Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi Ama Sertifikal Tohumluk

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi • Amaç • Sertifikalı Tohumluk Kullanmanın Avantajları • Tohumluk Üreticilerinde Aranan Şartlar • Tohumluk Sertifikasyon Sisteminin Aşamaları • Beyanname Verilmesi (Müracaat) • Tarla Kontrolü • Tohumun İşlenmesi • Numune Alma • Laboratuvar Kontrolleri • Belgelendirme • Ambalajlama ve Etiketleme • Post Kontrol Denemeleri • Piyasa Denetimleri • Tohumlukların Sınıf ve Döl Kademeleri • Tohumluk Üretiminde Kullanılan Belgeler 2009

Tohumluk Endüstrisi Dünya’da Tohumculuk faaliyetlerinin bir endüstriye dönüşmesi (20. yüzyıl başları) Uluslararası ve ülkesel tohum org. oluşturulması (1900’ lü yıllar) Bitki ıslahı ve genetik çalışmaların gelişmesi (1950’li yıllar) Bitki ıslahçı hakları sisteminin oluşturulması (1970’li yıllar) Bitkisel biyoteknoloji çalışmaları (1990’lı yıllar) Türkiye’de Tohumluk üretimi ve bitki ıslahı yada çeşit geliştirme çalışmaları (1930 -1960) Çeşit tescil, Tohum sertifikasyonla ilgili kuruluşların Tarım Bakanlığı bünyesinde kurulması Tohumla ilgili yasa ve yönetmeliklerin çıkarılması (1960 -1970) Kamu ağırlıklı tohum üretimi ve bitki ıslahı çalışmalarının güçlendirilmesi (1970 -1980’li yıllar) Tohum sektöründe serbest piyasa sisteminin etkin hale getirilmesi ve özel sektör ağırlıklı bir tohum üretim programının organize edilmesi (1980 sonrası) 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi AMAÇ • Ülkemizde faaliyet gösteren Kamu ve Özel sektör tohumluk üretimlerini disipline etmek • Çeşit safiyetini devam ettirmek • İsmine doğru, hastalıklardan ari, fiziksel ve biyolojik değerleri yüksek tohumlukların üreticiye intikalini sağlamak yani minimum kalite garantisi • Ülkelerarası tohum ticaretinde teknik engelleri ortadan kaldırmak 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi SERTİFİKALI TOHUMLUK KULLANIMI • Yüksek genetik potansiyel • Sertifikalı tohumun izlenebilirliği • Üretim alanlarının seçimi iyi yapılır • Tarlada temizlik yapılır • Üreticiler tecrübeli ve yetkilendirilmiştir • Laboratuvar kontrolleri • Çimlenme ve sürme gücü yüksektir • Sertifikalı tohum sağlıklıdır • Modern tesislerde ilaçlanır ve temizlenir 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi TOHUMLUK ÜRETİCİLERİNDE ARANAN ŞARTLAR Tohumluk üreticileri yetkilerine göre iki grupta incelenir: • Elit, orijinal, anaç sınıftaki tohumlukları çoğaltma yetkisine sahip araştırma kuruluşlar birinci grupta yer almaktadır. Bu kuruluşların Resmi Otorite tarafından yetkilendirilmeleri gerekir. Ayrıca bu kuruluşlar bitki çeşitlerinin ıslahı ve/veya geliştirilmesine ilişkin faaliyetleri de yürütmektedir. • İkinci grupta yer alan tohumluk üreticileri yalnızca sertifikalı kademede tohumluk üretme yetkisine sahiptir. Bu grupta yer alan üreticiler tohumluk üreticisi oldukları belgelenmelidir. 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi MÜRACAAT TARLA KONTROLÜ TOHUM İŞLEME PİYASA DENETİMİ AŞAMALARI POST KONTROL AMBALAJLAMA VE ETİKETLEME NUMUNE ALMA BELGELENDİRME LABORATUVAR ANALİZLERİ 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi MÜRACAAT • Elit, orijinal ve anaç sınıftaki tohumluk üretimleri için araştırma kuruluşları müracaat edebilir. Sertifikalı sınıftaki tohumluk üretimlerini bu kuruluşlarla birlikte tohumluk üreticisi kişi veya kuruluşlarda yapabilir. • Müracaatın yetkili kuruluşa yapılmasında üretimle ilgili detay bilgilerin verilmesi gerekir. Bunun için de bazı formlar geliştirilmelidir. • Müracaat yapılma şekli; • Tohumluk Beyannamesi (3 nüsha) • Ekilen Tohumluğa Ait Sertifika veya onaylı sureti • Özellik Belgesi • Kroki 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi TARLA KONTROLÜ • Amacı; çeşit kimliğinin kontrolü ve kalite standartlarının gözlemidir. • Uygulamaları - Genel durum kontrolü - Ön bitki - İzolasyon - Çeşit kimliği kontrolü - Tür ve çeşit saflığı kontrolü • Tarla kontrolünün yetkilendirilmiş eğitimli kontrolörlerce yapılması gerekir. • Kontrolörlerin tohumluk üreticileri ile maddi herhangi bir bağlantısının olmaması gerekir. 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi TOHUMUN İŞLENMESİ • Tohumlukların kontrolü sonrasından numune alınmasına kadar geçen süreçtir. Tüm faaliyetler tohumluk üreticisinin kontrolü ve sorumluluğundadır. • Türlere göre farklılık göstermekle birlikte yapılan işlemler; • Temizleme • Kurutma • Boylama • İlaçlama • Paketleme • Kalite kontrolü 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi AMBALAJLAMA VE ETİKETLEME Tohumluk ambalajlarında bulunması gereken zorunlu bilgiler: • Üretici veya tedarikçinin adı ve adresi, • Tür adı, • Çeşit adı • Tohumluğun sınıfı ve kademesi, • Ambalajın net ve bürüt ağırlığı, • Tohumluğun ilaçlı olup olmadığı, ilaçlı ise ilacın adı yazılmalıdır. İstendiğinde, tohumun özellikleri ve yetiştirme tekniği ile ilgili bilgiler ambalajlara yazılabilir. Tohumluk Etiketleri: • Etiketi düzenleyen sertifikasyon kuruluşunun adı ve logosu • Tohumluk partisinin numarası, • Numunenin alındığı veya mühürlemenin yapıldığı tarih. Ay ve yıl olarak, • Tür adı ve Çeşit adı, • Tohumluk sınıfı ve döl kademesi, • Tohumluk ambalajının beyan edilen net ve bürüt ağırlığı veya tohum sayısı, • Tohum ilaçlanmışsa ilacın adı, • Melez çeşitlerde melez kelimesi, • Üretici firmanın adı ve adresi bulunmalıdır. 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi NUMUNE ALMA • Tohumluk partisinin niteliklerinin belirlenmesi, laboratuvar analiz ve testlerinin yapılmasında kullanılacak birim ağırlıktaki tohumluktur. • 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi LABORATUVAR KONTROLLERİ Ülkesel standart ve ISTA metotlarına göre laboratuvar analizleri yetkilendirilmiş sertifikasyon müdürlükleri tarafından tohumluk analiz ve testleri yürütülmelidir. • Numune Kabul ve Kayıt İşlemleri • Fiziksel Safiyet İşlemleri • Biyolojik Analizler (Çimlenme) • Diğer Laboratuvar İşlemleri - Nem tayini -Ağırlık testleri -Tohum gücü (vigor) testleri 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi LABORATUVAR KONTROLLERİ Numune Kabul ve Kayıt İşlemleri: • Numuneye ait bilgilerin kaydı • Analiz kartları - gizlilik • Temsili numune – çalışma numunesi • Şahit numunenin depolanması 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi LABORATUVAR KONTROLLERİ Fiziksel Safiyet İşlemleri: SAFİYET ANALİZİ Saf tohumlar ayrılır Cansız yabancı maddeler ayrılır Diğer tür ve çeşit tohumları ayrılır Diğer mahsul tohumları ayrılır Ot ve zararlı ot tohumları ayrılır ÇEŞİT ANALİZİ Diğer tür ve çeşit tohumları ayrılır Diğer mahsul tohumları ayrılır Ot ve zararlı ot tohumları ayrılır Çeşit analizi olarak da adlandırılan sayım analizinde cansız yabancı maddelere bakılmaz diğer tohumların ağırlığı ve oranları(%) belirlenmez sadece diğer tohumların teşhisleri yapılarak adetleri sayılır 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi LABORATUVAR KONTROLLERİ Tohum Çimlendirme ve Test İşlemleri: Amacı tohumluğun maksimum çimlenme potansiyelinin tespitidir. Ön işlemler: ön üşütme ilaçlama ön kurutma ön yıkama vb. Değerlendirme: normal çim anormal çim sert tohum dormant tohum ölü tohum Gereklilikleri: sıcaklık nem ışık ortam 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi BELGELENDİRME Tohumluklar için kullanılan belgeler sınıflarına ve kullanım şekillerine göre farklılık gösterirler. • Elit tohumluk sertifikası • Orijinal tohumluk sertifikası • Sertifikalı II-V tohumluk sertifikası • Ham (işlenmemiş) tohumluk sertifikası • Tohumluk olamaz raporu 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi POST KONTROL DENEMELERİ Tarla ve laboratuvar kontrolleri sonucu sınıfı belirlenmiş tohumlukların testi için deneme parsellerinde yapılan çeşit kontrolüdür. Uygulama ve Değerlendirme: • Yıl içinde sertifikalandırılan tohumluklardan tesadüfi olarak seçilen örneklerden kurulur. • Orijinal ve anaç sınıftaki tohumlukların partilerinin tümü, sertifikalı sınıftaki belgelendirilen tohumluk partilerinin %10 denemelere alınır. • Denemeler iki tekerrürlü kurulur. • Gözlemler sırasında belirlenen tip dışı bitkiler işaretlenir. • Standartları ile kontrol edilerek belirlenen değere eşit veya büyük olan tohumluk partilerinden çoğaltılacak tohumluklar resmi kontrolörler tarafından denetlenir. 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi PİYASA DENETİMİ Piyasa denetimleri için bir mevzuat hazırlanmalı ve bu denetimi yapacak birimler tespit edilmelidir. Aranan Şartlar: • Tohumlukların yetkili kişi veya kuruluşlarca satışının yapılması, • Tohumlukların tescilli, üretim izinli veya standart sebze kaydının olması, • Yetkili sertifikasyon kuruluşları tarafından sertifikalandırılması, • Tohumluk ambalaj ve etiketlerinin kurallara uygun olması, • Tohumluğun depolandığı veya satışa sunulduğu yerlerin kaliteye zarar vermemesi gerekir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Tarla Kontrolü Önemi İlkeleri Prensipleri Tohumluk Tarlasının Genel Durumunun Kontrolü Ön Bitki İzolasyon Çeşit Kimliği Kontrolü Verim Tahmini Çeşit Saflığı Melez Üretimlerde Çeşit Saflığı 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Tarla Kontrolünün Önemi Tohumluk Üretimlerinin sertifikasyon sistemi içinde yer alabilmesi için tarla kontrolü yapılması zorunludur. • Tohumluk bitkisinin ait olduğu çeşidin özelliklerini gösterip göstermediği (çeşit kimliği) tarlada kontrol edilir. • Tohumluğun kalitesini bozacak faktörler (çeşit safiyeti) en iyi tarla kontrolü ile tespit edilir. • Tarla kontrolünün kuralları çerçevesinde eksiksiz yapılması ile birçok masraf ve işlem baştan engellenmiş olur. • Çeşidin ismine doğruluğu, • Standartlara uygun olmayan tohumluk üretimi, • Para ve emek gerektiren tohum hazırlama işlemleri. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Tarla Kontrolünün Temel İlkeleri • Tarlada daha önceden ekilen aynı veya benzer türlere ait kendiliğinden gelen istenmeyen bitkilerin bulaşma riskinin asgariye indirilmesine dikkat edilmelidir. (ön bitki) • Yabancı tozlanma riskini asgariye indirmek üzere diğer bitkilerin yeterince uzağından olmalıdır. (izolasyon) • Tohumluğa bağlı hastalık kaynaklarından izole edilmeli, yabancı ot ve diğer bitki türlerinden, özellikle de tohum işlemede zor ayrılan bitkilerden arındırılmalıdır. • Tohumluğa bağlı hastalıklardan ari ve doğru çeşit kimliğine sahip olmalıdır. • Çeşit saflığı standartlarında izin verilen oranların üzerinde tip dışı ve diğer tür ve çeşitlere ait bitkiler bulunmamalıdır. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Tarla Kontrolünün Prensipleri • Tarla kontrolünü yapan kişiye tohumluk üretimi ile ilgili tüm bilgiler verilmelidir. • Kontrolör türlerin ayırt edilmesinde kullanılan özellikler konusunda uzman ve kontrolü yapılacak çeşitler hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bu bilgiler içerisinde çeşidin veya melez üretimlere ait hatların tanımı yer almalıdır. (Bitki özellik belgeleri) • Kontrolör, tohumluk üretimleri hakkında bağımsız görüş sunmak zorundadır. Görevi; tohumluk üretimi sırasındaki durumu raporlamaktır. Tohumlukların kontrolünde bakılması gereken faktörler yönünden tanımlamalar yapılamıyorsa ikinci bir kontrol yapılabilir. (Tarla Kontrol İhbarnamesi) 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Tohumluk Tarlasının Genel Durumunun Kontrolü Kontrolör, tarlayı ve çevresini ayrıntılı olarak incelemelidir. • Tarlanın bir bölümüne farklı bir tohumluk ekildiğini, yabancı tozlanmanın nedeni olacak bitkilerin veya kenarlarda mekanik karışımın olup olmadığını araştırmalıdır. • Diğer bitki türlerinin, yabancı otların, tohumluğa bağlı hastalıkların var olup olmadığına ve yabancı tozlanmaya yol açan polen kaynaklarından tohumluk üretiminin izole edilip edilmediğine dikkat etmelidir. • Tarlanın bitki saflığının ayrıntılı olarak tespit edileceği kontrol döneminde olduğu gözlenmelidir. • Hastalık, zararlı veya diğer nedenlerle yeterince gelişemeyip bodur kalan ve çeşit saflığı açısından değerlendirilemeyen bitkiler tespit edilerek elemine edilmelidir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Ön Bitki Kontrolör, tohumluk yetiştiricisi ile tarlada yapılan ön kültürün ayrıntıları hakkında görüşmelidir. Yetiştirici tarlada yetiştirilen ürünler hakkında kontrolöre bilgi vermelidir. Geçmiş yıllarda tarlanın olası bölünmüşlüğü veya aynı çeşidin daha önceki tohumluk üretimleri değerlendirilmelidir. Geçmiş yıllardaki üretimlerden kaynaklanan kendiliğinden gelen verimli bitkilerin büyümesi engellemek amacıyla aynı tür için aynı tarlanın arkaya kullanılmasına izin verilmemelidir. “Bazı bitki türleri için ön bitki şartı uygulanmaz” Bu türler talimatta bildirilmiştir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri İzolasyon Tohumluk üretimlerinde izolasyon üretim bölgesinin çevresi dolaşılarak kontrol edilmelidir. Yabancı döllenen bitki türlerinde tarlanın civarı bitkilerin yabancı döllenme için öngörülen asgari mesafede izole edilip edilmediğine bakılmalıdır. İzolasyon mesafesi asgari şartları karşılamıyorsa, kontrolör istenilen izolasyon mesafesi elde edilinceye kadar etkileşime yol açan kaynağın tamamını veya bir kısmını ortadan kaldırılmasını talep etmelidir. Kendine döllenen türlerde mekanik karışımı önleyecek izolasyon şartının sağlanması gerekir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Çeşit Kimliği Kontrolü Tarla Kontrolü ile tohumluk bitkisinin resmi tanımda (özellik belgesinde) verilen çeşit özelliklerini taşımasını bir bütün olarak incelenmesi amaçlanmaktadır. Çeşit kimliği kontrolü için yeterli sayıda bitkinin incelenmesi gerekir. İncelenmesi gereken alan, türlerin ayırt edici özelliklerinin karmaşıklığına ve çeşidin yeknesaklığına bağlı olarak farklılık gösterir. Melez çeşitlerde erkek ve dişi ebeveyn hatların ayrı incelenmesi gerekir. Tarlada hatlar kesin olarak ayrıt edilmelidir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Çeşit Saflığı Türlere göre belirlenen birim alanlar dikkate alınarak standardında belirtilen faktörler yönünden çeşit saflığı kontrol edilir. Birim alanlar tüm bitkileri temsil edecek şekilde üretim tarlasında dağınık bir şekilde belirlenmelidir. Genetik (farklı tür ve çeşitlerin kontrolü) ve fiziksel safiyete (ot ve zararlı ot kontrolü) yönelik gözlemler alınmalıdır. Ayrıca standardında belirtilen tohumla geçen hastalıklar yönünden de kontrollerin yapılması gerekir. Gözlemi yapılan ve saf olmayan unsurlar birim saha üzerinden değerlendirilerek raporlarına işlenmelidir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Melez Üretimlerde Çeşit Saflığı Melez çeşit üretimlerinin kontrolünde öncelikle hatlar arasında ekim sırasında bir karışım olmadığından emin olunmalıdır. Erkek steril hatların kullanıldığı üretimlerde kontrolör ana hat sıralarında toz veren bitkilerin bulunmadığından emin olunmalıdır. Ana hatlarda anterlerin mekanik olarak çıkarılması halinde kontrolör bu işlemin ana hatlar polen dökmeden ve stigmaları alıcı hale gelmeden önce yapıldığını kontrol etmelidir. Melez üretimlerde çeşit saflığı; • Etkileşime neden olacak polen kaynağı ile arada yeterli izolasyon mesafesinin bırakılması, • Ana hatların erkek sterilliğinin yüksek olması, • Her iki ebeveynin çeşit saflığının yüksek olması, • Baba hatların önce ve ayrı hasat edilmesi durumunda sağlanabilir. 2009

Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi TOHUMLUK SINIF VE DÖL KADEMELERİ OECD ve AB TÜRKİYE AOSA (Amerika) • Pre basic • Elit • Breeder seed • Basic • Orijinal • Foundation seed • Registred seed • Certified seed first generation • Sertifikalı I • Certified seed first generation • Certified second generation • Sertifikalı II-V • Certified second generation Tohumluğun üretilmesinde takip edilen döl sırasına tohumluk sınıfı, herhangi bir tohumluk sınıfında o tohumluğun kaç yıl üretileceğinin ifadesine de döl kademesi denir. Örnek : Sertifikalı I 2009

2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Verim Tahmini Hesaplaması • 1 m deki başak adedi 40 • Sıra arası 20 cm 1 m deki sıra sayısı 5 5 X 40 = 200 başak • Başaktaki Tane adedi 40 40 X 200 = 8000 tane • 1000 Tane ağırlığı 34 gr • 8000 x 34 gr = 272 gr X 1000 m 2 = 272 000 gr = 272 kg • Tarlanın her tarafı eşit olduğunda tahmini verim 272 kg olarak belirlenir. 2009

Tarla Kontrol Yöntemleri ve Genel Prensipleri Birim Alan Seçimi 2009