ENFEKSYON HASTALIKLARI EPDEMYOLOJS Prof Dr Rengin ERDAL KONAKI

ENFEKSİYON HASTALIKLARI EPİDEMİYOLOJİSİ Prof. Dr. Rengin ERDAL

KONAKÇI PARAZİT İLİŞKİSİ Tanımlar n Enfeksion Etkenin Yapısı n Rezervuar n Konakçı Dışında Yaşam Durumu n Enfeksiyon Geçiş Yolları n Giriş-Çıkış Kapıları n EPİDEMİLER

ENFEKSİYON ETKENİ Enfeksiyon Hastalıklarında Hastalık Spekturumu n Enfeksiyon Şiddeti n n Patojenite n Virulans n Case-fatality

Enfeksiyon Hastalıklarında Hastalık Spekturumu a b c d e gizli hafif orta şiddetli ölüm Enfeksiyon Şiddeti: Patojenite: Hasta Vakalar /Toplam Enfeksiyon b+c+d+e/a+b+c+d+e Virulans: Şiddetli +Ölüm Vakaları / Toplam Hasta d+e / b+c+d+e Case-fatality: Ölen Vakalar / Toplam Hasta e / b+c+d+e

İNFEKTİVİTE-PATOJENİTE İnfektivite Durumu Patojenite Durumu Virulas Durumu DERECE Seconder Atak hızı Hasta Vakalar Toplam Enfeksiyon Şiddet + Ölüm Hast. Total Hastalık YÜKSEK Su Çiçeği Kızamık Çiçek Polio Kuduz Kızamık Su çiçeği Soğuk Algınlığı Kuduz Çiçek Tbc. Lepra ORTA DERECE’DE. . . Kızamıkçık Kabakulak Poliomyelit Soğuk Algınlığı DÜŞÜK DERECE’de Tbc Polio Tbc Kızamık ÇOK DÜŞÜK DERECE’de Lepra Kızamıkçık Suçiçeği Soğuk Algınlığı

REZERVUAR (KAYNAK) n Enfeksion ajanının yaşayıp, çoğaldığı, canlı ya da cansız araçlar n İnsan-insan: Viral ve bakterial (staf, strep, difteri, veneral, tifo. . ) n Hayvan-insan: Tbc, burucella, şarbon, Leptospiroz, kuduz n Komplex : Sıtma, ekinokok, siztozomiasiz

Rezervuar Olarak İnsan : KOLONİZASYON Enfeksiyon etkeninin konakçıya girip yerleştiği, minimal düzeyde reaksiyon vermeden yaşamını sürdürdüğü durum. Örneğin: Burun mükozasındaki STAF’lar. n KONTAMİNASYON Enfeksiyon kaynağı olarak eşyalar. n İNAPERANT ENFEKSİYON (Örtülü-SUBKLİNİK) n

n Organizma yalnızca çoğalmaz, aynı zamanda ÖLÇÜLEBİLİR, fakat KLİNİK OLARAK’da TANINAMAYAN bir REAKSİON verir. n ENFEKSİYON HASTALIĞI Enfeksiyon klinik semptom ve/veya fizik bulgulara yol açtığında Enfeksiyon Hastalığıdır. n PORTÖR (taşıyıcı) Kolonizasyon dahil bütün enfekte kişiler potansiel enfeksiyon kaynağıdır. FAKAT HASTA DEĞİLDİR.

Taşıyıcı Tipi Örnek Inaperant (Subklinik) Polio, Menenjit, Hepatit Inkübasyon Suçiçeği, Kızamık, Hepatit Konvelesan Difteri, Hepatit B, Tifo (İyileşme dönemi) Tifo, Hepatit B (Uzun süreli) Kronik Taşıyıcı

ENFEKSİYON GEÇİŞ YOLLARI TOPRAKLA Temas (Mantar-Parazit) Direkt Geçiş DAMLACIK ile (Yere düşmeden) ÖPME, CİNSEL İLİŞKİ

CANLI (Vektörler) İndirekt Geçiş CANSIZ Yiyecekler (Su, et. . . ) Cerrahi Malzeme Yatak, Oyuncak HAVA İLE DAMLACIK (Kurur. Tbc) TOZ

EPİDEMİYOLOJİNİN KLİNİKTE KULLANIMI n n n n HASTALIKLARIN TANISI HASTALIKLARIN DOĞAL SEYRİNİ BELİRLEME HASTALIKLARIN NEDENLERİNİ BELİRLEME KORUMA-TEDAVİ YÖNTEMİNİN ETKİNLİĞİNİ DEĞERLENDİRME İLAÇ/KLİNİK UYGULAMALARIN GÜVENLİĞİNİ DEĞERLENDİRME HASTALIKLARIN PROGNOZUNU BELİRLEME TOPLUM TARAMALARI ( ERKEN TANI – ERKEN TEDAVİ )

Tablo 1. 5: Hastalıkların Doğal Tarihi ETKEN ÇEVRE İYİLEŞME ÖZÜRLENME ÖLÜM SEMPTOMLAR İNSAN ORGANİZMASI KONAKÇI REAKSİYONU HER ÜÇ FAKTÖR GRUBU KARŞILIKLI OLARAK ETKİLEŞİR HASTALIK UYARANI PREPATOJEN DEVRE PRİMER KORUMA SAĞLIK KAPASİTESİNİN YÜKSELTİLMESİ ÖZGÜL KORUMA PATOJEN DEVRE SEKONDER KORUMA ERKEN TANI VE UYGUN TEDAVİ TERSİYER KORUMA İŞGÖRMEZLİĞİN DURDURULMASI KAZANMA GÜCÜNÜN İADESİ HASTALIĞIN DOĞAL GİDİŞİ

EPİDEMİ TİPLERİ 1. CANSIZ ARAÇLA GEÇİŞİ OLAN EPİDEMİLER SU, YİYECEK, HAVA Tek Kaynaklı Geçiş Multipl Kaynaklı Geçiş Patlar Tarzda Sınırlı Bir Grupta Görülür Periodik Olarak Suyun. Kirlenmesi Sürekli Geçiş

2. KİŞİDEN KİŞİYE GEÇİŞ n Direkt (temas-damlacık) n Indirekt (vektörler ve cansız araçla) ENDEMİ n EPİDEMİ n PANDEMİ n SPORADİK n

HASTALIK ETKENLERİNİN ÇIKIŞTAŞINMA ve GİRİŞ YOLLARI ÇIKIŞ YOLU TAŞINMA YOLU GİRİŞ YOLU HASTALIK SOLUNUM Sekresyonları. . . DAMLACIK Eşyalar. . . . SOLUNUM YOLU. . . . GRİP KIZAMIK GAİTA. . . SU YİYECEK Eşya, sinek SİNDİRİM SİSTEMİ. . . TİFO POLİO DERİ DÖKÜNTÜLERİ. . . Direkt temas, eşya, seksüel ilişki DERİ GENİTAL MÜKÖZ MEMBRAN Karbonkül SİFİLİZ GONORE KAN. . . Kan emen artropodlar. . . Deri SITMA SARI HUMMA EPİDEMİK TİFÜS KONJONKTİVAL DÖKÜNTÜLER. . . Eşyalar Sinekler. . Göz, Müköz. . TRAHOM MEMBRAN

Hastalığın Kişiden Kişiye Geçişinde Bazı Görüşler a. İNKÜBASYON SÜRESİ Enfeksion alınışından hastalığın başlangıcına kadar geçen süredir. b. HERD İMMÜNITY (TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK) c. SEKONDER ATAK HIZI

Grubtaki Yeni Vakalar – Başlangıç Vakası veya Vakalar Hassas Kişiler – Başlangıç Vakası veya Vakalar Toplum Bağışıklığı: %100 Bağışıklık güç

Epidemi Öncesi Epidemi Sonrası A Grubu Herkez Hassas Ahmet Bey X X Ahmet Bey Y Y

Epidemi Öncesi Epidemi Sonrası B Grubu X Bağışık Ahmet Bey X X Ahmet Bey Y Y

SU VE BESİNLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR n n n n n TİFO, PARATİFO DİZANTERİ KOLERA BOTULİSMUS STAF, GIDA ZEHİRLENMESİ ASKARİASİS OKSİYÜR TENYA, GİARDİA, HYDATİD HEPATİT A POLİOMYELİT

ÖZEL OLARAK TÜBERKÜLOZ n STREPTEKOK n STAFİLOKOK n ŞARBON n BURUSELLA n TOXOPLASMOSİS n

ÖZELLİKLERİ 1. FEKAL-ORAL bulaşır. 2. EPİDEMİ ve PANDEMİLER sıktır. SU EPİDEMİLERİ BESİN EPİDEMİLERİ 3. KÖTÜ ekonomik ve toplumsal koşul göstergesidir. 4. Genellikle YAZ AYLARINDA sıktır. 5. Enfeksiyon zincirini kırmak için ÇEVREYE YÖNELİK önlemler alınır

Prof. Dr. Rengin ERDAL