Tuzuvchi katta oqituvchi N X Isayeva Reja 1

Tuzuvchi: katta o’qituvchi N. X. Isayeva

Reja: 1 • Iqtisоdiy o’sish tushunchаsi vа uning аhаmiyati. Iqtisоdiy o’sish turlаri vа оmillаri. 2 • Milliy bоylik, uning tаrkibi, tuzilishi. Jаmiyatning iqtisоdiy pоtеntsiаli. 3 • Tаkrоr ishlаb chiqаrishning siklli хаrаktеri. Iqtisоdiy sikl nаzаriyasi. Sikl fаzаlаri. 4 • Ishchi kuchi, ishchi kuchining bаndligi, ishsizlik. 2

1. Iqtisodiy o’sishning mazmuni va turlari Iqtisodiy o’sish Bu bevosita yalpi ichki mahsulot miqdorining mutloq va axoli jon boshiga hamda iqtisodiy resurs harajatlari birligi hisobiga ko’payishi hamda sifatining yaxshilanishi va tarkibining takomillashi tushuniladi.

Iqtisodiy o’sish sur’atini hisoblash formulasi Bu yerda: US – iqtisodiy o’sish sur’ati, % да; YAIMbazis davr –taqqoslanayotgan davrdagi real YAIM hajmi; YAIMjoriy davr – joriy davrdagi real YAIM hajmi.

Bunda iqtisodiy o’sishga ishlab chiqarishning avvalgi texnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqarish omillari miqdorining ko’payishi tufayli erishiladi. SAMARA o’zgarmaydi ekstensiv Iqtisodiy o’sishning ekstensiv turi

Iqtisodiy o’sishning intensiv turi Bunda iqtisodiy o’sishga ishlab chiqarish omillarini sifat jihatidan takomillashtirish, yangi texnikani qo’llash, ishchi kuchi malakasini oshirish yo’li bilan erishiladi. Samaradorlik keskin oshadi

Iqtisodiy o’sishning omillari va ko’rsatgichlari. Iqtisodiy o’sish omillari Tabiiy resurslarning miqdori va sifati Ishchi kuchi resurslari miqdori va sifati Asosiy kapitalning hajmi Texnologiya va fan-texnika taraqqiyoti

Iqtisodiy o’sishning qiymat ko’rsatgichlari YAIMning mutloq hajmi va uning o’sish sur’ati; • Ushbu ko’rsatgich mamlakat iqtisodiy salohiyatini aniqlashda yordam beradi. YAIMning aholi jon boshi hisobiga to’g’ri keladigan miqdori va uning o’sish sur’ati; • Bu ko’rsatgich mamlakat va mintaqalardagi aholining turmush darajasini taqqoslashda qo’llaniladi. YAIMning iqtisodiy resurs harajatlari birligi hisobiga to’g’ri keladigan miqdori va uning o’sish sur’ati. • Ushbu ko’rsatgichdan iqtisodiy samaradorlikni baholashda foydalaniladi.

2. Milliy boylik tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi Milliy boylik insoniyat jamiyati taraqqiyoti davomida ajdodlar tomonidan yaratilgan va avlodlar tomonidan jamg’arilgan moddiy, nomoddiy, intellek tual va tabiiy boyliklardan iboratdir.

Milliy boylik tarkibi Moddiy boyliklar bular Nomoddiy boyliklar Tabiiy boyliklar bular

Milliy boylikning xususiyatlari Milliy boylik mehnat natijasida yaratiladi Milliy boylik kishilar tasarrufida bo’ladi. Milliy boylik takror ishlab chiqariladi Milliy boylik jamg’rilib boriladi.

Iqtisodiyotnong siklli rivojlanishi Bu vaqti-vaqti bilan ob’yektiv qonunlar ta’siri ostida takror ishlab chiqarish jarayonida uzilishlar paydo bo’lishi va bu uzilish iqtisodiyotda nomutanosibliklarning keskin shaklda namoyon bo’lishi hamda iqtisodiy o’sish ketidan doimo tanazzulning namoyon bo’lib turish jarayonidir.

Iqtisodiy sikl Bu iqtisodiyot rivojlanishining bir holatdan boshlanib, birin ketin bir necha fazalarni bosib o’tib, o’zining dastlabki holatiga qaytib kelgunga qadar o’tgan davrdir.

Iqtisodiy sikl fazalari yuksalish Jonlanish Тurg’unlik Inqiroz

Sikllarning asosiy turlari Siklning davomiyligi Kitchin sikli 2– 4 yil Zahiralar miqdori YAMM, inflyatsiya, bandlikning tebranishi, tijorat sikllari Juglar sikli 7– 12 yil Investitsion sikl YAMM, inflyatsiya va bandlikning tebranishi Kuznets sikli 16 -25 yil Daromad immigratsiya uy-joy qurilishi yalpi talab daromad Kondrat’yev sikli 40 -60 yil Texnika taraqqiyoti, tarkibiy o’zgarishlar Forrester sikli Toffler sikli 200 yil Asosiy xususiyatlari Energiya va materiallar 1000 -2000 yil Sivilizatsiyalarning rivojlanishi

Inqirozning mazmuni va turlari. Iqtisodiy inqiroz bu ishlab chiqarish hajmining keskin tushib ketishidir. Inqiroz sabablari Takror ishlab chiqarishdagi beqarorlik Ishlab chiqarish jarayonidagi nomutanosiblik Ishlab chiqarish bilan is’temolchining biriga mos kelmasligi Talab va taklif o’rtasidagi muvozanatning buzilishi

Ishchi kuchi Bu insonning aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig’indisi bo’lib, jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi hisoblanadi. Ishchi kuchini takror hosil qilish Bu aqliy va jismoniy kuch-quvvatini ishlatib, charchagan ishchining qobiliyatini qayta tiklashi, ya’ni uning ovqatlanishi, kiyinishi, dam olishi va madaniy hordiq chiqarishidir.

Ishchi kuchi resurslari Bu mamlakat aholisining mehnat faoliyatiga layoqatli bo’lgan qismidir. bular erkaklar ayollar 16 yoshdan 60 yoshgacha bo’lganlar 16 yoshdan 55 yoshgacha bo’lganlari

Ishsizlik va uning turlari. Ishsizlik darajasini aniqlash. Ishsizlar Ular mehnatga layoqatli bo’lib, ishlashni hohlagan, lekin ish bilan ta’minlanmaganlar.

Ishsizlik turlari friksion tarkibiy siklik institutsional texnologik yashirin • Kishilar turli sabablarga ko’ra o’z ishlarini almashtirish vaqtida ishsiz qolishi. • FTT natijasida yuzaga keladigan ishsizlik. • Iqtisodiy siklning inqiroz fazasida paydo bo’ladigan ishsizlik. • Mehnat birjalarining etarli darajada rivojlanmaganligi natijasida paydo bo’ladigan ishsizlik. • Ishlab chiqarishni mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish, robotlashtirish va informatsion texnologiyani qo’llash natijasida vujudga keladigan ishsizlik. • Rasman ish bilan band bo’lsalarda, amalda to’liq holda ishlamaydilar.

Ishsizlik darajasi Bu ishsizlar sonining ishchi kuchi tarkibidagi ulushidir.

O’zbekistonda ishchi kuchi bandligini ta’minlash va ishsizlarni ijtimoiy himoyalash borasidagi davlat siyosatining asosiy yo’nalishlari. 1 • Keng faoliyat turlari, shiningdek yakka tartibdagi tadbirkorlikni kengaytirish uchun sharoit yaratish. 2 • Xizmat sohasini rivojlantirish, aholiga ko’rsatiladigan ijtimoiy-maishiy xizmat va qurilish bo’yicha xizmat turlarini ancha kengaytirish. 3 • Qishloqda keng tarmoqli ijtimoiy va ishlab chiqarish infratuzilmasini yaratib, shu orqali yangi ish joylarini ochish, yangi ishlab chiqarishni vujudga keltirish. 4 • Ishdan bo’shagan xodimlarni qayta tayyorlash va qayta o’qitishni tashkil etishni tubdan o’zgartirish. 5 • Vaqtincha ishga joylashtirish imkoni bol’magan mehnatga yaroqli aholini davlat tomonidan ishonchli ravishda ijtimoiy himoyalash.

E’tiboringiz uchun raxmat!