące w sektorze finansów publicznych; 11)zasady gospodarowania środkami publicznymi pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej oraz z innych źródeł zagranicznych; 12)zasady kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego oraz koordynacji kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.
Zakres przedmiotowy u. f. p. z 2009 r. art. 1 • Czy art. 1 odpowiada faktycznej regulacji zawartej w ustawie o finansach publicznych ?
• Katalog spraw określonych w art. 1 nie jest wyczerpujący i nie odpowiada ani użytej w ustawie terminologii, ani systematyce ustawy (por. C. Kosikowski, Finanse publiczne, 2010, s. 21, 2011, s. 17; Lipiec-Warzecha, Ustawa o finansach publicznych; Smoleń, Ustawa o finansach publicznych).
• Dlaczego art. 1 u. f. p. budzi tak wiele kontrowersji ?
• - art. 1 pkt 2) u. f. p. w przeciwieństwie do pkt 1) tego artykułu pomija w swojej treści „organizację” agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej i państwowych funduszy celowych • - nie została wyjaśniona relacja zakresu i zasad działania jednostek należących do sektora finansów publicznych wymienionych w pkt 1 i 2 wobec zasad funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych ( pkt 3) • - nie jest jednoznaczne czy "zasady działania" i "zasady funkcjonowania„ (pkt 1, 2, - 3) to jednak synonimy czy też stanowią one odrębne znaczeniowo pojęcia • -Nie jest również jednoznaczne, czy "zasady funkcjonowania" jednostek sektora finansów publicznych w zakresie gospodarki finansowej są w rozumieniu art. 1 pkt 3 Fin. Publ. U tym samym, o czym mowa jest w rozdziale 5 jako o "zasadach gospodarowania środkami publicznymi„
• - art. 1 pkt 1 i art. 1 pkt 2 Fin. Publ. U nie odpowiada dalszej regulacji ustawy, bowiem zgodnie z art. 1 pkt 1 Fin. Publ. U ustawa określa "zakres i zasady działania oraz organizacji jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych", podczas gdy ustawa ta określa jedynie zasady gospodarki finansowej tych podmiotów, natomiast kwestie dotyczące innego rodzaju działalności i organizacji regulowane są przez statuty, do których ustawa odsyła, oraz uchwały organu stanowiącego j. s. t. , w odniesieniu do samorządowych zakładów budżetowych.
• Artykuł 1 Fin. Publ. U oceniany jest negatywnie tylko ze względu na wskazane rozbieżności i niekonsekwencje pomiędzy zakresem art. 1 Fin. Publ. U a zakresem ustawy. • Jest też uznawany wyłącznie za "spis treści", przepis bierny, fasadowy, pozorny, przepis bez funkcji normatywnej (por. H. Dzwonkowski (red. ), Ustawa o finansach publicznych, kom. do art. 1). • Sugerowana właściwa treść art. 1 Fin. Publ. U powinna zawierać określenie zasad i celów ustawy, pewnych założeń aksjologicznych, których art. 1 Fin. Publ. U jest pozbawiony (por. A. Pomorska, Kierunki reformy finansów publicznych, s. 381 i n. ; H. Dzwonkowski (red. ), Ustawa o finansach publicznych, kom. do art. 1).
Zakres finansów publicznych art. 3 u. f. p. • Artykuł 3 Fin. Publ. U zawiera normatywną definicję finansów publicznych i nakazuje termin ten rozumieć funkcjonalnie – jako "procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem".
• Definicja zawarta w obowiązującej ustawie o finansach publicznych w przeciwieństwie do poprzednio obowiązującej ustawy (2005) pomija jeden z procesów ujętych we wcześniejszej ustawie, a mianowicie finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
• Artykuł 3 Fin. Publ. U uznawany jest za quasi-definicję legalną finansów publicznych o charakterze otwartym (por. E. Ruśkowski, w: Ruśkowski, Salachna, Nowa ustawa o finansach publicznych, s. 31). • Jest jednocześnie krytykowany za swoją ogólnikowość i uznawany za pseudodefinicję, niepełniącą żadnej funkcji normatywnej. • Definicja finansów jako procesu gromadzenia i rozdysponowywania środków publicznych nie stanowi novum, a otwarty katalog przykładowych działań składających się na ten proces nie wyjaśnia i nie precyzuje pojęcia samego procesu gromadzenia i rozdysponowywania środków publicznych [por. H. Dzwonkowski (red. ), Ustawa o finansach publicznych, kom. do art. 3].
Zakres podmiotowy – art. 4 u. f. p. • Artykuł 4 Fin. Publ. U określa podmiotowy zakres jej stosowania, który pojawił się po raz pierwszy w Fin. Publ. U z 2009 r. Ratio legis wprowadzenia art. 4 nie wynika jednak ani z uzasadnienia do projektu ustawy, ani z innych materiałów dokumentujących prace legislacyjne.
• Wprowadzenie do ustawy o finansach publicznych art. 4 miało na celu, jak się wydaje, rozstrzygnięcie sporu istniejącego w doktrynie oraz orzecznictwie administracyjnym i sądowoadministracyjnym w zakresie dopuszczalności egzekwowania odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych przez podmioty nienależące do sektora finansów publicznych (art. 4 pkt 4 u. d. f. p. ).
• Spór ten doprowadził do powstania dwóch przeciwstawnych stanowisk: • zgodnie z pierwszym odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają podmioty nienależące do jednostek sektora finansów publicznych gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi przez takie jednostki; • według przeciwnego stanowiska takie podmioty nie mogą ponosić odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, gdyż w chwili przekazania środków publicznych poza sektor finansów publicznych środki takie tracą charakter środków publicznych. • Powyższe wywody znalazły odzwierciedlenie w orzeczeniu GKO z 14. 9. 2006 r. (DF/GKO-4900 -36/49/06/965, z glosą J. M. Salachny, FK 2007, Nr 7– 8, s. 105– 109).
• Pogląd dopuszczający ustalenie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w stosunku do podmiotów spoza sektora finansów publicznych znalazł wsparcie w orzeczeniu WSA w Warszawie z 5. 9. 2007 r. (V SA/WA 495/07, Legalis). Zgodnie ze stanowiskiem tam wyrażonym celem ustawodawcy było objęcie odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych także tych osób spoza sektora finansów publicznych, które w ramach konstrukcji przewidzianych przez ustawę o finansach publicznych otrzymują do gospodarowania środki z budżetu państwa, j. s. t. lub innych jednostek sektora finansów publicznych. • Obecnie z uwagi na treść art. 4 u. f. p nie ulega wątpliwości o konieczności stosowania ustawy o finansach publicznych także do podmiotów spoza sektora finansów publicznych korzystających lub dysponujących środkami publicznymi.
Ale czy oznacza to, że odpowiedzialność w zakresie naruszenia dyscypliny finansów publicznych a tym samym ustawę o finansach publicznych stosujemy do każdej osoby, której przekazane zostały środki publiczne np. także w formie wynagrodzenia, świadczenia, zapłaty za usługi czy dopłaty bezpośredniej dla rolników ? ?
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Warszawie z dnia 5 września 2007 r. V SA/Wa 495/07 • Przyjęcie interpretacji szerokiej odpowiedzialności wszystkich osób gospodarujących środkami publicznymi przekazanymi jednostkom spoza sektora finansów publicznych na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 168) bynajmniej nie oznacza powszechności tej odpowiedzialności. Ta miałaby miejsce wtedy, gdy odnosiłaby się do każdej osoby, której przekazane zostały środki publiczne (np. także w formie wynagrodzenia, świadczenia, zapłaty za usługi czy dopłaty bezpośredniej dla rolników), natomiast art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy wskazuje jako ponoszące odpowiedzialność tylko osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom spoza sektorów finansów publicznych (np. w formie dotacji).
• Art. 2 pkt 9 (scenariusz makroekonomiczny) dodany ustawą z dnia 6. 06. 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1366), która weszła w życie 31. 07. 2018 r. , ma zastosowanie po raz pierwszy do projektu ustawy budżetowej na rok 2019 i rocznego sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej za rok 2019. • Wprowadzenie do u. f. p. scenariusza makroekonomicznego było wynikiem zarzutów jakie KE kierowała pod naszym adresem w zakresie nie pełnego wdrożenia w życie dyrektywy Rady nr 2011/85/UE z 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów ram budżetowych państw członkowskich (wzbogaciliśmy jedynie WPFP o program konwergencji)
• Ustawą z 20. 7. 2017 r. o zmianie ustawy –Ordynacja podatkowa, ustawy o finansach publicznych oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1537) został wprowadzony do ustawy o finansach publicznych także art. 3 a. • Zmiana ta wynika z konieczności wyłączenia stosowania art. 18 ust. 1 ustawy z 15. 12. 2016 r. o Prokuratorii Generalnej RP (Dz. U. z 2016 r. poz. 2261) w stosunku do czynności wskazanych w art. 3 a u. f. p. Wyłączenie stosowania art. 18 ust. 1 oznacza, że do czynności wymienionych w nowowprowadzonym art. 3 a u. f. p. nie ma obowiązku zasięgania opinii Prokuratorii Generalnej RP, gdy wartość przedmiotu planowanej czynności przekracza kwotę 100 000 zł
• Uzasadniając konieczność takiego wyłączenia projektodawcy wskazali na specyfikę czynności związanych z wykonywaniem budżetu państwa, finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, zarządzaniem długiem Skarbu Państwa i płynnością budżetu państwa. W szczególności wskazali, że stoi to w sprzeczności z koniecznością bieżącej i niezwłocznej realizacji powyższych zadań, a jednocześnie wskazali, że czynności prawne związane z budżetem państwa i długiem Skarbu Państwa zazwyczaj przekraczają ustawowy próg 100 000 zł. Wobec powyższego, zdaniem projektodawców ustawy, stosowanie wymogu zasięgania obligatoryjnie opinii Prokuratorii Generalnej RP prowadziłoby do paraliżu decyzyjnego w zakresie wykonywania budżetu państwa i przekazywania środków na realizację zadań oraz finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa.
Środki publiczne – art. 5 u. f. p. • Omawiany przepis zawiera sformułowany przez ustawodawcę katalog środków publicznych według źródeł ich pochodzenia. • Użyte przez ustawodawcę sformułowanie "środki publiczne" różni się od użytego w art. 216 ust. 1 Konstytucji RP pojęcia "środki finansowe na cele publiczne". Termin, którym posługuje się Konstytucja RP, odnosi się bardziej do celów, którym służą określone środki finansowe ("cele publiczne"), natomiast termin użyty w u. f. p. łączy środki finansowe z ich pochodzeniem, które decyduje o ich publicznym charakterze.
• Czy zamieszczony w art. 5 u. f. p. katalog ma charakter zamknięty ?
• - art. 5 ust. 1 pkt 4) lit. e) Fin. Publ. U mówi o przychodach z innych operacji finansowych • - art. 5 ust. 1 pkt 5) Fin. Publ. U mówi o przychodach z innych źródeł • - w ust. 2 pkt 1 jest mowa o innych świadczeniach pieniężnych, których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw • - ust. 2 pkt 4 traktując o dochodach z mienia wskazuje że , "zalicza się w szczególności"; • art. 5 ust. 3 pkt 6 posługuje się formułą "inne środki".
• Dlatego też uznać należy, że katalog ten nie ma charakteru zamkniętego ze względu na użyte przez ustawodawcę określenia niepozwalające na precyzyjne (tylko na podstawie art. 5) określenie, o jakie źródła środków publicznych chodzi.
Rodzaje środków publicznych: 1. Dochody ( art. 5 ust. 2 ) 2. Przychody zwrotne ( art. 5 ust. 1 pkt 4) oraz ust. 1 a) 3. Przychody z działalności oraz innych źródeł ( art. 5 ust. 1 pkt 5) 4. Środki zagraniczne (art. 5 ust. 1 pkt 2), 2 a, 3) oraz ust. 3 )
Ad. 1 Dochody publiczne • W pierwszej kolejności jako środki publiczne zostały wymienione dochody publiczne. Następnie ta kategoria została uszczegółowiona w art. 5 ust. 2 Fin. Publ. U z 2009 r. Nie jest ona jednolita, gdyż obejmuje zróżnicowane pod wieloma względami środki. W art. 5 ust. 2 wymieniono osiem grup "wpływów" mieszczących się w tej kategorii. Każda z tych grup obejmuje ujęte w sposób jeszcze bardziej szczegółowy różne rodzaje świadczeń.
• Należy pamiętać, że dochody publiczne stanowią definitywne, bezzwrotne zasilenie finansowe władz publicznych, a ich wydatkowanie oznacza ostateczne zużycie przez władzę publiczną. • O przymusowości tych dochodów decyduje nie tylko ich charakter prawny, ale również to, że brak dobrowolnej ich realizacji przez podmioty zobowiązane (np. podatników) umożliwia uruchomienie instrumentów egzekucyjnych zgodnie z ustawą z 17. 06. 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji • Odnosząc się do kategorii dochodów należy pamiętać o ich prognostycznym charakterze. Dochody ujęte są w wielkości prognozowanej, oznacza to że ich faktyczne wykonanie może być zarówno wyższe jak i niższe od wielkości przyjętych np. w budżecie państwa.
• Jaka jest skala dochodów publicznych?
• Spójrz na Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa ( tom I s. 15 i n. ) lub na Analizę Wykonania Budżetu Państwa i Założeń Polityki Pieniężnej zatwierdzonej przez Kolegium NIK 10 czerwca 2020 r.
• Budżet państwa w 2019 r. został wykonany zgodnie z ustawą budżetową. Dochody budżetu państwa wyniosły 400, 5 mld zł i były o 3, 3% wyższe od ujętych w prognozie i o 5, 4% wyższe niż w 2018 r. • W porównaniu do roku poprzedniego, dochody budżetu państwa były wyższe o 20 487, 1 mln zł (o 5, 4%), w porównaniu do dochodów w 2017 r. o 50 120, 6 mln zł (o 14, 3%), a w porównaniu do dochodów wykonanych w 2016 r. o 85 851, 7 mln zł (o 27, 3%). • Dochody podatkowe stanowiły 91, 7% dochodów budżetu państwa (367 290, 7 mln zł). W porównaniu do roku poprzedniego udział ten nieznacznie obniżył się (o 0, 2 punktu procentowego) na korzyść dochodów niepodatkowych. Udział dochodów niepodatkowych w dochodach budżetu państwa wzrósł z 7, 6% w 2018 r. do 7, 8% w 2019 r
1. Daniny publiczne: • Ustawa do tej kategorii zalicza podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw. Wyliczenie w komentowanym przepisie danin publicznych ma charakter niewyczerpujący.
• Podstawową i najbardziej charakterystyczną daniną publiczną jest ?
• W art. 217 Konstytucji RP użyto pojęcia daniny publicznej z jednoczesnym wskazaniem podstawowej daniny, jaką jest podatek. Oznacza to, że podatki nie są jedynymi dopuszczalnymi konstytucyjnie daninami
• Podatek. Definicja legalna podatku wynika z art. 6 ustawy z 29. 8. 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm. ): jest to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
• • • • • Art. 111. Dochodami podatkowymi i niepodatkowymi budżetu państwa są: 1) podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych; 2) cła; 3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz banków państwowych; 4) wpłaty z tytułu dywidendy; 5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego; 6) wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych; 7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej; 8) dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne ustawynie stanowią inaczej; 9) odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, o ile odrębneustawy nie stanowią inaczej; 10) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa; 11) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych; 12) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej; 13) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa; 14) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a i b, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej; 15) inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych; 16) środki europejskie i środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b, na realizację projektów pomocy technicznej oraz środki, o których mowa wart. 5 ust. 3 pkt 5 lit. c i d i pkt 6 oraz w art. 4 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz. Urz. UE L 347 z 20. 12. 2013, str. 549), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 1306/2013", po ich przekazaniu na rachunek dochodów budżetu państwa; 17) odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca z różnicy pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych.
Dochody podatkowe za 2019 r. • Dochody podatkowe 367 290 721 1. 1. Podatek od towarów i usług 180 891 751 1. 2. Podatek akcyzowy 72 395 920 1. 3. Podatek od gier 2 336 574 1. 4. Podatek dochodowy od osób prawnych 39 984 713 1. 5. Podatek dochodowy od osób fizycznych 65 444 928 1. 6. Podatek od wydobycia niektórych kopalin 1 536 509 1. 7. Podatek od niektórych instytucji finansowych 4 700 379 1. 8. Podatek tonażowy 24
• Dochody z podatku od towarów i usług wyniosły 180 891, 8 mln zł i stanowiły 100, 7% kwoty prognozowanej (179 600 mln zł). W porównaniu do 2018 r. były wyższe o 5 944, 7 mln zł, tj. o 3, 4%. • W ujęciu memoriałowym (ESA 2010), pokazującym wykonanie dochodów od lutego do stycznia następnego roku, które lepiej odzwierciedla wpływ zmian makroekonomicznych, dochody z podatku od towarów i usług według szacunków Ministerstwa Finansów wyniosły 182, 2 mld zł i były o 5, 8% wyższe niż w 2018 r.
• Dochody z podatku akcyzowego wyniosły 72 395, 9 mln zł i stanowiły 99, 2% prognozy zawartej w ustawie budżetowej (73 000 mln zł). W porównaniu do 2018 r. były nieznacznie wyższe (o 0, 4%). • Dochody z podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 65 444, 9 mln zł i były o 1 144, 9 mln zł, tj. o 1, 8%, wyższe od prognozowanych w ustawie budżetowej w kwocie 64 300, 0 mln zł. Od dochodów w 2018 r. były one wyższe o 5886, 2 mln zł, tj. o 9, 9%. • Dochody z podatku dochodowego od osób prawnych wyniosły 39 984, 7 mln zł i w porównaniu do prognozowanych w kwocie 34 800 mln zł były wyższe o 5 184, 7 mln zł, tj. o 14, 9%. W porównaniu do dochodów zrealizowanych w 2018 r. były wyższe o 5343, 8 mln zł, tj. o 15, 4% • Dochody z podatku od niektórych instytucji finansowych, zaplanowane w kwocie 4551, 3 mln zł, wyniosły 4700, 4 mln zł, co stanowiło 103, 3% kwoty prognozowanej w ustawie budżetowej. W porównaniu do roku poprzedniego dochody z podatku od aktywów – głównie banków i zakładów ubezpieczeń, wzrosły o 4, 3% • Dochody z tytułu podatku od gier wyniosły 2336, 6 mln zł i w porównaniu do prognozy przyjętej w ustawie budżetowej były wyższe o 256, 6 mln zł, tj. o 12, 3%. W porównaniu do wykonanych w 2018 r. były wyższe o 434, 7 mln zł, tj. o 22, 9%.
• Dochody z podatku od wydobycia niektórych kopalin, zaplanowane w wysokości 1 400 mln zł, wyniosły 1 536, 5 mln zł, co stanowiło 109, 8% prognozy. Dochody były o 152, 6 mln zł, tj. o 9% niższe w porównaniu do zrealizowanych w roku poprzednim.
• Dochody niepodatkowe
• Dochody niepodatkowe wyniosły 31 379 mln zł i były o 5 573 mln zł (o 21, 6%) wyższe od prognozowanych. Na wyższe od założeń wykonanie dochodów niepodatkowych złożyły się przede wszystkim (w 83%), wyższe od prognozy dochody państwowych jednostek budżetowych. W 2019 r. , tak jak w roku poprzednim, nie była planowana i nie wystąpiła wpłata z zysku Narodowego Banku Polskiego. W sprawozdaniu finansowym na dzień 31 grudnia 2018 r. Narodowy Bank Polski wykazał zerowy wynik finansowy. • Dochody z cła, zaplanowane w ustawie budżetowej w kwocie 4 184 mln zł, wyniosły 4 409 mln zł, tj. były o 225 mln zł (o 5, 4%)
• Dochody państwowych jednostek budżetowych i inne dochody niepodatkowe wyniosły 20 861, 6 mln zł i były o 4 614, 5 mln zł, tj. o 28, 4% wyższe od zaplanowanych w ustawie budżetowej. Dochody w tym źródle były o 1060 mln zł, tj. o 5, 4% wyższe od uzyskanych w 2018 r.
• Składki wymienione w grupie danin publicznych nie zostały zdefiniowane w ustawodawstwie. Niemniej możemy wskazać podstawowe cechy charakterystyczne tego rodzaju danin publicznych: Ø władczy i publicznoprawny charakter, przymusowe, Ø celowy charakter, Ø odpłatność
Podstawowe znaczenie mają składki uiszczane na rzecz państwowych funduszy celowych: • 1) składki na ubezpieczenia społeczne (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych), uiszczane na podstawie ustawy z 13. 10. 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. ); • 2) składki na ubezpieczenia społeczne rolników (fundusze zarządzane przez KRUS), uiszczane na podstawie ustawy z 20. 12. 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm. ); • 3) składki na ubezpieczenie zdrowotne (Narodowy Fundusz Zdrowia; NFZ nie jest państwowym funduszem celowym, ale jest zaliczony do sektora finansów publicznych – zob. art. 9 pkt 9 Fin. Publ. U z 2009 r. ), które reguluje ustawa z 27. 8. 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm. ); • 4) składki na rzecz Funduszu Pracy, działającego na podstawie ustawy z 20. 4. 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 674 ze zm. ); • 5) składki na rzecz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na podstawie ustawy z 13. 7. 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. Nr 158, poz. 1121 ze zm. ).
• Składki na ubezpieczenia społeczne obejmują cztery kategorie świadczeń o zróżnicowanej wysokości: • 1) na ubezpieczenie emerytalne (19, 52% podstawy wymiaru składki); • 2) na ubezpieczenie rentowe (8% podstawy wymiaru składki); • 3) na ubezpieczenie chorobowe (2, 45% podstawy wymiaru składki); • 4) na ubezpieczenie wypadkowe (od 0, 40% do 8, 12% podstawy wymiaru składki).
• Opłaty jako forma władczego dochodu publicznego jest świadczeniem pieniężnym pobieranym przez podmiot prawa publicznego na rzecz systemu budżetowego (tak J. Gliniecka, Opłata publiczna, s. 257). - Opłata jest świadczeniem odpłatnym, co odróżnia ją od podatku (zob. P. Smoleń, Opłaty, s. 283). Oznacza to bezpośrednie powiązanie opłaty z wzajemnym świadczeniem organu publicznego (por. A. Drwiłło, Opłaty jako dochody niepodatkowe, s. 621). - Zgodnie z art. 217 Konstytucji RP podobnie jak w odniesieniu do podatków, pobór opłaty musi wynikać z ustawy!!!, w której określone są zasady ustalania jej wysokości (por. P. Czerski, Opłata skarbowa, s. 182).
• • • Przykłady opłat uregulowanych w ustawach szczegółowych: 1) opłata skarbowa pobierana na podstawie ustawy z 16. 11. 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 1282 ze zm. ); 2) opłata targowa i miejscowa pobierana na podstawie ustawy z 12. 1. 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm. ); 3) opłaty pobierane na podstawie ustawy z 9. 6. 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981 ze zm. ); 4) opłaty pobierane na podstawie ustawy z 19. 3. 2004 r. – Prawo celne (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 727 ze zm. ); 5) opłaty pobierane na podstawie ustawy z 19. 11. 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540 ze zm. );
• Natomiast kryterium przedmiotowe pozwala na rozróżnienie opłat na: • 1) związane z czynnościami urzędowymi organów państwowych (w tym opłaty ogólne i specjalne opłaty administracyjne oraz opłaty sądowe); • 2) za usługi świadczone przez jednostki sektora finansów publicznych (np. związane z kulturą, oświatą, ochroną zdrowia); • 3) związane z uzyskaniem prawa (np. opłaty reglamentacyjne, rejestracyjne); • 4) za prawo korzystania z dóbr natury objętych w interesie publicznym szczególną ochroną (opłaty związane z ochroną środowiska, opłaty eksploatacyjne).
• Wpłaty z zysków, wymieniane w przedmiotowym artykule jako jedna z kategorii dochodów publicznych realizowane są w oparciu o ustawę z 31. 1. 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (t. j. Dz. U. z 1992 r. Nr 6, poz. 27 ze zm. ), natomiast wpłaty z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa dokonywane są na podstawie przepisów ustawy z 1. 12. 1995 r. o wpłatach z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 286).
! Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz wpłaty z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa są kalkulowane w oparciu o wartość zysku osiągniętego przez te podmioty w danym okresie, przy czym zysk rozumiany jest jako wartość po opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych i stanowi 15% tak kalkulowanego zysku.
2019 r. • Dywidendy z tytułu udziału Skarbu Państwa w spółkach oraz wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych wyniosły 3 145, 9 mln zł i były o 688, 4 mln zł wyższe od wielkości planowanej. Były one także o 777, 9 mln zł wyższe niż 2018 r. • Bank Gospodarstwa Krajowego, przekazał w 2019 r. na rachunek dochodów budżetu państwa 364, 7 mln zł. Wpłata z zysku za 2018 r. była o 40, 6 mln zł, tj. o 12, 5% wyższa od prognozowanej, a o 59, 6 mln zł, tj. o 14, 0% niższa od przekazanej w 2018 r
• Na dzień 31 grudnia 2018 r. do Skarbu Państwa należały akcje i udziały w 448 spółkach, to jest: − w 173 jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, z których 148 prowadziło działalność, − w 275 spółkach z częściowym udziałem Skarbu Państwa, z których 202 prowadziło działalność. • W stosunku do stanu na dzień 31 grudnia 2017 r. liczba spółek, których akcje lub udziały należały do Skarbu Państwa zmniejszyła się o 3, 4% (z 464 spółek). Wartość nominalna akcji i udziałów Skarbu Państwa w spółkach na koniec 2018 r. wynosiła 85 849, 3 mln zł. • W ustawie budżetowej na 2019 r. dochody z dywidend zaplanowano w kwocie 2 107, 5 mln zł. Dochody zostały zrealizowane w wysokości 2 856, 4 mln zł (135, 5% prognozy). • Na 100 zł zaangażowanego kapitału zakładowego w wartościach nominalnych wpłynęło do budżetu państwa 3, 33 zł dywidendy, to jest więcej niż w latach 2016– 2018 (w 2018 r. – 2, 29, w 2017 r. – 2, 48 zł, w 2016 r. – 3, 02 zł).
• W kwocie dochodów z tytułu dywidend największy udział miały spółki pozostające w nadzorze Prezesa Rady Ministrów, które wpłaciły do budżetu państwa dywidendy w wysokości 2 092, 8 mln zł, w tym: 1. Powszechny Zakład Ubezpieczeń S. A. – 826, 6 mln zł, 2. Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S. A. – 489, 3 mln zł, 3. Polski Koncern Naftowy ORLEN S. A. – 412 mln zł, 4. Grupa LOTOS S. A. – 295 mln zł, 5. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S. A. – 46, 7 mln zł.
• Dochody zrealizowane w części Kancelaria Prezesa Rady Ministrów były o 692, 8 mln zł wyższe od wielkości planowanej oraz o 41, 5% wyższe niż w 2018 r. • Złożyły się na to przede wszystkim wyższe niż w roku poprzednim wpłaty PKO BP S. A. (o 286, 9 mln zł), Grupy LOTOS S. A. (o 196, 7 mln zł), PZU S. A. (o 88, 6 mln zł) oraz PKN ORLEN S. A. (o 58, 9 mln zł).
• Przez Ministra Energii (Od dnia 15 listopada 2019 r. na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Aktywów Państwowych (Dz. U. poz. 2256) dysponentem części Energia i części Gospodarka złożami kopalin był Minister Aktywów Państwowych. ) pobrane zostały w 2019 r. (w części Energia) dywidendy w kwocie 459, 6 mln zł (co stanowiło 74, 1% planu) od pięciu spółek, w tym 456, 9 mln zł od Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S. A. Minister Energii nie pobrał dywidendy od czterech nadzorowanych spółek, które dokonując podziału zysku netto za 2018 r. , przeznaczyły go między innymi na pokrycie strat z lat ubiegłych oraz na realizację programów inwestycyjnych. • Minister Energii w części Gospodarka złożami kopalin pobrał również nieplanowaną dywidendę od Jastrzębskiej Spółki Węglowej S. A. w kwocie 110, 1 mln zł (co stanowiło 98, 3% dochodów z dywidend zrealizowanych w tej części budżetowej). • Minister Finansów sprawował nadzór nad Totalizatorem Sportowym Sp. z o. o. Dywidenda od tej spółki wyniosła 122 mln zł i w porównaniu do 2018 r. była wyższa o 102 mln zł. Kwotę dochodów z tego tytułu zaplanowano na poziomie dywidendy wypłaconej z zysku za rok 2017 (20 mln zł), przewidując pozostawienie części zysku na działania rozwojowe spółki, podobnie jak w roku 2018. W 2019 r. nie przeznaczono części zysku na rozwój spółki, co pozwoliło uzyskać wyższą dywidendę
• Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, sprawujący nadzór nad Polską Wytwórnią Papierów Wartościowych S. A. , pobrał dywidendę w wysokości 60 mln zł, co stanowiło 100% planu. • Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa wyniosły 289, 5 mln zł i były niższe od prognozowanych o 60, 5 mln zł, tj. o 17, 3%. • W 2019 r. największych wpłat z zysku dokonały następujące podmioty: − Polskie Sieci Elektroenergetyczne S. A. – 100, 5 mln zł, − PERN S. A. – 73, 8 mln zł, − Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S. A. – 48, 7 mln zł, − Totalizator Sportowy Sp. z o. o. – 35, 7 mln zł. W porównaniu do 2018 r. wpłaty z zysku przedsiębiorstw i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa były niższe o 213, 9 mln zł, tj. o 42, 5%.
• Dochody niepodatkowe wyniosły 31 379 mln zł i były o 5 573 mln zł (o 21, 6%) wyższe od prognozowanych. Na wyższe od założeń wykonanie dochodów niepodatkowych złożyły się przede wszystkim (w 83%), wyższe od prognozy dochody państwowych jednostek budżetowych. • W 2019 r. , tak jak w roku poprzednim, nie była planowana i nie wystąpiła wpłata z zysku Narodowego Banku Polskiego. W sprawozdaniu finansowym na dzień 31 grudnia 2018 r. Narodowy Bank Polski wykazał zerowy wynik finansowy.
2018 r. • Dywidendy z tytułu udziału Skarbu Państwa w spółkach oraz wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych stanowiły źródło dochodów w wysokości 2. 368, 0 mln zł, to jest 120, 0 mln zł powyżej prognozy. W porównaniu do 2017 r. dochody te były o 59, 4 mln zł niższe. W 2018 r. na rachunek budżetu państwa wpłynęła także nieplanowana w ustawie budżetowej wpłata z zysku Banku Gospodarstwa Krajowego w wysokości 424, 3 mln zł.
• Na dzień 31 grudnia 2017 r. do Skarbu Państwa należały akcje i udziały w 464 spółkach, to jest: − w 181 jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, z których 150 prowadziła działalność, − w 283 spółkach z częściowym udziałem Skarbu Państwa, z których 201 prowadziło działalność. W stosunku do stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. liczba spółek, których akcje lub udziały należały do Skarbu Państwa zmniejszyła się z 498 do 464. • W ustawie budżetowej na 2018 r. dochody z dywidend zaplanowano w kwocie 1. 998, 0 mln zł. Dochody zostały zrealizowane w wysokości 1. 864, 6 mln zł (93, 3% prognozy).
• W kwocie dochodów z tytułu dywidend największy udział miały spółki pozostające w nadzorze Prezesa Rady Ministrów, które wpłaciły do budżetu państwa dywidendy w wysokości 1. 478, 9 mln zł, • w tym: • − Powszechny Zakład Ubezpieczeń S. A. 738, 0 mln zł, • − Polski Koncern Naftowy Orlen S. A. – 353, 1 mln zł, • − Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S. A. -202, 4 mln zł, • − Grupa LOTOS S. A. – 98, 3 mln zł, • − Grupa Azoty S. A. – 40, 9 mln zł, • − Giełda Papierów Wartościowych S. A. – 32, 3 mln zł.
• Wykonanie dochodów z dywidend w części Kancelaria Prezesa Rady Ministrów na takim poziomie wynikało ze zwiększenia liczby spółek będących w bezpośrednim nadzorze Prezesa Rady Ministrów. W 2018 r. dywidendy wpłaciło 13 spółek, podczas gdy w 2017 r. dwie spółki. Z dniem 1 czerwca 2018 r. Prezes Rady Ministrów przejął między innymi nadzór nad Polskim Koncernem Naftowym ORLEN S. A. oraz Grupą LOTOS S. A. , sprawowany wcześniej przez Ministra Energii.
• Spółki nadzorowane przez Ministra Energii wpłaciły 294, 6 mln zł, w tym Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S. A. – 290, 8 mln zł. Nie zostały uchwalone i pobrane dywidendy od spółek energetycznych i KGHM Polska Miedź S. A. , a zysk netto za 2017 r. poszczególnych spółek został przekazany na kapitały rezerwowe (ENEA S. A. ) lub zapasowe (Energa S. A. , TAURON Polska Energia S. A. , PGE Polska Grupa Energetyczna S. A. i KGHM Polska Miedź S. A. ). Spółki te wnioskowały o niepobieranie dywidendy między innymi w związku z prowadzonymi przez nie programami inwestycyjnymi. • W związku z trudną sytuacją sektora górnictwa węgla kamiennego dywidenda z tych spółek nie była planowana. W trakcie 2018 r. Prezes Rady Ministrów przekazał Ministrowi Finansów wykonywanie uprawnień właścicielskich z tytułu udziałów w spółce Totalizator Sportowy Sp. z o. o. Spółka wpłaciła dywidendę w kwocie 20, 0 mln zł.
• Dwukrotnie wyższe od prognozowanych były dochody z tytułu wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa. Dochody wyniosły 503, 4 mln zł, wobec planowanych 250, 0 mln zł. Największe wpłaty pochodziły od podmiotów: • - Kompania Węglowa S. A. 95, 6 mln zł • - Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S. A. 88, 6 mln zł • - PERN S. A. 78, 6 mln zł • - Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze” 69, 4 mln zł • - Polskie Sieci Elektroenergetyczne S. A. 54, 4 mln zł. W porównaniu do uzyskanych w 2017 r. dochody z wpłat z zysku były o 93, 4 mln zł wyższe, a w stosunku do zrealizowanych w 2016 r. o 154, 1 mln zł.
• Dochody niepodatkowe wyniosły 28. 887, 9 mln zł i były o 6. 979, 2 mln zł (o 31, 9%) wyższe od prognozowanych. Wynikało to przede wszystkim z realizacji wyższych niż planowano dochodów państwowych jednostek budżetowych, w szczególności przez dysponentów części Środowisko oraz Podatki i inne wpłaty na rzecz budżetu państwa. W 2018 r. dochody niepodatkowe były o 14, 2% niższe niż w roku poprzednim, w którym wystąpiła wysoka wpłata z zysku Narodowego Banku Polskiego za 2016 r. (8. 740, 9 mln zł). W sprawozdaniu finansowym na dzień 31 grudnia 2017 r. Narodowy Bank Polski wykazał ujemny wynik finansowy w wysokości 2. 524, 9 mln zł, w związku z czym w 2018 r. dochody z tytułu wpłaty z zysku Banku nie wystąpiły.
• Czy wpłaty dywidend przez spółki, w których udziały posiadają Skarb Państwa lub j. s. t. , należy zaliczyć do tej kategorii danin publicznych ( dochodów publicznych) ?
• Nie ponieważ takie środki publiczne stanowią dochody z mienia, ujęte w pkt 4 d tego ust. 2 art. 5 u. f. p.
• Czy wpłaty z zysku NBP należy zaliczyć do tej kategorii środków publicznych ?
• Dochody z zysku NBP wymienione zostały w art. 111 Fin. Publ. U, zawierającym katalog dochodów podatkowych i niepodatkowych budżetu państwa. Nie jest zatem jasne, czy np. wpłaty z zysku NBP należy umieścić w obrębie dochodów ujętych w art. 5 ust. 2 pkt 1 Fin. Publ. U jako inne świadczenia pieniężne o charakterze danin publicznych, czy też w obrębie innych dochodów budżetu państwa, o których mowa w ust. 2 pkt 2 art. 5 u. f. p. • (wpłaty z zysku NBP w roku 2017 wyniosły: 627, 6) • (wpłaty z zysku NBP w roku 2018 wyniosły: 0 zł)! • (wpłata z zysku NBP w roku 2019 wyniosły: 0 zł) !
2. Inne dochody ( art. 5 ust. 2 pkt 2) • Należą do nich zarówno subwencje i dotacje przekazywane z budżetu państwa do budżetów samorządowych i stanowiące dochód tych budżetów, jak i inne formy transferów środków w obrębie sektora finansów publicznych, np. wpłaty nadwyżki środków finansowych dokonywane przez agencje wykonawcze, będące dochodem budżetu państwa (por. art. 22 ust. 1 Fin. Publ. U), a także wpłaty nadwyżek środków obrotowych przez samorządowe zakłady budżetowe będące dochodem właściwego budżetu samorządowego (por. art. 15 ust. 7 Fin. Publ. U). Do środków tych zaliczyć należy także zwroty dotacji do budżetu, który ich udzielił, oraz zwroty innych środków przekazanych z budżetu, ale podlegających zwrotowi. Dochodami, które należy umieścić w tej kategorii, są także kary pieniężne, grzywny i mandaty nakładane na mocy odrębnych ustaw. Grzywny i mandaty oraz inne kary pieniężne stanowią wpłaty o charakterze sankcyjnym. Mogą one być pobrane na rzecz budżetu państwa, budżetów samorządowych lub innych podmiotów sektora finansów publicznych (np. Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej).
3. Dochody z działalności jednostek sektora finansów publicznych – czyli wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych ( art. Art. 5 ust. 2 pkt 3) • Jako przykład można podać uczelnie publiczne, gdzie ustawa z 27. 7. 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn. Dz. U. 2012 r. poz. 572 ze zm. ) z jednej strony wskazuje, jakiego typu opłaty za świadczenie "usług edukacyjnych" mogą być pobierane. Zgodnie z art. 99 Pr. Szkol. Wyższ uczelnia publiczna może pobierać opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z: • 1) kształceniem studentów na studiach niestacjonarnych oraz uczestników niestacjonarnych studiów doktoranckich; • 2) kształceniem studentów na studiach stacjonarnych, jeżeli są to ich studia na drugim lub kolejnym kierunku studiów w formie stacjonarnej; • 3) kształceniem studentów na studiach stacjonarnych, w przypadku korzystania z zajęć poza dodatkowym limitem punktów ECTS określonym w przepisach ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym;
4. Dochody, których źródłem jest mienie, prawa majątkowe zarówno Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, jak i jednostek sektora finansów publicznych, oraz jego sprzedaż ( art. 5 ust. 2 pkt 4) • Do tej grupy zalicza się wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, czyli w wyniku zawarcia ww. umów cywilnoprawnych, a ponadto dochody z kapitałów w postaci odsetek od środków na rachunkach bankowych oraz odsetek od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych. Poza tym są to także dochody bierne w postaci dywidend z tytułu posiadanych praw majątkowych.
5. Dochody o charakterze dobrowolnym i nieodpłatnym ( art. 5 ust. 2 pkt 5) • Do których zaliczyć można spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych. W tym miejscu można oczywiście stwierdzić, że zgodnie z wolą spadkodawcy lub darczyńcy beneficjentem pieniędzy ze spadku zapisu i darowizny może być także jednostka sektora finansów publicznych.
6. Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych ( art. Art. 5 ust. 2 pkt 6) • Jednostkom sektora finansów publicznych uczestniczącym w obrocie gospodarczym może przysługiwać roszczenie o odszkodowanie. Roszczenia te mogą mieć m. in. podstawę w Kodeksie cywilnym (art. 363).
7. Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji ( art. 5 ust. 2 pkt 7) • Zagadnienie udzielania poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne jest przedmiotem odrębnej ustawy (zob. ustawa z 8. 5. 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 657 ze zm. ). O doniosłości tej problematyki świadczy fakt, że Konstytucja RP nakazuje uregulowanie w ustawie trybu i zasad udzielania przez państwo gwarancji i poręczeń (art. 216 ust. 1 Konstytucji RP), co też powyższa ustawa realizuje.
8. dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b.
• Ad. 2 Przychody publiczne:
• Przychody mają charakter nieostateczny i zwrotny, odroczonym w czasie skutkiem ich realizacji jest wystąpienie rozchodów !!.
• W art. 5 u. f. p. wyodrębniono wyraźnie dwie grupy: Ad. 2 Przychody zwrotne ( art. 5 ust. 1 pkt 4) oraz ust. 1 a) Ad. 3 Przychody z działalności oraz innych źródeł ( art. 5 ust. 1 pkt 5)
• Kategoria pierwsza (przychody zwrotne) obejmuje przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące: 1) ze sprzedaży papierów wartościowych, 2) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, 3) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych, 4) z otrzymanych pożyczek i kredytów, 5) z innych operacji finansowych.
• Charakteryzują się one – co do zasady – zwrotnym charakterem, a ich uzyskiwanie wiąże się z zaciąganiem długu publicznego. • W literaturze wskazuje się także na ich czasowy i nieostateczny charakter (por. E. Chojna-Duch, Podstawy systemu finansów publicznych, s. 51). • Ratio legis wspólnego zaliczenia wskazanych wpływów do przychodów jest to, że zwiększają one zasób środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych, lecz nie zwiększają jej majątku. Uzyskanie takich przychodów co prawda poprawia płynność finansową jednostki i – co za tym idzie – umożliwia dokonanie większych wydatków, ale w konsekwencji rodzi obciążenie – konieczność późniejszego zwrotu otrzymanych środków (zob. E. Malinowska-Misiąg, W. Misiąg, Finanse publiczne w Polsce, s. 142). Wskutek tego przyszłe wpływy są niższe nie tylko dlatego, że konieczny jest zwrot w postaci rozchodów, lecz także dlatego, że podwyższone są wydatki, np. związane z kosztami obsługi długu (odsetki).
• A co z prywatyzacją ? Dlaczego nie możemy zaliczyć środków pochodzących z prywatyzacji do dochodów publicznych?
• Prywatyzacja polega na nabywaniu akcji lub udziałów Skarbu Państwa w spółkach powstałych w wyniku komercjalizacji przez osoby inne niż Skarb Państwa lub rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą przez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki lub oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
• Prywatyzacja została zaliczona do przychodów publicznych, mimo iż nie można tu mówić o jej zwrotnym charakterze. Prywatyzacja polegająca na sprzedaży należącego do jednostek sektora finansów publicznych majątku nie powoduje wzrostu aktywów, następuje w tym wypadku tylko zmiana ich struktury – sprzedany majątek zostaje zastąpiony przez środki pieniężne. Prywatyzacja zatem powoduje upłynnienie aktywów, a co za tym idzie – ich wydatkowanie, ale sprzedaż majątku jest brzemienna w skutki, w tym znaczeniu, że następuje utrata majątku i ewentualnych przyszłych korzyści z niego płynących. Te względy przesądzają o niezaliczeniu wpływów z prywatyzacji do dochodów.
• Ad. 3 Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł (art. 5 ust. 1 pkt 5) • Należy uznać, że chodzi tu o wszystkie wpływy jednostek sektora finansów publicznych, które nie zostały enumeratywnie wskazane wyżej. Przychody te nie mają ani charakteru zwrotnego, ani nie są ograniczone czasowo (nieostateczne). Wydaje się, że raczej chodzi tu o te wszystkie wpływy, które są wynikiem prowadzonej odpłatnie działalności jednostek sektora finansów publicznych. Trzeba przyznać rację prof. E. Ruśkowskiemu, który twierdzi, że wprowadzając tę grupę przychodów, ustawodawca zamierzał "domknąć" listę wpływów jednostek sektora finansów publicznych, tak aby żadne wpływy tych jednostek nie zostały pominięte (zob. E. Ruśkowski, w: E. Ruśkowski, J. M. Salachna (red. ), Nowa ustawa o finansach publicznych, s. 61).
• Problem "przychodów pochodzących z innych źródeł„ ( art. 5 ust. 1 pkt 5)
• W doktrynie podnosi się, że należy zaliczyć do tej grupy m. in. nadwyżki budżetowe czy nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym wynikające z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych (zob. E. Chojna-Duch, Podstawy systemu finansów publicznych, s. 57; E. Ruśkowski, w: E. Ruśkowski, J. M. Salachna (red. ), Nowa ustawa o finansach publicznych, s. 61; P. Panfil, Środki publiczne, s. 444). Wymienione przychody należy traktować jako nadzwyczajne i incydentalne.
• Ad. 4 Środki ze źródeł zagranicznych.
• Odrębną grupę stanowią środki, które mając charakter bezzwrotny, pochodzą ze źródeł zagranicznych. Środków tych dotyczy art. 3 ust. 1 pkt 2 i 3 UFP. Można je podzielić na trzy rodzaje: 1. środki pochodzące z budżetu UE, 2. środki związane z pomocą udzielaną Polsce przez państwa Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), 3. inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych.
• Wskazane środki podlegają szczególnemu reżimowi prawnemu:
1. 2. 3. 4. 5. 6. Stanowiły one do końca roku budżetowego 2009 dochody budżetu państwa po ich przekazaniu w złotych na rachunek dochodów budżetu (z wyjątkiem środków przeznaczonych na projekty w ramach programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej oraz Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa). Dysponentem tych środków był Minister Finansów, a bankową obsługę tych rachunków prowadził NBP. Od roku budżetowego 2010, środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki pochodzące z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) są gromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych i nie stanowią dochodów budżetu państwa. Obsługę bankową rachunków prowadzą NBP lub BGK. Dysponentami środków są Minister Finansów lub jego pełnomocnicy, a także w zakresie środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009– 2014 i Mechanizmu Finansowego EOG 2009– 2014 oraz Szwajcarsko. Polskiego Programu Współpracy – minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego. Dochodami budżetu państwa są natomiast środki przeznaczone na realizację projektów pomocy technicznej oraz środki Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004– 2009 i Mechanizmu Finansowego EOG 2004– 2009.
• Obecnie znowelizowany przepis art. 5 ust. 3 pkt 5 Fin. Publ. U uwzględnia nowe rodzaje środków przewidzianych przez UE jako wsparcie w obszarach uznanych za najbardziej problemowe. • Wymienione w art. 5 ust. 3 pkt 5 a Fin. Publ. U środki przeznaczone są na mocy decyzji Rady Europejskiej na cele związane ze wsparciem osób młodych, tj. w wieku od 15 do 24 lat niepracujących, niekształcących się ani nieszkolących się. Pomoc finansową z tych środków uzyskają regiony o szczególnie wysokiej stopie bezrobocia młodzieży (powyżej 25%). Część środków (ogółem wyniosą one 6 mld euro) pochodzić będzie ze specjalnej linii budżetowej, część z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Budżet środków europejskich – art. 117 u. f. p. • • • Nową instytucją wprowadzoną przez u. f. p. jest budżet środków europejskich, który zgodnie z art. 117 Fin. Publ. U jest rocznym planem dochodów i podlegających refundacji wydatków programów finansowanych z udziałem środków europejskich (tj. w ramach funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego, Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy oraz na Wspólną Politykę Rolną) z wyłączeniem środków na projekty pomocy technicznej. Różnica między dochodami a wydatkami tego budżetu stanowi odpowiednio nadwyżkę albo deficyt, przy czym wynik nie jest wliczany do wyniku budżetu państwa. Zgodnie bowiem z metodologią ESA saldo przepływu środków pomiędzy Polską a UE w zakresie środków unijnych nie jest wliczane do wyniku budżetu sektora finansów publicznych. Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, nadwyżka zaś jest i będzie źródłem spłaty zobowiązań budżetu państwa zaciągniętych na pokrycie deficytu budżetu środków europejskich. Dochody i wydatki tego budżetu są ujmowane w ustawie budżetowej według podziałek klasyfikacji budżetowej właściwych dla całego budżetu państwa oraz według podziału na programy finansowane z udziałem środków europejskich. W budżecie tym przewidziane jest także utworzenie rezerwy celowej.
• Def. Budżetu środków europejskich (art. 117): Roczny plan dochodów i podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, z wyłączeniem środków przeznaczonych na realizację projektów pomocy technicznej. Dochody oraz wydatki budżetu środków europejskich stanowią część ustawy budżetowej na 2020 r. odpowiednio w załączniku nr 3 (dochody) oraz w załączniku nr 4 (wydatki).
• Przepisy ogólne definiujące instytucję BŚE, regulujące deficyt i nadwyżkę tego budżetu, klasyfikację budżetową, rezerwę tworzoną w budżecie oraz treść załączników określających programy finansowane z udziałem środków europejskich (art. 117– 121 u. f. p. ) zawarte są w rozdziale obejmującym podstawową regulację ustawy budżetowej. Wykonywanie budżetu środków europejskich uregulowane zostało zaś w odrębnym rozdziale (dział III rozdział 6, tj. w przepisach art. 184– 195 u. f. p. ). Natomiast dział IV poświęcony jest środkom europejskim i innym środkom pochodzącym ze źródeł zagranicznych, niepodlegającym zwrotowi. Niezależnie od tego, że kluczowym – jak się wydaje – celem ustawodawcy było osiągnięcie efektu w postaci wyodrębnienia deficytu BŚE z budżetu państwa, taką konstrukcję przepisów regulujących BŚE można uznać za nie do końca czytelną, powodującą czasami pewne wątpliwości co do wykładni prawa.
• Do wydatków budżetu państwa zaliczają się jedynie te wydatki przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, które podlegają refundacji. Oznacza to, że w budżecie środków europejskich znajdują się wyłącznie kwoty stanowiące kwalifikowany wkład unijny w ramach programów operacyjnych, czyli kwoty, które powinny zostać przez Komisję Europejską zwrócone Polsce po przesłaniu certyfikowanego wniosku o refundację zawierającego deklarację poniesionych przez stronę polską wydatków w danym okresie (T. Robaczyński) • Innymi słowy – w początkowym okresie realizacji programów z budżetu państwa dokonywane są wydatki na realizację projektów, które następnie
• Dochody budżetu środków europejskich zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy budżetowej na 2020 r. zostały określone na kwotę 71 448 652 tys. zł. • Wydatki budżetu środków europejskich zgodnie z załącznikiem nr 4 do ustawy budżetowej na 2020 r. zostały zaplanowane na kwotę 88 402 533 tys. zł • Wynik budżetu środków europejskich ustala się na kwotę -16 953 881 tys. zł.
• W ramach Dochodów budżetu środków europejskich wykazano 5 Programów Operacyjnych np. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020 na kwotę 4 367 58621 oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych np. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 (kwota: 1 547 952 zł). Natomiast wydatki budżetu środków europejskich ujęto w ramach części (41) i działów
• Należy pamiętać, że deficyt budżetu środków europejskich lub nadwyżka tych środków nie są wliczane odpowiednio do deficytu albo nadwyżki budżetu państwa. Uzasadniając wskazaną regulację, podnoszono, że z uwagi na skalę przyznanych Polsce środków, opóźnienia we wdrażaniu programów oraz przewidywaną kumulację płatności w kolejnych latach, saldo budżetu państwa związane z realizacją tych programów będzie ujemne, co z kolei mogłoby uniemożliwić finansowanie istotnych dla państwa zadań.
• Należy także podkreślić, że zgodnie z art. 118 ust. 3 UFP deficyt budżetu środków europejskich finansowany jest w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa ( art. 76 UFP zgodnie z którym przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu budżetu państwa, deficytu budżetu środków europejskich oraz rozchodów budżetu państwa. Wyodrębniając deficyt budżetu środków europejskich, nie wskazano więc specjalnych źródeł jego finansowania. W celu pokrycia tego niedoboru MF może posługiwać się zatem wszystkimi dostępnymi instrumentami dla finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, a w szczególności zaciągać w imieniu SP zobowiązania finansowe, w tym w drodze emisji papierów wartościowych oraz pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym. W konsekwencji finansowanie deficytu budżetu środków europejskich wpływa bezpośrednio na wielkość państwowego długu publicznego.
• Zgodnie z art. 186 Fin. Publ. U wydatki na realizację programów i projektów finansowanych z udziałem środków europejskich mogą być przeznaczone na: 1. realizację projektów przez jednostki budżetowe, 2. płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich, 3. dotacje celowe dla beneficjentów, 4. realizację projektów finansowanych w ramach Programu Środki Przejściowe, 5. realizację Wspólnej Polityki Rolnej zgodnie z odrębnymi ustawami.
• Dochody budżetu środków europejskich w 2018 r. zrealizowano na poziomie 63, 3 mld zł, czyli 97, 8% planu ustalonego w ustawie budżetowej. Były one o 15, 7 mld zł (33, 1%) wyższe niż rok wcześniej i umożliwiły sfinansowanie 94, 7% wydatków budżetu środków europejskich, czyli 4, 4 punktu procentowego mniej niż rok wcześniej. • Wielkość dochodów jest kształtowana przez kwotę transferów z Unii Europejskiej oraz decyzje Ministra Finansów o jej podziale. • Wydatki budżetu środków europejskich wyniosły 66, 9 mld zł, czyli 83, 3% limitu określonego w ustawie budżetowej. Były one o 18, 9 mld zł (39, 3%) wyższe od wydatków poniesionych w 2017 r. • Deficyt budżetu środków europejskich zrealizowano na poziomie 3, 5 mld zł, czyli 11, 9 mld zł niższym niż zaplanowano.
• W ustawie budżetowej na rok 2019 zaplanowano dochody budżetu środków europejskich w kwocie 69 716, 4 mln zł, w tym 45 728, 6 mln zł w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych oraz 20 429, 5 mln zł z tytułu realizacji zadań Wspólnej Polityki Rolnej. • Planowane dochody budżetu środków europejskich obejmowały także środki na realizację zadań w ramach: • − Instrumentu „Łącząc Europę” wspierającego inwestycje dotyczące budowy i modernizacji infrastruktury w dziedzinie transportu, energetyki i telekomunikacji – 3 029, 0 mln zł, • − Programu Operacyjnego Rybactwo i Morze 2014– 2020 – 263, 1 mln zł, • − Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014– 2020 – 248, 3 mln zł, • − Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF) III Perspektywa Finansowa i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) III Perspektywa Finansowa – 17, 9 mln zł.
• Zrealizowane dochody budżetu środków europejskich wyniosły 73 549, 1 mln zł i stanowiły 105, 5% planu określonego w ustawie budżetowej. • W porównaniu z rokiem poprzednim były wyższe o 16, 1%. Dochody z tytułu krajowych programów operacyjnych Perspektywy Finansowej 2014– 2020 zrealizowano w kwocie 24 849, 8 mln zł (96, 4% planu). • Dochody z realizacji zadań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej wyniosły 18 949, 3 mln zł, tj. 92, 8% planu
Zaliczenie środków do środków publicznych w drodze rozporządzenia (art. 5 ust. 4 u. f. p. ) • W art. 5 ust. 4 Fin. Publ. U ustawodawca przewidział możliwość określenia przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, które ze środków publicznych, mogą zostać wyłączone z grupy środków, o których mowa w ust. 3 pkt 6 (czyli "innych środków"). • W art. 5 ust. 4 u. f. p. upoważniono Radę Ministrów do ustalenia wykazu środków publicznych niezaliczonych do „innych środków”. Rada Ministrów 23. 12. 2016 r. wydała stosowne rozporządzenie, ustalając w § 1 ust. 1 aż 15 rodzajów bezzwrotnych środków zagranicznych, które nie są zaliczane do wskazanych „innych środków”. Nie zaliczono do tej kategorii np. niepodlegających zwrotowi środków pochodzących z dotacji KE w ramach Instrumentu Finansowego LIFE i LIFE+, przeznaczonych na realizację projektów na rzecz środowiska. Znaczna część tych środków stanowi, zgodnie z art. 117 ust. 2 u. f. p. , dochody budżetu środków europejskich. Należy wskazać, że pozyskiwanie, wykorzystywanie, rozliczanie oraz kontrola sposobu wykorzystywania bezzwrotnych środków europejskich podlegają podwójnemu reżimowi prawnemu.
Przeznaczenie środków publicznych: art. 6 u. f. p.
• Zgromadzone środki publiczne, zgodnie z art. 6 ust. 1 u. f. p. , przeznacza się na wydatki publiczne oraz rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów j. s. t.
• Przepis nie zawiera definicji wydatków ani rozchodów. O ile rozchody zostały określone poprzez ich prezentację rodzajową, o tyle nie zastosowano takiej prezentacji w odniesieniu do kategorii wydatków publicznych. Należy także zauważyć, że pojęcie wydatków publicznych należy odróżnić od pojęcia kosztów ponoszonych przez jednostki zaliczone do sektora finansów publicznych.
• ! Wydatki – inaczej nakłady finansowe (limity) ostateczne i bezwzrotne, przeznaczone na finansowanie zadań państwa na poziomie centralnym, za realizację których odpowiadają organy państwa i które dokonywane są za pośrednictwem albo jednostek organizacyjnych, albo państwowych osób prawnych ( Dębowska-Romanowska, prawo finansowe część konstytucyjna, s. 209) • Wydatki publiczne widziane przez pryzmat funkcji finansów publicznych zostały w doktrynie zdefiniowane jako ostateczny skutek fiskalnej aktywności państwa, związany z realizacją jego funkcji, który przejawia się właśnie w wydatkowaniu zgromadzonych środków pieniężnych (Owsiak, Finanse publiczne, s. 233)
• O uznaniu danej płatności za wydatek publiczny lub rozchód publiczny powinno przesądzić kryterium podziału o charakterze ekonomicznym. W przypadku wydatków publicznych płatność ma charakter finalny, bezwzrotny, zaś rozchody publiczne mają charakter zwrotny (Wójtowicz, Zarys finansów publicznych, s. 37)
• ! Ustawodawca dokonał w u. f. p. podziału wydatków publicznych według kilku kryteriów. • - w art. 124 u. f. p. zostały wymienione kategorię wydatków. • - kolejny podział oparty na kryterium dokonywania wydatków został zawarty w art. 112 u. f. p. • - Katalog wydatków nie ma charakteru zamkniętego, o czym przesądza użycie zwrotu „ w szczególności”
• - Ponadto: Regulacja ustawowa dotycząca wydatków publicznych została rozproszona w u. f. p. Oprócz ogólnej regulacji zawartej w art. 112 przepisy dotyczące wydatków publicznych zawierają : Art. 36 ust. 1 pkt. 1 u. f. p. Art. 39 ust. 2 u. f. p. Art. 40 ust. 2 pkt 1 -2 u. f. p. Art. 44 ust. 1 u. f. p. 51 ust. 1 -2 u. f. p. Art. 52 u. f. p. Art. 110 pkt 2 u. f. p. Art. 113 ust. 1 u. f. p. 114. ust. 5 u. f. p. Art. 116 ust. 2 u. f. p. Art. 212 ust. 1 pkt 2 u. f. p. Art. 216 ust. 2 u. f. p. Art. 266 ust. 1 pkt 1 -2 i ust. 2 u. f. p. Art. 236 u. f. p.
• Najpopularniejsze wydatki:
• Subwencja (bezzwrotny, nieodpłatny transfer środków z zasobów finansowych budżetu państwa do budżetów samorządowych, o której ostatecznym przeznaczeniu decydują samodzielnie organy właściwych j. s. t. Jest zatem formą redystrybucji dochodu narodowego, a więc instrumentem o charakterze publicznoprawnym. SN w orz. Z 10. 11. 2004 r. II CK 199/04)
• Dotacja – zgodnie z art. 126 u. f. p. , dotacje to podlegające szczególnym zasadom rozliczenia środki z budżetu państwa, j. s. t. oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie niniejszej ustawy , odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.
2019 r. • • • Wydatki budżetu państwa i budżetu środków europejskich wyniosły 485, 2 mld zł, stanowiły 96, 7% planowanych i były prawie o 28 mld wyższe niż rok wcześniej. Wraz z wydatkami, które nie wygasły z końcem 2019 r. budżet państwa zamknął się po stronie wydatkowej kwotą 414, 3 mld zł (99, 5% limitu ustawowego). Wydatki, które nie wygasły z końcem 2019 r. , w kwocie 138, 3 mln zł były istotnie niższe niż w roku poprzednim, kiedy wyniosły 5117, 4 mln zł. Wykonanie wydatków budżetu środków europejskich wyniosło 70, 9 mld zł (83, 1% planu). Największy udział w wydatkach budżetu państwa od lat mają dotacje i subwencje. W ostatnich czterech latach wydatki w tej grupie wzrosły o 20%. W 2019 r. przeznaczono na nie kwotę 237, 6 mld zł (57, 4% wydatków). W tym czasie wydatki bieżące wzrosły o 18, 4%, głównie za sprawą wzrostu wynagrodzeń, a koszty obsługi długu Skarbu Państwa zmniejszyły się o 15%. Największy, wynoszący 67, 8%, udział w wydatkach budżetu środków europejskich miały wydatki przeznaczone na realizację krajowych i regionalnych programów operacyjnych w ramach Umowy Partnerstwa 2014– 2020. Wydatki te wyniosły 48, 1 mld zł. W porównaniu do wykonania w 2018 r. wydatki na krajowe programy operacyjne były wyższe o 5%, a na regionalne o 13, 9%. Wydatki budżetu środków europejskich na Wspólną Politykę Rolną wyniosły 19, 7 mld zł, tj. 100% planu po zmianach i kształtowały się na poziomie zbliżonym do 2018 r. (19, 4 mld zł). Stanowiły one 27, 8% wydatków budżetu środków europejskich ogółem.
• Do końca 2019 r. w ramach Umowy Partnerstwa 2014– 2020 zawarto z beneficjentami 58, 4 tysięcy umów o dofinansowanie projektów. Kwota dofinansowania ze środków Unii Europejskiej osiągnęła poziom 272 mld zł. Kwota powyższa stanowiła 83, 1% alokacji na lata 2014– 2020. Suma wydatków kwalifikowalnych wykazana w złożonych do Komisji Europejskiej do końca 2019 r. poświadczeniach i deklaracjach wydatków oraz wnioskach o płatność w części dofinansowywanej przez Unię Europejską wyniosła 134, 1 mld zł, co stanowiło wzrost o 62% w porównaniu do stanu na koniec 2018 r. Wskaźnik wykorzystania alokacji na lata 2014– 2020 wyniósł 41% i był o 15, 9 punktu procentowego wyższy niż na koniec 2018 r. (25, 1%). 42. • Rozbieżność między zaplanowanym deficytem (15, 6 mld zł), a zrealizowanym wynikiem finansowym budżetu środków europejskich (nadwyżka w wysokości 2, 6 mld zł) wynikała z wykonania wydatków budżetu środków europejskich na poziomie 83, 1% planu określonego w ustawie budżetowej, przy jednoczesnym wskaźniku realizacji dochodów wynoszącym 105, 5%. • Rzeczywista nadwyżka budżetu środków europejskich była wyższa o wartość dokonanych w 2019 r. zwrotów wydatków dotyczących płatności z poprzednich lat budżetowych. Wyniosły one ponad 1, 3 mld zł.
• • Ponad połowę (57%) wydatków budżetu państwa i budżetu środków europejskich zrealizowano w czterech działach: Różne rozliczenia, Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, Rodzina oraz Obrona narodowa. W wydatkach budżetu państwa, analogicznie jak w latach poprzednich, największy udział miały wydatki w grupie dotacje i subwencje. Na transfery te w 2019 r. przeznaczono kwotę 237, 6 mld zł, tj. 57, 4% ogółu wydatków. W 2019 roku wzrosły wydatki w grupach środki własne Unii Europejskiej (o 16, 4%), dotacje i subwencje (o 10, 2%), świadczenia na rzecz osób fizycznych (o 10, 1%) i wydatki bieżące jednostek budżetowych (o 8, 7%). W tym samym okresie zmniejszyły się wydatki majątkowe (o 28%) oraz wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa (o 6, 1%). Wydatki budżetu środków europejskich wyniosły 70, 9 mld zł i były o ponad 4 mld zł wyższe od wydatków poniesionych w 2018 r. Największy, wynoszący 67, 8%, udział w wydatkach budżetu środków europejskich miały wydatki przeznaczone na realizację krajowych i regionalnych programów operacyjnych w ramach Umowy Partnerstwa 2014– 2020. Wydatki te wyniosły 48, 1 mld zł. Na realizację Wspólnej Polityki Rolnej przeznaczono 27, 8% wydatków budżetu środków europejskich. Blisko 78% wydatków budżetu środków europejskich zrealizowano w trzech działach klasyfikacji budżetowej, tj. Różne rozliczenia, Rolnictwo i łowiectwo oraz Transport i łączność.
• Podobnie jak w latach ubiegłych, największe wydatki budżetu państwa i budżetu środków europejskich klasyfikowane były w dziale Różne rozliczenia. • W ramach tego działu najistotniejszymi pozycjami były subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego, rozliczenia z budżetem ogólnym Unii Europejskiej z tytułu środków własnych oraz środki na finansowanie regionalnych programów operacyjnych. Zrealizowane w 2019 r. w tym dziale wydatki wyniosły 107, 1 mld zł i w stosunku do zrealizowanych w roku poprzednim wzrosły o 8, 8%. Na wzrost wydatków wpłynęło zwiększenie wydatków budżetu państwa o 7, 9% i budżetu środków europejskich o 12, 7%. W największym stopniu wzrosły wydatki z przeznaczeniem na subwencje ogólne (o 9, 4%) oraz na regionalne programy operacyjne (o 15, 6%).
• Kolejnym działem pod względem wielkości zrealizowanych wydatków był dział Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, w którym w 2019 r. wydatkowano 88, 1 mld zł. Wydatki w tym dziale przeznaczono głównie na dotacje dla Funduszu Emerytalno. Rentowego, Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz na świadczenia pieniężne z zaopatrzenia emerytalnego wypłacane bezpośrednio z budżetu państwa. • Wzrost tych wydatków w porównaniu do roku poprzedniego, o 11, 3 mld zł (o 14, 7%), wynikał w głównej mierze ze wzrostu dotacji dla Funduszu Rezerwy Demograficznej (o 6, 7 mld zł) i Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (o 3, 1 mld zł). Z otrzymanej w 2019 r. dotacji Fundusz Rezerwy Demograficznej udzielił Funduszowi Solidarnościowemu nieoprocentowanej pożyczki na refundację wypłaty jednorazowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów w kwocie 8, 7 mld zł.
• Trzecim w kolejności działem pod względem realizowanych wydatków był dział Rodzina, w którym w 2019 r. wydatki wyniosły 48, 8 mld zł. • Przeznaczono je głównie na dotacje celowe na realizację zadań bieżących z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych samorządom związanych ze wspieraniem rodziny. Dział Rodzina obejmuje przede wszystkim świadczenia związane z programem Rodzina 500 plus, na realizację którego w 2019 r. w porównaniu do roku poprzedniego wydatki wzrosły o 37%, do kwoty 31, 2 mld zł. Wzrost ten związany był z wprowadzoną z dniem 1 lipca 2019 r. zmianą założeń programowych, które zakładały rozszerzenie wypłaty świadczeń na wszystkie dzieci do 18 roku życia, bez wymogu spełniania jakichkolwiek dodatkowych kryteriów.
• Kolejne miejsce pod względem wielkości wydatków zajmuje dział Obrona narodowa, w którym na realizację zadań w 2019 r. przeznaczono 35, 7 mld zł, co oznacza wzrost w porównaniu do roku poprzedniego o 1 mld zł, tj. o 2, 9%. • Największe zmiany w strukturze wydatków w dziale w porównaniu do roku poprzedniego odnotowano w zakresie wydatków bieżących jednostek budżetowych (wzrost o 2, 2 mld zł) oraz wydatków majątkowych (spadek o 2 mld zł).
• Wydatki elastyczne i wydatki sztywne ?
• Wydatki sztywne to takie, których wysokość, czas i tryb finansowania są tak prawnie zdeterminowane, że wyłącza to całkowicie lub częściowo swobodę decyzyjną organu władzy publicznej decydującego o tych wydatkach. Natomiast co do wydatków elastycznych istnieje możliwość bardziej swobodnego określenia wysokości świadczeń.
• • Za wydatki sztywne należy uznać wymienione w art. 50 ust. 6 Fin. Publ. U z 2009 r. (w wersji obowiązującej od 1. 1. 2014 r. ; do końca 2013 r. –art. 112 a Fin. Publ. U z 2009 r. ): 1) wydatki na obsługę długu publicznego; 2) środki własne UE oraz obligatoryjne składki wpłacane do organizacji międzynarodowych; 3) wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 Fin. Publ. U z 2009 r. , w tym wydatki budżetu środków europejskich; 4) wypłaty i obsługa świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz finansowanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby pobierające świadczenia pielęgnacyjne; 5) składki na ubezpieczenie społeczne za osoby przebywające na urlopach wychowawczych i macierzyńskich oraz za osoby niepełnosprawne; 6) świadczenia emerytalno-rentowe funkcjonariuszy i uprawnionych członków ich rodzin oraz uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku; 7) dotacje dla FUS, Funduszu Emerytur Pomostowych i Funduszu Emerytalno. Rentowego KRUS na sfinansowanie wypłat świadczeń emerytalno-rentowych gwarantowanych przez państwo (zob. komentarz do art. 112 a).
• Rozchody
• Rozchody – są ściśle związane z kategorią przychodów publicznych. Przychody publiczne (budżetowe) wynikają głównie z przeprowadzonych przez jednostki operacji dłużnych, w związku z tym są pozycjami o charakterze zwrotnym. Ze względu na swój uzupełniający charakter zaliczane są do tzw. „budżetu pod kreską”.
• Pojęcie rozchodów również nie zostało zdefiniowane w obecnie obowiązujących przepisach. W art. 6 ust. 2 u. f. p. wskazano jedynie rodzaje operacji finansowych zaliczonych do rozchodów. Można zatem przyjąć, że wszelkie inne prawne form rozdysponowania środków publicznych niezaliczone w ustawie o finansach publicznych do rozchodów należy zakwalifikować jako wydatki publiczne. W tym sensie w ustawie o finansach publicznych mamy do czynienia jedynie z „negatywną definicją” wydatków.
• Katalog rozchodów publicznych, obejmuje sześć kategorii: • spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów; • wykup papierów wartościowych; • udzielone pożyczki i kredyty; • niektóre płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania mogą być wyłącznie przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa (np. odpisy na rezerwy na udzielane przez Skarb Państwa poręczenia i gwarancje); • inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością (np. koszty pozyskiwania środkow pieniężnych – koszty emisji papierów wartościowych, marże, opłaty manipulacyjne); • płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych (np. płatności na rzecz międzynarodowych instytucji finansowych, takich jak Europejski Bank Inwestycyjny czy MFW).
• Odróżnienie wydatków od rozchodów ma istotne znaczenie także dla ich ewidencjonowania. Chodzi o uniknięcie dublowania zapisów w klasyfikacji budżetowej, mogących mieć wpływ na wynik finansowy budżetu. Zaciągnięta kwota pożyczki stanowi w danym roku przychód i nie może być przeznaczona na finansowanie np. wydatkow inwestycyjnych !!!!!!
• Kwoty przychodów i rozchodów budżetu państwa na 2019 r. zostały określone w ustawie budżetowej oraz w załączniku nr 5 do ustawy budżetowej. • Przychody budżetu państwa zaplanowane na 347 522, 1 mln zł zostały zrealizowane w kwocie 302 143, 3 mln zł, co stanowiło 86, 9% wartości planowanej. • Rozchody budżetu państwa, po wyłączeniach, o których mowa w art. 52 ust. 1 a ustawy o finansach publicznych, to jest po pomniejszeniu o zobowiązania finansowe zaciągane i spłacane przez Ministra Finansów w tym samym roku budżetowym oraz o operacje dokonywane pomiędzy rachunkami, zostały ustalone na kwotę 303 456, 9 mln zł. Stanowiły one dla Ministra Finansów nieprzekraczalny limit. Zrealizowane rozchody wyniosły 291 048, 1 mln zł, co oznaczało wykorzystanie limitu w 95, 9%. • Mniejsze, w porównaniu do wielkości planowanych w ustawie, kwoty zrealizowanych przychodów i rozchodów były skutkiem niższych potrzeb pożyczkowych, w tym w szczególności niższego deficytu budżetu państwa i budżetu środków europejskich
- Slides: 131