Arapada ki eit Cmle Vardr n n sim

Arapçada İki Çeşit Cümle Vardır: n n İsim Cümlesi: İsimle başlayan cümleye isim cümlesi denir. Fiil Cümlesi: Fiille başlayan cümleye fiil cümlesi denir.

İsim Cümlesi İki Öğeden Oluşur: n 1 - Mübteda ( ) ﻣﺒﺘﺪﺃ n 2 - Haber ( ) ﺧﺒﺮ

Mübteda’nın Özellikleri: 1 - Mübteda isim cümlesinin 1. elemanıdır. 2 - Mübteda her zaman marifedir. 3 - Mübteda her zaman merfudur.

Haberin Özellikleri: 1 - Haber isim cümlesinin 2. elemanıdır. 2 - Haber her zaman nekradır. 3 -Haber her zaman sayısı, cinsiyeti ve harekesi bakımından mübtedaya uymak zorundadır.

Örnekle Açıklayalım: n ﻣﺪﺭﺳ kelimesini mübtedaya uygulayacağız. n Mübteda her zaman marife olması gerektiği için başına ﺍﻝ takısı alır. = ‘ ‘ ﺍﻟﻤﺪﺭﺳﺔ n Mübteda her zaman merfu olması gerekir. Tekil ismin irabı da hareke ile olur. Tekil bir ismin raf durumu da dammedir. mübteda sonuna ‘ DAMME ‘ harekesini alır. = ‘ ‘ ﺍﻟﻤﺪﺭﺳ

n ﻛﺒﻴﺮ kelimesini haber olarak uyarlıyacağız. n Haber her zaman nekra olacağı için ﻛﺒﻴﺮ kelimesi başına ﺍﻝ takısı almaz.

n n Haber sayısı, cinsiyeti ve harekesi bakımından mübtedaya uymak zorunda olduğu için ﻛﺒﻴﺮ kelimesi sayısı açısından ﻣﺪﺭﺳ kelimesine uyuyor. Cinsiyeti açısından uymuyor. Çünkü ﻛﺒﻴﺮ müzekker ﻣﺪﺭﺳ müennes bu yüzden ﻛﺒﻴﺮ kelimesi sonuna tamarbuta dediğimiz kapalı te ( )ﺓ alır. Harekesi bakımından uymak zorunda olduğu için ﻛﺒﻴﺮ kelimesinin harekesi de ‘Damme’ olmak zorundadır. = ‘ ‘ ﻛﺒﻴﺮ

n Şimdi cümlemizi tamamlayabiliriz. n ﻛﺒﻴﺮ n = ﺍﻟﻤﺪﺭﺳ Okul büyüktür. NOT: Cümlenin sonunda ki tenvin hüküm bildiren ‘ dır dir dur dür ‘ anlamındadır.

TESNİYE İSİM n Tesniye İsim: sonuna ﺍ ve ﻥ eki alan ve ikil anlamı veren isimdir. Örnek: n ( ﻗﻠﻢ kalem) n ( ﻗﻠﻤﺎﻥ iki kalem)

TESNİYE İSİM CÜMLESİ Örnekle Açıklayalım : n ﻣﻬﻨﺪﺱ kelimesini mübtedeya uygulayacağız. n n Başına ﺍﻝ takısı alır. = ‘ ‘ ﺍﺍﻟﻤﻬﻨﺪﺱ Tesniye bir ismin raf halinde de ﺍﻥ alır. = ‘ ‘ ﺍﻟﻤﻬﻨﺪﺳﺎﻥ

n ﻣﺎﻫﺮ kelimesini de haber olarak kullanacağız. n Haber nekra olması gerektiği için ﺍﻝ takısı almaz. n Haber mübetadaya sayısı, cinsiyeti ve harekesi bakımından uymak zorundadır.

n ﻣﻬﻨﺪﺳﺎﻥ ismi tesniye olduğu için haberde ona uymak zorundadır. = ‘ ‘ ﻣﺎﻫﺮﺍﻥ n Harekesi bakımından tesniye ismin irabı harf ile olduğu için harfleride uyuyor. n Cinsiyeti açısından mübteda da müzekker haberide müzekkerdir.

n n Cümlemiz hazırdır. = ﺍﻟﻤﻬﻨﺪﺳﺎﻥ ﻣﺎﻫﺮﺍﻥ İki mühendis marifetlidir.

CEM-İ MÜZEKKER SALİM n Cem-i müzekker isim sonuna ﻭﻥ alan ve çoğul bildiren isimlerdir. Örnek: n ( ﻣﻌﻠﻢ erkek öğretmen) n ( ﻣﻌﻠﻤﻮﻥ erkek öğretmenler)

Cem-i Müzekker İsim Cümlesi Örnekle Açıklayalım : - ﻣﻌﻠﻢ kelimesini mübteda yapalım. - Mübteda marife olacağı için başına ﺍﻝ takısı alır. = ‘ ‘ ﺍﻟﻤﻌﻠﻢ - Cem-i müzekker isimlerin raf durumu da ﻭﻥ ile olduğu içinde raf halini veriyoruz. ﺍﻟﻤﻌﻠﻤﻮﻥ

n ﺻﺎﺑﺮ kelimesini de haber olarak alalım. Haber nekra olduğu için başına ﺍﻝ takısı almaz. = ‘ ‘ ﺻﺎﺑﺮ n Haber mübetadaya sayısı, cinsiyeti ve harekesi bakımından uymak zorundadır. n

n ﺍﻟﻤﻌﻠﻤﻮﻥ kelimesi cem olduğu için haber de ona uyar ve çoğul halini alır. = ‘ ﺻﺎﺑﺮﻭﻥ ‘ n Cem isimlerin irabı da harf ile olur. raf hali ise ﻭﻥ dur. Mübteda da haber de raf durumundadır. n Cinsiyeti açısından mübteda da haber de müzekkerdir.

Cümlemizi tamamlayalım. - = ﺍﻟﻤﻌﻠﻤﻮﻥ ﺻﺎﺑﺮﻭﻥ Erkek öğretmenler sabırlıdır.

CEM-İ MUENNES SALİM n Cem-i müennes salim isim sonuna ﺍﺕ alan ve müennes çoğul bildiren isimlerdir. Örnek: n ( ﺑﻨﺖ bir kız) n ( ﺑﻨﺎﺕ kızlar)

Cem-i Müennes İsim Cümlesi Örnekle Açıklayalım : n ﻃﺎﻟﺐ kelimesiyle cümleye başlayalalım. Mübteda marife olacağı için başına ﺍﻝ takısı alır. = ‘ ‘ ﺍﻟﻄﺎﻟﺐ - Cem müennes isimlerin raf durumu da ﺍﺕ ile olduğu içinde raf halini veriyoruz.

- ﻛﺎﺫﺏ kelimesini de haber olarak alalım. n Haber nekra olduğu için başına ﺍﻝ takısı almaz. = ‘ ‘ ﻛﺎﺫﺏ n Haber mübetadaya sayısı, cinsiyeti ve harekesi bakımından uymak zorundadır.

n ﺍﻟﻄﺎﻟﺒﺎﺕ kelimesi cem olduğu için haber de ona uyar ve çoğul halini alır. = ‘ ‘ ﻛﺎﺫﺑﺎﺕ n Cem isimlerin irabı da harf ile olur. Raf hali ise ﺍﺕ dır. Mübteda da haber de raf durumundadır. n Cinsiyeti açısından mübteda da haber de müennestir.

Cem-i Teksir İsim n Cem teksir isimler bir kurala ve kalıba uymadan gelen ve çoğul bildiren isimlerdir. Örnek : n ( ﺣﺪﻳﻘﺔ bir bahçe) n ( ﺣﺪﺍﺀﻕ bahçeler)

CEM-İ TEKSİR İSİM CÜMLESİ n ﺷﻮﺍﺭﻉ kelimesini mübteda olarak inceleyelim. n n Mübteda marife olacağı için başına ﺍﻝ takısı alır. = ‘ ‘ﺍﻟﺸﻮﺍﺭﻉ Cem teksir isimlerin irabı da aynı tekil isim gibi hareke ile olur. Cem teksir ismin raf hali de damme ile olur. Son harfinin harekesini de damme yapıyoruz. = ‘ ’ﺍﻟﺸﻮﺍﺭ

n ﻣﺰﺩﺣﻢ kelimesini de haber olarak kullanalım. Haber nekra olduğu için başına ﺍﻝ takısı almaz. = ‘ ‘ ﻣﺰﺩﺣﻢ n Haber mübetadaya sayısı, cinsiyeti ve harekesi bakımından uymak zorundadır. n ﺷﻮﺍﺭﻉ kelimesi cem-i bir kelimedir fakat akıl taşımayan cansız varlıkların çoğullarının haberleri tekil gelir.

Akıl taşımayan isimlerin çoğulu müennes kabul edildiği için haber de müennes ve tekil olarak gelir. = ‘ ‘ ﻣﺰﺩﺣﻤﺔ n Cem teksir isimlerin irabı da hareke ile olur. raf hali ise dammedır. Mübtedanın da haberin de harekesi damme dir ve raf durumundadır. n Cinsiyeti açısından mübteda da haber de müennestir. n

n Cümlemizi tamamlayalım. n ﻣﺰﺩﺣﻤﺔ = ﺷﻮﺍﺭﻉ Caddeler kalabalıktır.

HABER’İN ÖNE GEÇMESİ Bir kez daha hatırlatacak olursak isim cümlesinde normal söz dizimi “mübteda+haber” biçimindedir. n Ancak kimi durumlarda bu sıralamanın aksine “haber+mübteda biçiminde biz söz dizimi zorunlu hale gelebilir. n

n Haberin öne geçmesini zorunlu kılan hallar isim cümlesinin iki temel öğesinden haber, dört yerde zorunlu olarak mübtedan önce gelir.

Haber şibhu’l cümle ve mübteda da nekra olunca: n n Haber şibhu’l cümle, mübteda da nekra ise haberin öne geçmesi zaruridir. Aksi takdirde haberin sıfatla karışma riski vardır. ( Bu cümleler türkçeye çevrilirken de “var, vardır, mevcuttur, bulunmaktadır. ” İfadeleriyle çeviriye eklenir.

Örnekle Açıklayalım : n Normal isim cümlesinde cümle şu şekilde gelir. n = ﺍﻟﺴﻴﺎﺭﺓ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﻟﺒﻴﺖ araba evin önündedir. Şibhu’l cümle olunca: n = ﺍﻣﺎﻡ ﺍﻟﺒﻴﺖ ﺳﻴﺎﺭﺓ evin önüde bir araba vardır. n

n Haber şibhu’l-cümle olup mübteda da habere ait bir zamir bulununca: Haber şibhu’l cümle, mübtedanın içerisinde habere ait bir zamir varsa haberin öne geçmesi vacip yani zorunludur.

Örnekle Açıklayalım : Normal isim cümlesinde: n =ﻣﺸﻜﻠﻪ ﻻﺀﻧﺴﺎﻥ Onun problemi insana aittir. n Mübteda da habere ait zamir bulununca: n =ﻟﻠﺀﻧﺴﺎﻥ ﻣﺸﻜﻠﻪ İnsan için problem vardır. n

n Haber soru ismi olunca: Soru ismi olan haberler, zorunlu olarak mübtedalarından önce gelirler. Çünkü arapça da soru isimleri başta bulunma önceliğine sahiptirler.

Örnekler: a. ﺍﻟﻘﺎﺩﻡ ( ﻣﻦ gelen kim? ) b. (ﻣﺎ ﺍﻟﺀﻳﻤﺎﻥ iman nedir? ) c. ( ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻟﺪ halit nerede? ) Bu örneklerde soru isimleri haber konumundadır. haber olmalarına rağmen soru isimlerinin başta olma zorunluluğundan dolayı mübtedan önce yer almışlardır.

n Haber mübteda ya hasredilince (haber mahsur olunca): Hasır işlemine tabi tutularak mübteda ile özleştirilmiş ve sırf ona özgü kılınmış haber (mahsur haber), bu özelliği dolayısıyle zorunlu olarak mübtedanın önüne geçer. Aksi takdirde cümle haberin mübteda ya değil, mübtedanın habere hasledildiği (özgü kılındığı) izlenimi doğurur. Oysa istenen bunun tam tersidir.

n Söz “ Yaratan yalnız Allah’tır” anlamına gelen( ﺍﻧﻤﺎ ﺧﻠﻖ ) ﺍﻟﻠﻪ cümlesinde, ( )ﺧﻠﻖ haberi, hasır edatı olan ( )ﺍﻧﻤﺎ ﺍﻟﻠﻪ ﻣﺎ ﺧﻠﻖ ﺍﻟﻠﻪ aracılığıyla mübtedası konumunda bulunan ( ) ismine özgü kılınmakta ve zorunlu olarak onun önüne geçmektedir. Söz konusu cümle ( ) türkçe karşılığıyla ifade edecek olursak “Allah’tan başka yaratan yoktur” cümlesi ile eş anlamlıdır. İki farklı söyleyiş biçiminde de haber konumunda ki “yaratan” niteliği, mübteda konumunda ki“Allah’a özgü kılınmaktadır.

n İsim cümlesinde öne geçmiş olan habere mukaddem (öne alınmış) haber, mübteda ya ise muahhar(geriye bırakılmış) mübteda adı verilir. Örneğin ( )ﻋﻨﺪﻱ ﻛﺘﺎﺏ cümlesinde ( ) ﻋﻨﺪﻱ ifadesi mukaddem haber, ( )ﻛﺘﺎﺏ kelimesi de muahhar mübtedadır.