zel eitimde teknoloji destekli retim Hazrlayan r Gr

Özel eğitimde teknoloji destekli öğretim Hazırlayan: Öğr. Gör. Hakan METİN

�Eğitimde teknoloji kullanımı tartışılan bir konu olmakla birlikte teknoloji kullanımı mobil teknolojilerin gelişimi ile birlikte hayatımızda tam gaz ilerlemektedir.

�Peki teknoloji toplumların eğitim alanında yaşadığı sorunların çözümü olabilir mi? �Eğitimde teknoloji kullanımı faydalı ya da gerekli midir, yoksa eğitim alanında teknolojiye yapılan yatırımlar kaynakların israfı niteliğinde midir?

�Genel anlamda teknoloji için, insanların günlük yaşamda karşılaştıkları problemlerin çözümünde bilimin işe koşulması şeklinde bir tanımlama yapılabilir. � Problemlerin çözümü için geliştirilen yöntem de, ortaya çıkan ürün de teknoloji tanımı içerisinde düşünülebilir.

�Eğitim ya da öğretim teknolojileri alanını iki kelime ile özetlemek gerekirse “öğrenmeyi kolaylaştırma” şeklinde bir tanımlama yapılabilir.

�Association for Educational Communication & Technology (AECT) 2008 “Öğrenme süreç ve kaynaklarını yaratma, kullanma ve yönetme yoluyla öğrenmeyi kolaylaştırma ve performansı iyileştirme konusundaki çalışmalar ve etik uygulamalardır” şeklinde revize edildiği görülmektedir (Reiser, 2002; Seels ve Richey, 1994).

�Çeşitli dönemlerde çeşitli teknolojik araç-gereçler ortaya çıkmış ve belirli dönemlerde popüler olmuşlardır.

TV Hareketli Görüntü Dönemi Radyo ve Kasetler Kayıtlı Ses Dönemi Kitaplar gerçek nesneler Görsel Hareket Dönemi Bilgisayar CD Sınırlı Etkileşim Dönemi İnternet Sayısal ağlar dönemi

�Geleneksel öğretimin halen yaygın olmasının nedeni nedir? �Acaba teknolojik gelişmeler sonucu ortaya çıkan medya kendisinden bekleneni verebilecek nitelikte mi değildir yoksa problem, öğrenme ortamlarının henüz bu medyanın uygun bir şekilde kullanılacağı biçimde tasarlanamamasında mıdır? �Veya teknoloji mi pedagoji mi?

�Medyanın olumlu etkisi olduğunu savunan akademik çalışmaların ise niteliğinin sorgulanması gerektiğini vurgulanmıştır. �Öğrenmede etkili olan faktörün içerik ve yöntem olduğu savunulmuştur.

�Kozma 1991, medya özelliklerini açıklayarak desteklemiştir. Ona göre her medyanın çeşitli özellikleri bulunmaktadır. Örnek olarak medya olarak bir kitap tercih edildiğinde bu medyanın, okuyan kişinin kendi hızında ilerleyebilmesine imkan sağlamaktadır. Bilgisayar ortamındaki bir videonun istendiğinde durdurulması, tekrar oynatılabilmesi, görüntünün istenen bir bölgesine odaklanılabilmesi gibi özellikler de bu medyanın özellikleridir. Bu özellikler yöntemi de etkileyerek öğrenmeye anlamlı katkı sunabilmektedir.

�Clark (1994) “Medya öğrenmeyi asla etkilemeyecek” başlıklı makalesinde aynı öğrenme hedeflerine farklı medya kullanılarak ulaşılabileceğini yani medyanın değişebilir olduğunu savunarak yöntemin önemini bir kez daha vurgulamıştır.

�Clark’ın endişesi baş döndürücü bir hızla değişen ve gelişen teknolojiler sonucu ortaya çıkan medyanın cazibesine kapılıp, öğrenmeye ilişkin alanyazındaki teorileri bir kenara bırakarak, öğrenme ortamlarındaki problemlere medya odaklı çözümler aramaktır.

�Kozma’nın endişesi ise gelişen teknoloji ile ortaya çıkan yeni medyanın, öğrenme ortamlarındaki problemlerin çözümünde olası faydasından yararlanamamaktır.

�Eğitimde teknoloji entegrasyonu denince akla öğrenme ortamlarında bilgisayarlar, mobil cihazlar, akıllı tahta vb. teknolojik kaynaklardan yararlanmak gelir. � Fakat bu kaynakların eğitimde kullanılış biçimi de oldukça önemlidir.

�Başarılı bir teknoloji entegrasyonuna ancak öğrencilerin, bilgiye ulaşma, bu bilgiyi analiz edebilme ve bilgiyi başarılı bir şekilde sunabilmelerinde yardımcı olabilecek teknoloji araçlarını kendilerinin seçebilir duruma gelmesiyle ulaşılabilir.

Engel? �Öğreticilerin teknoloji kullanımı konusundaki yeterlikleri, teknolojinin hızlı değişimi ile medya üzerindeki değişimler ve öğretimin yapılacağı alana göre kullanılacak yöntem veya medyanın değişimi

Eğitimde teknoloji kullanabilmek için ne yapmak gerekir? Ø Bilgi, Ø Teknoloji ve Ø Öğretim Tasarımıdır.

�Bilgi boyutunda öğretilecek konu bilgisi, �Teknoloji boyutunda kullanılacak olan teknoloji, �Öğretim tasarımı boyutunda ise bilginin seçilen teknoloji ile nasıl öğretileceği yer almaktadır.

yaşam döngüsünde dört aşama bulunmaktadır. Ø Planlama, Ø Tasarım, Ø Uygulama ve Ø Değerlendirmedir

Başka bir modelde ü ü Pedagojik Alan Bilgisi, Teknolojik Pedagojik Bilgisi ve Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisidir.

�Öğrenme ortamlarında öğrencilerin bireysel farklılıkları, öğretmenlerin bireysel farklılıkları, öğrencilerin yaş grubu, okul iklimi ve kültürel faktörler gibi birçok değişken ihtiyaçları ve buna göre etkin öğrenmeyi sağlamak için yapılması gerekenleri değiştirmektedir.

�Teknoloji her derde deva bir ilaç değildir. Öğretmenler veya veliler genellikle teknolojiye öğrenme problemlerinin çözümünde etkin bir bileşen gözüyle bakarlar. Fakat dönemin önde gelen teknolojileri bile tüm öğrenme alanları için basit, hızlı ve genel geçer çözümler sunamamaktadır.

�Bilgisayar/teknoloji okur-yazarlığı tanımı sürekli değişmektedir. � Teknoloji alanındaki hızlı değişim, güncel medya üzerinde ciddi değişiklikler yaratmaktadır. Bu da okur -yazarlık becerilerini değiştirmektedir.

�Bilgisayar/teknoloji okur-yazarlığı sınırlı teknoloji entegrasyonu gerekçesi sunabilir. Konu alanı ve öğrenen çeşitliliği, belirli bir teknolojinin tüm bu değişkenler için genel geçer kurallar koymasını engellemektedir.

�Teknoloji temelli medyanın avantajları olduğu gibi dezavantajları da olabilir. �Teknoloji temelli medya içerisindeki çeşitlilik gereği her medya ürününün özellikleri gereği çeşitli öğrenme durumlarında avantajlı ve dezavantajlı yanları değişebilmektedir.

�Öğretmenler genellikle öğretim materyali veya program geliştirme ilgilenemezler. Öğretmenlik mesleği öğrenmeye ilişkin tüm planlamanın ve tasarımın uygulandığı adeta işin mutfağı niteliğindedir. Uygulama gerçekten bu alanda uzmanlık gerektirir. Bu nedenle öğretmenler genellikle ayrı bir uzmanlık ve ciddi zaman gerektiren öğretim programı geliştirme veya öğretim materyali geliştirme ilgilenememektedir.

�Teknik olarak mümkün olan, her zaman ihtiyaç duyulan, uygulanabilir olan veya kaçınılmaz olanla bir değildir. �Öğrenme problemlerine çözüm ararken teknoloji temelli yaklaşım yerine pedagoji temelli yaklaşımı tercih etmek gerekmektedir.

�Teknoloji alanındaki değişim hızı öğretmenlerin bu alanda güncel kalabilmesini zorlaştırmaktadır. �Teknoloji alanında birkaç yıl bu alanda muazzam değişiklikleri getirebilmektedir. Eğitim sistemi içinde yer alan öğretmenler genellikle dört yıllık bir eğitim sonrası uzun yıllar hizmet etmektedir. Bu nedenler öğretmenler meslek yaşantıları boyunca teknolojik alandaki değişimleri takip etmek ve kendilerini bu alanda yetiştirmek zorunda kalmaktadır.

�Eski teknolojiler de kullanışlı olabilir. �Öğrenme problemlerine pedagoji temelli yaklaşıldığında öğrenmeyi sağlayan veya kolaylaştıran yöntem önemlidir. Bu yöntemi hangi teknolojileri kullanarak uygulayacağı öğretmene kalmaktadır. Öğretmen teknolojik gelişmeler sonucunda ortaya çıkan yeni medyayı bu yöntemi uygulamakta deneyebilir. Ama her zaman yeni medya eski medyadan daha iyi sonuçlar vermeyebilir. Bu durumda öğretmen daha iyi çalışan sistemi tercih etmek zorundadır.

�Öğretmenler her zaman öğrenme ortamlarının önemli bir değişkeni olacaktır. �Her yeni teknoloji toplumda oluşturduğu büyük umut nedeniyle geleneksel öğretimin ve dolayısıyla öğretmenlerin ortadan kalkacağı düşüncesini doğurmuştur. Fakat zaman geçtikçe bu düşüncenin pek te mümkün olmadığı görülmüştür. Günümüzde nitelikli öğretmenlere olan ihtiyaç her zamankinden daha fazladır. Çünkü öğretim gelişen teknoloji ile birlikte daha çok disiplinli ve daha karmaşık bir sistem halini almıştır.

Teknoloji ve Özel Eğitim �Günümüzde evrensel tasarımın öğrenme ortamlarında yer alması ile birlikte teknolojik uygulamalar artmakta ve yetersizliği olsun ya da olmasın her birey eğitim ortamlarından bir öğrenen olarak fayda sağlamaktadır. Teknolojik ilerlemeler öğretme ve öğrenme sürecinin yanı sıra yetersizliği olan bireylerin toplumsal yaşama katılımı açısından oldukça önemlidir.

�Yasaların önünde her bireyin eşit olduğu gerçeğini göz önünde bulundurursak normal gelişim gösteren bireylere sağlanan tüm hizmetlerden özel gereksinimli bireylerinde yararlanması bir gerekliliktir. �Son yıllarda ulaşılabilirlik kavramı toplumsal ortamlarda olduğu kadar eğitim ortamında da sıkça vurgulanmaktadır.

� 573 KHK yasal haklar doğurmuştur. “Bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yetersizlikleri açısından akranlarından anlamlı düzeyde farklılık gösteren bireylerin eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilmiş eğitim programları ve özel olarak yetiştirilmiş personel ile uygun eğitim ortamlarında sürdürülen eğitim” �Eğitim ortamlarının düzenlenmesinde özel gereksinimli bireylerin yasal haklarının dikkate alınması uygulanabilirlik ve sürdürülebilirlik adına büyük önem taşımaktadır.

�Özellikle genel eğitim ortamlarında bütünleştirilmesi hareketi ile birlikte, özel gereksinimli öğrencilerin var olan sınıf ortamlarında düzenleme ya da uyarlama yapma gerekliliği de ortaya çıkmıştır. �Diğer öğrencileri kapsaması önemlidir.

�Özel eğitim ve teknoloji söz konusu olduğunda öncelikle teknoloji ve sınıflamasını açıklamak önem kazanmaktadır. �Teknoloji sınıflamalarına baktığınızda bilgi teknolojisi, bilgi ve iletişim teknolojisi, teknoloji destekli öğrenme ve yardımcı teknolojiler ana başlıkları karşımıza çıkmaktadır (Brown, 2014).

�Özel gereksinimli bireylerin bağımsız yaşamlarına destek olacak teknolojiler alanyazında yardımcı teknolojiler olarak anılmaktadır (Kışla, 2008).

�Yardımcı teknolojilerin cihaz ve araçları özel gereksinimli bireylerin işlevsel kapasitelerini arttırmaya, sürdürmeye ve geliştirmeye de hizmet etmektedir (What is Asistive, 2012).

�Yardımcı teknolojiler özel gereksinimli bireylerin daha iletişime açık, öğretimleri daha çabuk kabul eden, kolay ve oyunla öğrenen, fiziksel harekete ve başarıya açık ve bağımsız hale getirmektedirler (Blackstone, 1990).

�Öğretim teknolojisi; sosyal bilgiler, fen ve matematik gibi belirli alanlarda sunulan öğretimde, kazanımları öğrenciye edindirmeye yardımcı olan araçlar olarak tanımlanmaktadır (Sola Özgüç, 2015).

�Özel eğitim alanında öğretim amaçlı olarak �Ses ve kayıtlı resim gibi görsel ya da görüntülerin kullanılması, � Öğrenme hızlarını arttırmaya ve çok sayıda alıştırma yapmasına imkân veren yazılımların kullanılması, � Görsel ve işitsel uyarıları içeren yazılımları kullanılması, görme yetersizliği olan bireylerde sıkça kullanılan ses ile komut vererek bilgisayarın kullanılması, �Ekranda yer alan yazıların bilgisayar uygulaması aracılığıyla okunması öğretim teknolojilerine verilebilecek örnekler arasında yer almaktadır (Kışla, 2008).

�Görsel, işitsel ve dokunsal kısa yolları kapsayan çok yönlü bir öğretim sağlar �Görsel bir modelin ekranda sunumu olarak öğrenciye aynı anda dinlediklerini açıklama ve sorulara yanıt verme imkânı sağlar �Zenginleştirilmiş, olumlu ve üretken bir öğrenme çevresi sağlar �Matematik hesaplamalarında yeni keşifler yapmasını sağlar ve günlük yaşam problemlerine çözüm bulur

Kullanılan Teknolojik Araçlar �Teknolojik destek denildiğinde hem yardımcı teknolojiden hem de öğretim teknolojilerinden söz etmek gerekmektedir.

�Öğretim teknolojileri, özel gereksinimi olan bireylerin BEP’teki amaçlarını ve öğretime üst düzeyde katılımını arttırmak amacıyla sınıf içinde, öğretim programı ve değerlendirme sisteminde yapılan uyarlamalardır.

�Yardımcı teknolojiler; özel gereksinimi olan bireylerin işlev kapasitelerini arttırma amacı güden, ticari olarak satışı yapılan ürünlerdir (Akçamete, 2009).

Aile ve teknoloji �Ailelerle çocukları düşük düzey teknoloji kapsamına girebilen iletişim defteri kullanarak bilgi alışverişinde bulunmaktadırlar. �Ailelerin kolayca iletişime geçilen ve belki de en çok kullanılan bir diğer ileri teknoloji aracı da akıllı telefonlardır.