Wspczesne spoeczestwo polskie wykad drugi Wskaniki i ich

Współczesne społeczeństwo polskie - wykład drugi. Wskaźniki i ich interpretacja

O czym będzie mowa? 1. Jak opisać „społeczeństwo”? 2. Pojęcie wskaźnika 3. Przykłady wskaźników 4. Podstawowe „wizualizacje” i jak je czytać

1. Jak opisać „społeczeństwo”?

Jak opisać „społeczeństwo”? (1) • Jak zdefiniować „społeczeństwo”? – Wspólne zasoby (np. budżet państwa/gminy; zasoby naturalne itp. ); – Wspólne reguły, prawa, obyczaje, wiedza; – Podzielana tożsamość i związane z nią wartości (solidarność, duma, poczucie odpowiedzialności) • Społeczeństwem/społecznością są więc najróżniejsze zbiorowości: – – Rodzina (gospodarstwo domowe); Społeczności terytorialne (sąsiedztwo, gmina); Firmy (przedsiębiorstwa); I masa innych…

Jak opisać „społeczeństwo”? (2) • „Społeczeństwo” – poziomy złożoności – Mikrospołeczności; – Społeczności „mezzo” (średniego poziomu – złożone z mikrospołeczności); – Społeczeństwo w skali „makro” (obejmujące wszystkie pozostałe). • Problemy: – Możliwe silne zróżnicowanie (za chwilę przykłady…) – Możliwe relacje konfliktu/sprzeczności interesów (np. sektory konkurujące o środki budżetowe; gminy rywalizujące o środki strukturalne itp. ) – Spojrzenie z lotu ptaka może być bardzo mylące!

Rozkład terytorialny wyników testu gimnazjalnego Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego (część matematyczno-przyrodnicza) w gminach 2002 -2006. . Przeciętny wynik ucznia w Polsce=100

Jak opisać „społeczeństwo”? (3) • Wymiary „społeczeństwa”: – Demograficzny („populacja” i jej dynamika); kapitał ludzki, kapitał intelektualny – Ekonomiczny („rynek pracy”, produktywność gospodarki, zasobność i poziom rozwoju gospodarczego) – Społeczny: „kapitał społeczny” , zasoby więzi społecznych, poziom integracji („spójność” i wykluczenie) – Kulturowy: podzielane wartości i wzory zachowań, tożsamość i źródła poczucia przynależności – Instytucjonalny: jakość instytucji, stanowienie prawa – Polityczny: jakość rządzenia, jakość demokracji i życia publicznego

Jak opisać „społeczeństwo”? (4) • Mikro-przykład: rodzina – Demografia - skład gospodarstwa domowego i rodziny (np. proporcja nieprzynoszących dochodu, liczba a ekonomia skali itp. ) – Ekonomia: dochód łączny, zasobność, podział pracy w gospodarstwie domowym itp. – Społeczny: „kapitał społeczny” , zasoby więzi społecznych, poziom integracji („spójność” i wykluczenie) – Kulturowy: podzielane wartości i wzory zachowań, tożsamość i źródła poczucia przynależności – Instytucjonalny: prawa indywidualne a prawa rodziny, podział ról itp. – Polityczny: tryb podejmowania decyzji, zasady negocjowania ról itp.

2. Pojęcie wskaźnika

Wskaźniki – dwojaka natura. . • Coś, co pozwala wnosić o czymś innym, objaw, symptom: – Rumieniec jako wskaźnik stanu ducha (zawstydzenie, nieśmiałość …) – Noszenie munduru na przepustce • Informacja zbiorcza (ogólna) o stanie rzeczy, tendencji: – Poziom przestępczości w kraju – Współczynnik scholaryzacji

Wskaźnik jako coś uchwytnego i informatywnego to zwykle • liczbowe przedstawienie rozpatrywanej wielkości - na przyjętej umownie skali (np. skala Celsjusza) - procentowo do przyjętej wartości odniesienia (np. wskaźnik analfabetyzmu podaje się jako % ludności powyżej pewnego wieku) - lub w inny sposób pozwalający na interpretację stanu lub tendencji (np. „pajączki”)

Wskaźniki proste i syntetyczne • Wskaźniki proste: uwzględniają jeden parametr (zmienną) • Wskaźniki syntetyczne: złożone z kilku parametrów (wyliczane według wzorów, z uwzględnieniem wag) – BMI (Body Mass Index): masa ciała i wzrost – HDI (Human Development Index)

Wskaźnik syntetyczny Jakości Życia (Quality of life) • • • Sytuacja materialna - PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie – oczekiwana długość życia, w latach. Stabilność polityczna i bezpieczeństwo - ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne - wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), wyrażony w skali od 1 (najniższy wskaźnik rozwodów) do 5 (najwyższy). Życie wspólnotowe - zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero. Klimat i geografia - szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. Bezpieczeństwo zatrudnienia - stopa bezrobocia, w %. Wolność polityczna - przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). Równość płci - proporcje przeciętnych zarobków mężczyzn i kobiet.

Problemy ze wskaźnikami • Narzędzia pomiarowe (Celsjusz a Fahrenheit; wzorzec z Sevres; kwestia rzetelności pomiaru – szczególnie, gdy „mierzymy” opinie w sondażach…) • Sposób wyliczania: – Punkt odniesienia (np. do czego odnosić liczbę zawieranych małżeństw? Albo liczbę urodzonych dzieci? ) – Standaryzacja (np. jak policzyć łącznie lata życia i dochód narodowy na głowę? ) – Przeliczniki, wagi (np. w HDI dochód narodowy i analfabetyzm) – Normy i benchmarki (do czego porównywać, żeby ocenić, czy jest „dobrze”, czy „źle”?

Dlaczego wskaźniki są ważne? • Porównania międzynarodowe (między różnymi populacjami, regionami itp. ) • Trendy (tendencje w czasie, monitorowanie zmian) • „Sygnały alarmowe”: odniesienie do normy (np. poziom białych krwinek) • Dlatego wskaźniki nie powinny się zmieniać…

Wszechobecność wskaźników… • Wszystkie nauki empiryczne, a także „praktyczne” (np. medycyna) • Nasze życie codzienne (wnioskujemy z pewnych „symptomów” o wielu ukrytych cechach/zjawiskach) • Testy zewnętrzne w szkołach: – Uwolnienie od subiektywizmu nauczyciela (i „opinii” najlepsi uczniowie wcale nie wypadają najlepiej!) – Możliwość bardziej pogłębionych porównań (miary statystyczne zamiast zwykłych stopni)

3. Przykłady wskaźników I kłopotów z nimi związanych…

Przykłady wskaźników (1) • Jak zmierzyć długość życia (ważny wskaźnik jakości życia i poziomu rozwoju kraju!) – Przeciętna długość życia: ale w którym momencie ją mierzyć? • W chwili urodzenia: problem krzywej wymieralności (wszyscy żyją przeciętnie około 40 lat, albo połowa umiera przed ukończeniem 1 roku życia, a druga połowa dożywa lat 80 -ciu…); • Na różnych znaczących etapach życia (np. w wieku 1 roku, 5 lat, 10 lat itd. )

Przykłady wskaźników (2) • Jak zmierzyć długość życia – ciąg dalszy – Inne możliwości: • Prawdopodobieństwo dożycia (dla przeciętnego urodzonego) znaczących lat życia (np. 18 roku życia, 40 roku życia, 60 roku życia…) • Inne problemy: – Zróżnicowanie ze względu na płeć (konieczność pokazania osobno dla K i M); – Zróżnicowanie z uwagi na inne ważne zmienne (np. wieś – miasto, region zamieszkania)

Przykłady wskaźników (3) • Ale w dalszym ciągu trudno nam będzie uchwycić tzw. „potencjał demograficzny” kraju/społeczeństwa… • Piramida wieku…

Struktura ludności Polski w roku 2002 i 2030 (prognoza) Źródło: GUS

4. Podstawowe „wizualizacje” i ich interpretacja

Podstawowe wizualizacje • Liczby (procenty) w układzie porównawczym: – Po prostu w tabelkach… – Na mapkach (terytoria) – Na wykresach (słupki, koła) – W odniesieniu do wybranej wartości (np. coś przyjmuje się za 1, 100% itp. ) – W układzie czasowym (szeregi czasowe)

Znaczenie pracy dla Polaków (% odpowiedzi „zdecydowanie się zgadzam”) Polska Hiszpania Holandia Pracę powinno się zawsze stawiać na 1 ym miejscu 27 14 4 Człowiek potrzebuje pracy, by w pełni rozwinąć swoje talenty 47 29 10 Ludzie, którzy nie pracują staja się leniwi 35 19 5 Otrzymywanie pieniędzy bez pracy jest upokarzające 29 11 6

Wielkość populacji Polski: prognoza GUS z roku 2002…

Miesięczne wynagrodzenie minimalne w EURO (2005)

Rozkład terytorialny wyników testu gimnazjalnego Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego (część matematyczno-przyrodnicza) w gminach 2002 -2006. . Przeciętny wynik ucznia w Polsce=100

Czy liczy się Pan(i) z możli wością utraty obecnej pracy (np. zwol nie nia, bankructwa, upadku, likwidacji zakładu, gospodarstwa itp. )? * V 2001 - XII 2004