Wspczesne spoeczestwo polskie wykad dziewity czyli o poziomie

Współczesne społeczeństwo polskie – wykład dziewiąty, czyli o poziomie zamożności, ubóstwie i standardach życia

O czym będzie mowa? • • Poziom zamożności - ważne pojęcia Jak mierzyć poziom zamożności? PKB - dane dla Polski i UE Dochody i wydatki – dane dla Polski i UE Opinie na temat sytuacji materialnej oraz bogactwa i bogatych Bieda – ważne pojęcia Bieda - dane dla Polski i UE Opinie na temat biedy i biednych

Poziom zamożności ważne pojęcia • Dochód: – Brutto i netto (po oskładkowaniu) – Nominalny i realny (inflacja!) – Rozporządzalny (to, co rzeczywiście jest do wydania, po opodatkowaniu) • Zróżnicowanie dochodów: – „udział” poszczególnych segmentów dochodowych w puli dochodów (jaki % wszystkich dochodów w Polsce mają osoby z najniższego kwintyla? ); współczynniki Gini’ego

Jak mierzyć poziom zamożności? • PKB na głowę mieszkańca • Dochody gospodarstw domowych: nie jednostek! – To gospodarstwo domowe jest jednostką ekonomiczną: „zbiera” dochody różnych członków, podejmuje decyzje ekonomiczne, wspólnie konsumuje (np. potrzebuje tylko jednej pralki, jednej zmywarki itp. ) – Ekonomia skali: koszty rozkładają się na więcej osób (np. czynsz, opłaty stałe) – Zwykle mierzy się dochód na głowę członka gospodarstwa domowego, uwzględniając typ gospodarstwa: • Z uwagi na liczbę członków • Z uwagi na sposób pozyskiwania dochodów przez głowę gospodarstwa domowego (czyli osobę, która wnosi do puli największy dochód) gospodarstwa domowe pracowników najemnych, rolników, pracujących na własny rachunek itp. • Z uwagi na typ rodziny (1 -osobowe, para bez dzieci, para z 1 dzieckiem itp. ) • Wyposażenie gospodarstwa domowego (infrastruktura cywilizacyjna, dobra trwałego użytku) • Struktura wydatków (na co wydają pieniądze, ile oszczędzają)

Produkt Krajowy Brutto Porównanie z UE, dynamika i zróżnicowanie regionalne

PKB według PPP? • PPP (ang: Purchasing Power Parity) = Parytet Siły Nabywczej: uwspółmiernienie wartości waluty przez uwzględnienie cen koszyka dóbr (por. np. „Koszyk Polityki”!) • Podając PKB według PPP uwzględniamy różnice między krajami • Można także podawać nominalne PKB dla różnych krajów i na tej podstawie również dokonywać porównań

Jaki jest nasz PKB na głowę (per capita), według PPP, w EURO (2006 rok) • • UE (27 krajów) Luxemburg Irlandia Litwa Łotwa Republika Czeska Węgry POLSKA 23 66 34 13 13 18 15 12 600 100 000 700 300 700 500

Dynamika wzrostu PKB

PKB w regionach

PKB w regionach - dynamika

„Innowacyjność” regionów

Warunki dobrobytu Za: M. Boni

Wzrost i rozwój Za: M. Boni

Dochody i wydatki

Wynagrodzenia w regionach

Przeciętny miesięczny dochód do dyspozycji w gospodarstwach domowych, w złotych, na osobę, rok 2006 Ogółem G. d. pracownik ów G. d. rolników G. d. pracujący ch na własny rachunek G. d. emerytów G. d. rencistów 802, 43 802, 51 669, 67 1059 891 655 106, 8 110, 3 Rok 2005 = 100% 109, 6 107, 6 115, 4 112, 3

Przeciętne miesięczne wydatki w gospodarstwach domowych, w złotych, na osobę, rok 2006 Ogółem 744, 8 G. d. pracowni rolników pracując emerytów rencistów ków ych na własny rachunek 732 574 955 853, 5 659, 7

Udział wydatków na poszczególne kategorie, w stosunku do ogółu wydatków (w %), 2006 Ogółem G. d. pracowników G. d. rolników G. d. pracujący ch na własny rachunek G. d. emerytów G. d. rencistów Żywność i napoje bezalkoholowe 27, 1 25, 5 35, 2 22, 6 28, 9 31, 8 Mieszkanie, energia 19, 7 18, 4 16, 3 19, 9 23, 0 24, 3 Zdrowie 4. 9 3, 6 3, 5 8, 3 7, 4 Transport 8, 8 10, 3 11, 3 10, 8 5, 5 4, 2 Łączność 5, 2 5, 3 4, 6 5, 9 4, 7 5, 0

Zróżnicowanie dochodów w wybranych krajach europejskich i USA (wg UNDP)

Zróżnicowanie dochodów w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej (wg UNDP)

Współczynnik Gini’ego w wybranych krajach (wg UNDP) Kraj Współczynnik Gini'ego Szwecja 25 Węgry 24, 4 Norwegia 25, 8 Czechy 25, 4 Hiszpania 32, 5 Słowacja 25, 8 Francja 32, 7 Ukraina 29 Grecja 35, 4 Polska 31, 6 Wielka Brytania 36 Bułgaria 31, 9 Włochy 36 Łotwa 32, 4 Niemcy 38, 2 Białoruś 34, 4 Portugalia 38, 5 Litwa 36, 3 USA 40, 8 Rosja 48, 6

Opinie na temat własnej sytuacji materialnej

Opinie o bogactwie i bogatych

Bieda

Ważne pojęcia • Rozmiar ubóstwa, czyli ile osób (jaki odsetek populacji) żyje w ubóstwie: – Miary obiektywne (w odniesieniu do przeciętnych dochodów lub wydatków danego typu gospodarstwa domowego; w odniesieniu do koszyka dóbr) – Miary subiektywne (lejdejska): subiektywna ocena + luka dochodowa – Miary relatywne (względem jakiegoś poziomu dochodów) i absolutne (w odniesieniu do potrzeb) • Granica ubóstwa: – Dochód, od którego zaczyna się ubóstwo • Głębokość ubóstwa, inaczej zwana luką dochodowowydatkową: – Odpowiada na pytanie, ile osobom żyjącym w ubóstwie brakuje pieniędzy, żeby mieć 100% granicy ubóstwa; np. jeśli granicą jest 400 złotych, a ktoś ma 300, to brakuje mu 100 złotych (czyli 25% - lukę mierzy się procentowo)

Ubóstwo • podejście absolutne: ubogie są te gospodarstwa domowe (te osoby) które nie mają możliwości zaspokojenia potrzeb uznanych w danych warunkach za podstawowe, niezależnie od tego, na jakim poziomie żyją lepiej sytuowane warstwy społeczeństwa. • podejście względne: ubóstwo rozważane jest jako forma nierówności- ubogie są te rodziny lub te osoby, których poziom życia jest znacznie niższy niż pozostałych członków danego społeczeństwa. • oceniane w sposób obiektywny, to znaczy oceniając poziom zaspokojenia potrzeb badanych jednostek niezależnie od ich osobistych wartościowań w tym zakresie • oceniane w sposób subiektywny – uwzględniając opinię badanych

Minimum socjalne i minimum egzystencjalne • Minimum socjalne: to kategoria socjalna, ustalająca koszty utrzymania gospodarstw domowych, przy uwzględnieniu podstawowych potrzeb bytowokonsumpcyjnych. Jest to wyznaczona granica wydatków gospodarstw domowych, mierząca godziwy poziom życia. • Minimum ustawowe: kwota uprawniająca do uzyskania świadczenia socjalnego • Relatywne: zwykle dochód poniżej 50% wydatków przeciętnego gospodarstwa domowego tego samego typu (np. emeryckiego) • Minimum egzystencji: (minimum biologiczne), stanowi dolne kryterium ubóstwa bezwzględnego. Zakres i poziom zaspokajania potrzeb według standardu minimum egzystencji wyznacza granicę, poniżej której istnieje biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowieka. Konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia organizmu.

Zagrożenie ubóstwem i głębokość ubóstwa w latach 2006 i 2007

Granice ubóstwa – jaka to kwota? Gospodarstwo 1 osobowe Gospodarstwo 4 osobowe (2 dorosłych + 2 dzieci poniżej 14 lat) 2005 2006 Relatywne 474 520 1280 1405 Ustawowe 461 477 1264 1404 Minimum egzyste ncji 387 370 1045 999 Subiektyw ne 941 974 1492 1505

Odsetek osób (w przypadku miary subiektywnej – odsetek gospodarstw domowych) żyjących poniżej granicy ubóstwa

USTAWOWE MIN. EGZYSTENCJI RELATYWNE 2004 2005 2006 Ogółem 20, 3 18, 7 17, 7 19, 2 18, 1 15, 1 11, 8 12, 3 7, 8 Miasto 14 12, 5 12, 7 12, 9 12, 3 10, 5 7, 7 8, 2 5, 2 Wieś 30, 4 27 25, 8 29, 3 27, 3 22, 6 18, 5 18, 7 12 Pracownicze 18, 7 17 16, 7 18, 2 17, 3 14, 7 10, 2 11, 2 7 Rolników 31, 1 26, 4 25, 6 30, 9 28, 2 23 19 18, 1 11 Wł. rachunek 13, 6 10, 2 9 13, 2 10, 6 7, 8 8, 9 6, 3 3, 4 Emeryt 10, 9 10, 1 11, 8 8, 9 8, 5 8, 4 5, 6 6, 3 4, 6 Rencista 28, 5 25, 6 25, 1 25, 4 23, 1 19, 6 16, 8 17, 5 12, 2 Niezarobkowe 43 38, 5 40, 3 41, 5 40, 1 37, 1 30, 6 29, 9 22, 9 1 -os 6, 1 4, 9 6, 5 5, 9 4, 7 3, 3 3, 1 1, 9 2+0 5, 6 4, 4 5, 3 2, 8 2, 5 2, 1 2, 8 2, 7 1, 9 2+1 12, 3 9 8, 9 9, 6 7, 3 6, 1 6, 4 5, 5 3 2+2 18, 5 17, 2 18, 1 17, 8 15, 1 9, 7 10, 4 6, 7 2+3 35, 6 31, 4 28, 5 37, 6 35, 8 28, 6 21, 4 22 13, 9 2 + 4+ 55, 9 54, 5 49, 9 62, 4 63, 1 53, 3 40, 1 43, 5 26, 2 Samotni rodzice 23, 8 20, 5 23 22 20, 7 19, 8 15, 2 14, 5 11, 2 Typ rodziny Odsetek osób żyjących poniżej granicy ubóstwa, z uwagi na typy społecznoekonomiczne

Odsetek osób z różnych grup społecznych żyjących poniżej minimum egzystencji (wg GUS)

Stopa ubóstwa skrajnego a wiek w 2003 roku (wg GUS)

Poziom wykształcenia a zagrożenie ubóstwem w 2003 roku (wg GUS)

Siła związku ubóstwa z cechami położenia społecznego w krajach postkomunistycznych (zagrożenie ubóstwem) w 2000 r. (wg ISP) Cechy jednostek Bułgaria Polska Rosja Rumunia Słowacja Węgry Płeć 0, 2 1, 5 1 2, 1 0, 4 0, 5 Bezrobotny ojciec 0, 5 0 0, 1 2 0 0, 7 0 0, 5 0, 4 0, 1 0 0 Wiek 0, 3 5, 6 4, 4 3, 9 4, 6 3, 7 Wykształcenie 0, 3 2, 8 0 4, 1 3, 9 2, 9 Wielkość miejsca zamieszkania 0, 2 2, 3 0, 4 2, 4 0, 1 0, 5 Emerytura 0, 3 0 0, 9 0 0 0, 3 Inwalidztwo 0 1 1, 7 0 1, 9 0, 9 Trwałe bezrobocie 4, 2 4, 5 8, 2 8, 6 10, 5 8, 8 Sieroctwo lub półsieroctwo

Warunki mieszkaniowe w 2000 roku w wybranych krajach postkomunistycznych (wg ISP) Odsetek rodzin Bułgaria Polska Rosja Rumunia Słowacja Węgry 68 6, 3 2 8, 5 4, 1 3, 6 żyjących w wilgotnych mieszkaniach 21, 6 21, 9 16, 7 22, 5 10, 3 16, 4 w mieszkaniach z przeciekającym dachem 19, 3 12, 5 14, 3 15, 7 7, 2 10 19 2 0, 6 21, 6 1, 3 6, 3 38, 5 14, 5 26, 4 49, 3 4, 9 13 bez c. o. 83 24, 3 13, 9 50 7, 4 21 bez bieżącej zimnej wody 4 4, 1 15, 6 34 1, 1 8 bez bieżącej ciepłej wody 60 23, 3 39, 1 66 13, 6 15 których nie stać na opłacenie ogrzewania 18 3, 7 2, 6 13, 3 1, 6 1 w których śpi się w kuchni w mieszkaniach z podłogą z gliny bez łazienki

Opinie na temat biedy