Anrgnik mddlrning asosiy sinflri Maruzachi katta oqituvchi Sh

Мавзу: Anоrgаnik mоddаlаrning asosiy sinflаri. Ma’ruzachi: katta o’qituvchi Sh. X. Shomurotova T O SH K E N T – 2 0 1 8

Reja: 1. Аnоrgаnik mоddаlаrning sinflаri: оksidlаr, аsоslаr 2. Kislоtаlаr, tuzlаr оlinishi, nоmlаnishi vа xоssаlаri. 3. Kоmplеks birikmаlаr va ularning ahamiyati

[1] Romain Elsair. Fundamentals of Chemistry, Bookboon, United Kingdom, 2012: (5 -48 -betlar)

[1] Romain Elsair. Fundamentals of Chemistry, Bookboon, United Kingdom, 2012: (5 -48 -betlar)

Oksidlar Elementlaming kislorod bilan hosil qilgan birikmalari oksidlar deyiladi. Oksidlarda kislorod bilan birikkan clement doimo musbat valentli, kislorod esa manfiy — ikki valentli bo’ladi (Fe 20 dan boshqa birikmalar). Oksidlar kimyoviy xossalariga qarab to'rtga bo'linadi: 1) asosli oksidlar, 2) kislotali oksidlar; 3) amfoter oksidlar (tuz hosil qiluvchi oksidlar); 4) tuz hosil qilmaydigan oksidlar. Masalan, N 2 O, NO, CO. Ko‘pchilik hollarda, bu oksidlami betaraf (indiferent) oksidlar ham deyiladi. Lekin bu nomning qo‘yilishi haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi, chunki ular har xil kimyoviy reaksiyalarga kirishadi va kimyoviy birikmalar hosil qiladi.

[1] Romain Elsair. Fundamentals of Chemistry, Bookboon, United Kingdom, 2012: (5 -48 -betlar)

Tuzlar – metal atomi shuningdek ammoniy gruppasi va kislota qoldig’I bo’lgan anorganik birikmalarga aytiladi. Kalsiy ftorid Ca. F 2 Kaliy gidrokarbonat KHCO 3

Tabiatda uchraydigan tuzlar Fe. S 2 Cu. SO 4 • 5 H 2 O Na. NO 3 Na. Cl

Tuzlarning olinishi Kaliy va xlor asosida Kaliy xlorid olish Mis oksid va sulfat kislota asosida Mis sulfat olish

Tuzlarning olinishi Ruh va temirning Mis sulfat bilan reaksiyasidan ruh sulfat va temir sulfat olish Kalsiy gidroksid bilan karbonat angidrid orasidagi reaksiyadan kalsiy karbonat undan kalsiy gidrokarbonat olish

Tuzlarning olinishi Misning xlorda yonishi Temirning xlorda yonishi

Tuzlarning olinishi Alyuminiy va bromdan foydalanib alyuminiy bromid olish Alyuminiy va yoddan foydalanib alyuminiy yodid olish

Tuzlarga xos reaksiyalar Qalay(II)-xlorid bilan Ruh plastinkasi orasidagi reaksiya Bariy sulfatga hos sifat reaksiyalar

Aqliy xujum: Aqliy xujum guruhlararo ishlarda qo’llaniladigan ko’plab g’oyalarni ishlab chiqish mumkin bo’lgan metoddir. Bu xaqiqatdan ham o’quvchilarning o’quv jarayonida faol ishtirok etishlari, turli g’oyalarni bayon qilish chog’ida boshqalarni ham qizg’in ishga yo’llashlari, ilhom bilan ishlariga imkon beruvchi va unga, rag’batlantiruvchi metoddir. Unda tanho ishlash mumkin emas, birgina g’oya guruhning barcha ishtirokchilarini bir xilda o’ziga tortib oladi. O’qituvchi mavzu yoki savolni ajratib olishi zarur, keyin esa o’quv faoliyati 5 -10 daqiqa vaqt chegarasida yengillashtiriladi. Aqliy hujum turli tarzda qo’llanishi mumkin, masalan, qandaydir mavzuni muxokama qilish uchun yangi savol qo’yish yoki istalgan qandaydir muammoni hal etish uchun.

“Aqliy hujum” metodini asosiy qoidalari quyidagilar: 1. Aytilayotgan barcha g’oyalar bir-biriga nisbatan muhimlikda tengdir; 2. Kiritilayotgan g’oyalarga nisbatan tanqidning mavjud emasligi; 3. G’oyani taqdim etayotgan paytda so’zlovchining gapini bo’lmaslik; 4. So’zlovchiga nisbatan baholovchi komponent mavjud emasligi. “Aqliy hujum” metodi uchun foydalanilgan tezkor savollar; 1. Tuzlar deb nimaga aytiladi? 2. Tuzlarning qanday turlari bor? 3. Uy sharoitida ko’p qo’llaniladigan tuzlarga misol keltiring? 4. Toshkent metropoliteni chiroyiga chiroy qo’shuvchi tuzning nomini ayting? 5. Uy sharoitida ishlatiladigan ichimlik so’dasini fo’rmulasini ayting? 6. Qaysi biri nordon tuz hisoblanadi, osh tuzi yoki natriy gidro korbonat? 7. “Pоtash” deb nomlanuvchi tuzning fo’rmulasini ayting? 8. O’rta tuzlarga misollar keltiring? 9. Kaliy-alyuminiyli achchiq tosh tarkibidagi alyuminiyning valentligini toping? 10. Qo’sh tuzlar qanday tuzilishga ega bo’ladi?

Pinbord Bu metodning afzallik funksiyalari – rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi vazifadir. “Pinbord” texnologiyasini talim jarayoniga joriy qilish: Bunda tuzlar sinfiga oid bilimlarni egallashda to’rtta guruh o’quvchilari qatnashadilar. Oltita o’quvchidan iborat birinchi guruhchaning har bir o’quvchisi bittadan tuzlar sinfiga kiruvchi olti xil tuzning fo’rmulasi yozilgan kartochkani yopishtirib chiqadi, ikkinchi guruhchaning oltita a’zosi birin ketin yopishtirilgan fo’rmulalar yoniga ularning nomlari yozilgan kartochkalarni yopishtiradilar. Uchinchi guruhcha o’quvchilari xar bir tuzga to’g’ri keluvchi hosil qiluvchi ionning valentligi va oqsidlanish darajasi yozilgan kartochkalarni ularni yoniga yopishtiradi. To’rtinchi guruhcha o’quvchilari esa yopishtirilgan tuzga mos keluvchi (u kompleks tuz bo’lsa)koordinatsion soni va kompleks ionning zaryadi yozilgan kartochkalarni yopishtiradi. Kompleks birikmaning boshqa sinfiga o’tilganda esa xar bir guruhchaning vazifasi o’zgartiriladi.

[1] Romain Elsair. Fundamentals of Chemistry, Bookboon, United Kingdom, 2012: (5 -48 -betlar)