Tendencje w produkcji mleka w Polsce dr Piotr

Tendencje w produkcji mleka w Polsce dr Piotr SZAJNER IERi. GZ-PIB ul. Świętokrzyska 20 00 -002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz. waw. pl

Plan prezentacji Znaczenie produkcji mleka: Udział w globalnej i towarowej produkcji Udział Polski w produkcji mleka w UE Tendencje w produkcji mleka: Pogłowie krów mlecznych, Wydajność mleczna Produkcja mleka Przemiany strukturalne w produkcji mleka Regionalne zróżnicowanie produkcji mleka Rozdysponowanie produkcji mleka Ceny skupu mleka Tendencje cenowe Determinanty cen skupu mleka Podsumowanie

Znaczenie produkcji mleka rolnictwie Mleczarstwo ma gospodarcze, środowiskowe. 18. 8 Mleko duże znaczenie społeczne i Wartość produkcji mleka w 2014 r. : Owoce, warzywa 14. 5 Trzoda 14. 1 Drób 13. 7 globalna - 17, 3 mld zł, zł towarowa - 14, 4 mld zł, zł Udział mleka w produkcji rolnej: globalna - 16, 4%, 16, 4% towarowa - 18, 8%, 18, 8% 13. 0 Zboża 0 towarowa 5 10 % 15 globalna 20 Liczba gospodarstw utrzymujących krowy wynosi ok. 280 tys. , tys. Liczba dostawców mleka ok. 130 tys. Udział Polski w rynku mleka w UE: pogłowiu krów - 8, 5%, 8, 5% produkcji - 6, 7%, 6, 7% skupie - 7, 2%

Tendencje w produkcji mleka w Polsce 6 10 4 5 Pogłowie [mln szt. ] Mleczność [tys. kg] Produkcja mleka [mln ton] 15 Spadek pogłowia krów jest rekompensowany rosnącą mlecznością i w rezultacie produkcja mleka wykazuje lekką tendencję wzrostową, Pogłowie krów: w 2015 r. - 2, 3 mln szt. , szt. dynamika - 43 tys. szt. (-1, 7%) rocznie, Produkcja mleka: w 2015 r. - 13, 1 mln t, t 0 2 2004 produkcja 2009 pogłowie 2014 mleczność dynamika rocznie, 110 tys. t, (0, 9%)

Wydajność mleczna krów w Polsce 8 Koncentracja i specjalizacja produkcji skutkuje wzrostem efektywności produkcji, czego wyrazem jest rosnąca wydajność mleczna, tys. l/szt. 7 6 W 2015 r. wyniosła ona: 5, 3 tys. kg - średnio w kraju 5 7, 7 tys. kg - w oborach pod kontrolą mleczności, 4 Dynamika mleczności: 90 kg rocznie - średnio w kraju 3 2000 2003 2006 obory pod kontrolą 2009 2012 2015 średnia w kraju 130 kg rocznie - w oborach pod kontrolą mleczności,

Struktura gospodarstw utrzymujących krowy i pogłowia krów w Polsce wg skali chowu Struktura gospodarstw Wielkość stada 2002 2014 Struktura pogłowia 2002 2014 % 1 -9 93, 5 74, 4 63, 8 23, 7 10 - 29 6, 0 20, 0 26, 1 41, 0 30 - 49 0, 3 4, 1 2, 7 18, 2 50 - 99 0, 1 1, 2 1, 7 9, 1 ≥ 100 0, 1 0, 3 5, 7 8, 0 100, 0 Razem

Dostawcy mleka do przemysłu mleczarskiego 300 60 250 200 40 150 100 2004/05 dostawcy Liczba gospodarstw z krowami, 80 20 2008/09 2012/13 średnia wielkość dostawy Średnia dostawa [w tonach] Liczba dostawców [w 1000] 350 1996 r. - 1309 tys. , 2002 - 875 tys. , 2015 – 280 tys. , tys Liczba dostawców 2004 r, - 311 tys. , 2015 r. - 130 tys. , tys Średnia wielkość dostawy: 2004 r, - 27 t, 2015 r. - 80 t, t

Regionalne zróżnicowanie produkcji mleka w Polsce Warunki przyrodniczo-produkcyjne Produkcja mleka ton/100 ha UR < 290 < 500 290 -320 500 -700 > 320 > 700 Warunki przyrodniczo-produkcyjne uwzględnia – indeks JRPP (IUNG Puławy), udział TUZ w UR oraz obszar średniego gospodarstwa

Zróżnicowanie regionalne produkcji mleka w Polsce Struktura produkcji Mazowieckie Podlaskie Wielkopolskie Łódzkie Warmińśko-Mazurskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Pomorskie Małopolskie Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Podkarpackie Dolnośląskie Zachodniopomorskie Lubuskie Wydajność mleczna krów 21. 7 18. 8 13. 0 8. 3 7. 8 7. 2 5. 9 2. 8 2. 2 2. 0 1. 9 1. 8 1. 6 1. 4 0. 8 0 8 16 % 24 Opolskie Wielkopolskie Kujawsko-Pomorskie Mazowieckie Łódzkie Podlaskie Śląskie Pomorskie Lubelskie Warmińśko-Mazurskie Dolnośląskie Zachodniopomorskie Małopolskie Podkarpackie Świętokrzyskie Lubuskie 6. 5 5. 8 5. 7 5. 3 5. 2 5. 1 5. 0 4. 9 4. 8 4. 4 4. 1 4. 0 3. 6 0 2 4 tys. kg 6 8

Rozdysponowanie produkcji mleka w Polsce Wyszczególnienie 2000 2004 2010 2015 Produkcja [mln t] 11, 8 12, 3 13, 1 Zużycie w gospodarstwach [%] 28, 8 23, 5 20, 1 14, 6 na paszę [%] 5, 7 4, 8 4, 6 3, 9 spożycie [%] 23, 1 18, 7 15, 5 10, 6 Skup mleka [%] 57, 9 67, 7 78, 0 83, 6 Sprzedaż bezpośrednia [%] 13, 0 8, 7 6, 4 1, 8 Razem 100, 0

Ceny skupu mleka w Polsce 1. 4 1. 6 1. 3 zł/kg 1. 2 1. 1 1. 4 1. 0 1. 2 0. 9 0. 8 0. 7 2000 2004 2008 2012 Ceny skupu 2015 r, - 1, 13 zł/kg (-17, 2%), I-II 2016 r. - 1, 11 zł/kg (-8, 9%), I-II 2016 1. 0 I 2014 III V 2015 VII IX XI 2016

Ceny skupu mleka, a kwoty mleczne Ceny skupu mleka nie były skorelowane (uzależnione) od kwot mlecznych, 1. 5 10. 0 9. 5 1. 2 9. 0 8. 5 0. 9 2004/05 2008/09 2011/12 2014/15 kwota mleczna cena skupu Cena skupu [zł/kg] Kwota mleczna [mln ton] 10. 5 Kwotowanie podaży nie stanowiło gwarancji stabilnych cen, W latach 2009 -2011 i 2014 -2015 system kwot mlecznych nie zapobiegł spadkowi cen, Ceny skupu mleka są uzależnione przede wszystkim od koniunktury rynkowej, które w dużym stopniu jest determinowana przez koniunkturę na rynku światowym: Polska eksportuje ok. 26% produkcji mleka i ok. 30% skupu

140 250 120 200 150 80 100 60 50 2002 ceny skupu 2004 2006 2008 ceny zbytu 2010 2012 2014 I-II 2016 światowe ceny - Index FAO, 2002 -2004 = 100 rok poprzedni = 100 Dynamika światowych i krajowych cen na rynku mleka

Dynamika cen w łańcuchu marketingowym i rentowność przemysłu mleczarskiego w Polsce 4 rentowność netto, % Styczeń 2010=100 160 140 120 100 80 2011 2012 2013 2014 2015 c. skupu c. zbytu c. detaliczne 3 2 1 0 80 90 100 110 120 130 ceny skupu, rok poprzedni =100

Podsumowanie i wnioski Mleczarstwo jest ważnym działem sektora rolno-żywnościowego w Polsce: Źródło dochodów i wyżywienia dla dużej grupy gospodarstw rolnych, Mleko ma największy udział w produkcji towarowej polskiego rolnictwa, W mleczarstwie zachodzą procesy restrukturyzacji, modernizacji i specjalizacji: Rosnąca wydajność mleczna krów, Koncentracja produkcji w dużych gospodarstwach, Procesy restrukturyzacyjne nie są jeszcze zakończone – możliwy wzrost koncentracji, Zróżnicowanie regionalne – duży potencjał produkcji mleka w zachodnich regionach kraju, Ceny skupu mleka są uzależnione od koniunktury na rynku światowym i UE – duży udział eksportu w produkcji i skupie, Opłaty karne za przekroczenie kwot mlecznych – negatywny wpływ na dochodowość produkcji w warunkach bardzo niskich cen skupu, Dekoniunktura na rynku mleka utrzymuje się od 2015 r. - wyrazem tego jest głęboki spadek cen skupu – działania interwencyjne tylko w niewielkim stopniu mogą złagodzić te niekorzystne skutki pogorszenia koniunktury, W rolnictwie konieczna jest dalsza poprawa efektywności – redukcja kosztów oraz zwiększanie skali produkcji - efekty skali,