TEKNOLOJI VE TASARIM DERSI FIKIRI VE SINAI HAKLAR

TEKNOLOJI VE TASARIM DERSI

FIKIRI VE SINAI HAKLAR

SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ TARİHÇESİ

Gelişmiş toplumlarda geçen dört yüz yıl boyunca teknolojik gelişmenin teşvikine yönelik çeşitli teşvik mekanizmaları geliştirilmiş ve bunu sağlamada çok sık devlet müdahalelerine başvurulmuştur. Krallıktan alınan patentler aracılığıyla bir buluşa ya da ürüne tekel hakkının verilmesi, ilk kez Ortaçağ sonlarında ve Rönesans dönemi başlarında gerçekleşmiştir.

RÖNESANS 15. ve 16. yüzyılda İtalya’da başlayan ve Avrupa’nın tamamına yayılan, edebiyat, sanat, felsefe ve bilim ve mimarlık alanındaki yenilik ve gelişmelerin yaşandığı dönemdir. Kelime anlamı “yeniden doğuş”, “yeniden diriltiş” anlamına gelmektedir. Rönesans dönemi şu temellere dayanmaktadır: Dünya ilginç ve araştırmaya değer bir yerdir. Dünyadaki en güçlü canlı insandır ve bunu kullanarak büyük başarılara imza atabilir. İnsanın aktif olması gerekir, kişinin hayat karşısında etken olması gerçek güzelliktir.

Tarihsel süreç içinde sınaî mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin anlayışın ilk olarak ortaya çıktığı yer, buluşların korunmasına yönelik olarak 1443 yılında Venedik iken, yine resmen duyurulmuş ilk patent kanunu da 19 Mart 1474’te Venedik’te uygulamaya konulmuştur. Venedik, yalnızca ilk patent kanunuyla değil, aynı zamanda telif hakkı kanununun geliştirilmesiyle de anılmaktadır.

Ticari marka haklarının korunmasına yönelik ilk düzenlemeler ise 1800’li yılların ortalarında İngiltere, ABD ve Fransa’da ortaya çıktı. Bu düzenlemeler tüketicileri sahte markalara karşı korumayı amaçlamaktaydı.

1871 yılında Osmanlı Devleti’nde yürürlüğe giren ve incelemesiz marka tescilini esas alan “Eşya-i Ticariyeye Mahsus Alamet-i Farikalara Dair Nizamname”, dünyadaki ilk marka koruması örnekleri arasında yerini aldı. Bu nizamname dönemin Fransız Markalar Kanunu’ndan alınmıştı. Alman Marka Kanunu 1874 ve Japon Marka Kanunu 1884 yıllarında yürürlüğe girdi.

Türkiye’de ise “Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname”, ancak 27 Haziran 1995 yılında yürürlüğe girmiştir.

SİNAİ MÜLKİYET HAKLARININ ÖNEMİ

1. Buluş ve tasarımların nasıl korunacağını biliyormusunuz? 2. Teknolojiyi ve tasarımı geliştirmenin toplumsal ilerlemelere ve uygarlığa katkısını nelerdir?

Patent çağımızın en önemli kavramlarından biridir. Patentle güç arasında sıkı bir bağlantı var. Günümüzde ülkelerin gelişmişlik seviyeleri ile patent alma sayıları arasında büyük bir paralellik göstermektedir.

İnsanlar, buluş yapmaya, yenilikleri ve yaratıcı fikirleri koruma altına almak daha çok düşüncenin ortaya çıkması için çabalamaktadır. Gelişmiş ülkelerde genelde patent sayıları oldukça yüksektir. Patent almak ve patenti destekleyici ülkeler veya sistemler daha çok yeniliğin bulunmasına katkıda bulunurlar. www. gelisenbeyin. net / gidilecek bir yol varsa beyin bulur…

Patent sistemi sayesinde bilinen teknikler araştırılır, buluş sahibi ve mevcut buluşlar arasındaki ilişkileri daha rahat araştırılır. Daha kolay sistemleri karşılaştırıp benzerlik ve farklılıklar bulunur. Patenti desteklemek, patent sayısını artırmak ülke geleceği için en büyük kazanımdır. Ülkemiz ne yazık ki patent sayısı bakımından diğer ülkelere göre düşük seviyededir.

Dünya çapında yenilik, bilinen bir ürünün geliştirilmiş kısımları için de patent alınabilir. Patent sayısının artması için toplumların eğitim ve kültürel yapısının buluş yapmaya hazır olmaları gerekir. Fikirlerinin çoğu merakla doğar. Bu nedenle sorgulama alışkanlıklarımızı geliştirmek ve değiştirmek durumundayız.

"Neden? ” "Nasıl? ” "Neden olmasın? ” "Neyi daha iyi yapabiliriz? ” "Nasıl daha iyi yapabiliriz? ” gibi sorular herkes tarafından ne kadar çok sorulursa bu sorulara verilen yanıtlarla buluşlar, ürünler ve hizmetler o oranda farklılaşır ve değişir.

EZBERCİ BİREY Taklitçi , geliştiremeyen, çözemeyen, başkalarına bağımlı, tüketen vb. kişilerdir. GELİŞTİRİCİ BİREY Var olanı bilen, var olanla yetinmeyen, kendine özgü çözümler üretebilen, yaratıcı, kendi ayakları üzerinde durabilen ve en önemlisi üreten kişilerdir. Daha bulunacak geliştirilecek çok şey var!!!

PATENT ALMA PROSEDÜRÜ Patent başvurusu yapılmadan önce, başvuru sahibinin buluş konusu tekniği ile ilgili olarak, Türk Patent Enstitüsü’ne başvurup patent araştırması yapması gerekiyor. Tekniğin bilinen durumunun araştırılması, buluş sahibine, kendi buluşunu mevcut patentlerle karşılaştırma, benzerlikleri ve farklılıkları görme imkanını sağlar. Başvuru sahibi buluşunun yeni olup olmadığı konusunda genel bir fikre sahip olur. Böylece mevcut teknoloji bilinerek yapılan bir patent başvurusunun reddedilme olasılığı azaltılmış olur. Patent konusunda başarılı olmamız için öncellikle kendimize inanmalı ve sahip olduğumuz bilgi birikiminin gerçek hayatta , somutlaştırılmış bir tasarımda hayat bulabileceğini unutmayacağız.

SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASI İLE Dünyadaki teknik bilginin %80’i patent dokümanlarında… Rakiplerin ürün ve hizmetleri kopyalamasını engelleme Marka stratejisi üzerinden ortak kimlik oluşturma Ülke içerisinde inovasyon kültürünü yayma Rakip ülkelerin teknoloji trendlerini takip etme Patent dokümanlarından yola çıkarak problem çözme Verimsiz, bilinçsizce yapılan Ar-Ge yatırımlarının önüne geçme Veri tabanlarından maliyetsiz olarak yeni teknolojileri öğrenme

Alo tpe’mi ? Fark yaratan fikirlerin dünyayı nasıl değiştirdiğine tanık olduğumuz bir çok örnek vardır. Bu farkı yaratan mucitlerin hayat Hikayelerini ve icatlarını incelemek Size rehberlik edecektir.

FİKRİ VE SINAİ HAKLAR

Herhangi bir günde, bir öğrencinin etrafı, giydiği ayakkabılardan sırt çantası ve içinde taşıdığı kitaplara , mp 3 çalar ve dinlediği müziğe kadar üzerinde fikri haklar olan ürünler ile çevrilidir. Çoğumuz farkında değiliz ama fikri haklar dünyamızı sarmıştır.

FİKRİ HAKLAR İnsan aklının ürünler olan buluşlardır. İnsan düşüncesinin ürünleri günlük hayatımızda güneşin doğuşundan batışına kadar biz okulda iken, arkadaşlarımızla beraber iken ve hatta biz uyurken bile bizimle beraberdir. Fikri mülkiyet konuları ikiye ayrılır.

Fikri mülkiyet konuları ikiye ayrılır. Bunlardan birincisi patentleri (buluşları), markaları, endüstriyel tasarımları ve coğrafi işaretleri içine alan sınai mülkiyet haklarıdır. İkincisi ise telif hakları ve ilgili haklar olarak da adlandırılan yazılı edebi ve sanatsal eserler ile icra edilen, kaydedilen eserlerdir

TELİF HAKKI Eser sahiplerinin haklarını başkalarının izinsiz kullanımına karşı korur ve eser sahiplerine özel haklar tanır. Bu sayede eser sahipleri eserleri karşılığında para kazanabilirler. Telif hakkı, eser ve eser sahibini kanun karşısında belirleyici kılar. Telif hakları (dolayısı ile maddi getirileri), eser sahibinin ölümünden en az 50 yıl sonrasına kadar hatta bazı ülkelerde 90 yıl sonrasına kadar koruma sağlayacak şekilde uzatılır.

PATENT Buluşları korur ve patent sahiplerine özel haklar sağlar. Bunun anlamı, patentli olan buluşun patent sahibinin izni olmaksızın üretilememesi, dağıtılamaması ve çoğaltılamamasıdır. Patent koruması, en fazla 20 yıl sürmektedir. Patentler yalnızca koruma sağlamazlar. Patentler sağladığı korumanın yanı sıra buluş sahiplerine buluşlarının kendilerine ait olduğunun tescilini sağlarlar. Ayrıca maddi kazançta elde edilebilir. Patentlerdeki bilgilerin yayınlanması yoluyla dünyanın teknik bilgi yapısı da zenginleşir. Patent hakları devredilebilir, satın alınabilir ve başkalarına satılabilir. Örneğin bir patent sahibi, bir buluşu kendisi üretemiyor ve pazarlayamıyor ise, kendi patent hakkını bunu yapabilecek bir şirkete lisans vererek yaptırabilir.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLAR Bir ürünün görsel veya estetik yönüdür. Bu tasarımlar bir ürünü çekici, görsel olarak etkileyici kılarak ticari değerini arttırırlar. Bu nedenle tasarımlar tescil edilerek korunur. Tescilli bir endüstriyel tasarımın sahibi, tasarımın geçersiz olarak kopyalanması veya taklit edilmemesi için özel bir koruma hakkı elde eder. Bu tür bir korumanın sağlanması yaratıcılığı teşvik ederek ekonomik gelişmeye yardımcı olmakla beraber endüstriyel tasarımlar özgün ve estetik olarak çekici ürünlerin piyasada yer almasını sağlayarak tüketicilere daha geniş tercih imkanları sunar.

E ndüstriyel tasarım, belli bir şekli veya görünümü olan bir ürünün kolayca marka olarak tanımlanabilmesi fonksiyonuna da sahiptir. Böylece endüstriyel tasarımlar, ürünün ticari değerinin artmasına da katkıda bulunurlar. Cep telefonu alırken cep telefonunun fonksiyonu kadar cep telefonunun şekli, boyutu, rengi ve genel görünümünde tüketici tercihlerini yönlendirir. Bir cep telefonu, görünümünü endüstriyel tasarımına borçludur. Cep telefonunun anteninde, mikrofonunda, kulaklığında ve elektronik devrelerinde kullanılan teknoloji, patentlerle korunmaktadır. Ayrıca, cep telefonu üzerinde üreticisinin markası da bulunmaktadır.

MARKALAR Beli bir tasarım ürünün diğerlerin den ayıran işaretlerdir. Tescilli bir marka, sahibine markanın kullanımına veya başkasına kullanma yetkisi verebilmesine yönelik özel bir hak sağlar. Tüketiciler belirli ürünlerle belirli markaları özdeşleştirdiklerinden markanın itibarı ve ünü önemlidir. Bir marka, bir ürün için biri imaj ve/veya stil yaratmak içinde kullanılabilir. Hemen hemen tüm popüler markaların taklitleri mevcuttur. Ancak, bu taklitler, orijinallerine göre daha düşük kalitededir. Marka koruması 10 yıl olup, süre bitiminde marka koruması tekrar yenilenebilir.

COĞRAFİ İŞARETLER Belirli bir bölgeden kaynaklanan yada belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle bu bölge ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir. Coğrafi işaretli ürünler özel bir kaliteye sahip olup, karakteristik özellikleri ile benzerlerinden ayrılırlar. Örneğin pastırma denilince akla ilk olarak yöreye has tadıyla Kayseri ilimizin pastırması gelir. Tabi karpuz denince de aklımıza hemen Diyarbakır…………. . gelir.