TCAR LETME ZERNDE HUKUK LEMLER I TCAR LETMENN

TİCARİ İŞLETME ÜZERİNDE HUKUKİ İŞLEMLER

I. TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ

Ticari İşletmenin Devri • Yasal Düzenlemeler - TTK md. 11 (Ticari işletmenin malvarlığı unsurları, devrin kapsamı ve şekli) - TBK md. 202, 203) (Devreden ve devralanın işletmenin borçlarından dolayı sorumluluğu)

Ticari İşletmenin Devri • Ticari işletmenin bütün unsurlarının devir kapsamında yer alması şart değildir. • Önemli olan, devralınan unsurlarla ticari işletmenin faaliyetine devam edebilmesidir. • Ticaret unvanı işletmeden ayrı olarak başkasına devredilemez.

Ticari İşletmenin Devri • 6762 sayılı TTK’dan farklı olarak 6102 sayılı TTK ticari işletmenin bir bütün halinde devrine ilişkin sözleşmenin yazılı şekilde yapılması gerektiğini hükme bağlamıştır. TTK Md. 11 (3) “. . . Bu devir sözleşmesiyle ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler yazılı olarak yapılır, ticaret siciline tescil ve ilan edilir. ”

Ticari İşletmenin Devri • Ticari işletmelerin aktif ve pasifiyle devrine ilişkin olarak TBK md. 202, 203’te hüküm bulunmaktadır. • BK’daki hüküm işletmeyi devralan ile devredenin işletmenin borçlarından dolayı sorumluluğuna ilişkindir. • Devralan, devri alacaklılara bildirdiği veya ilan ettiği tarihten itibaren onlara karşı sorumludur. • Devreden de devralanla birlikte 2 yıl süreyle müteselsilen sorumludur. • 2 yıllık süre muaccel (vadesi gelmiş) borçlarda ilan tarihinden, müeccel borçlarda muacceliyet (vade) tarihinden itibaren başlar.

Ticari İşletmenin Devri TBK md. 202: “Bir malvarlığını veya işletmeyi aktif ve pasifleri ile birlikte devralan, bunu alacaklılara bildirdiği veya ticari işletmeler için Ticaret Sicili Gazetesinde, diğerleri için Türkiye genelinde dağıtımı yapılan gazetelerden birinde yayımlanacak ilanla duyurduğu tarihten başlayarak, onlara karşı malvarlığındaki veya işletmedeki borçlardan sorumlu olur. Bununla birlikte, iki yıl süreyle önceki borçlu da devralanla birlikte müteselsil borçlu olarak sorumlu kalır. Bu süre muaccel borçlar için bildirme veya duyuru tarihinden; daha sonra muaccel olacak borçlar için ise muacceliyet tarihinden işlemeye başlar. … Bildirme veya ilanla duyurma yükümlülüğü devralan tarafından yerine getirilmedikçe, ikinci fıkrada öngörülen iki yıllık süre işlemeye başlamaz. ”

II. TİCARİ İŞLETMENİN REHNİ

Yasal Altyapı 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (TRK) (RG. 28. 10. 2016, S. 29871) 9

Yönetmelikler • “Ticari İşlemlerde Rehin Hakkının Kurulması ve Temerrüt Sonrası Hakların Kullanılması Hakkında Yönetmelik” (Genel Esaslar Yönetmeliği), • “Rehinli Taşınır Sicili Yönetmeliği” (Sicil Yönetmeliği) ve • “Ticari İşlemlerde Taşınır Varlıkların Değer Tespiti Hakkında Yönetmelik” (Değer Tespiti Yönetmeliği) (RG. 31. 12. 2016, S. 29935 (üçüncü mükerrer) 10

Rehin Hakkı • Ticari İşletme Rehni Kanunu kapsamında bir rehin hakkı söz konusu olabilmesinin temelinde rehin sözleşmesi yatar. • Rehinli varlığın türünden, rehin verenin veya rehinli alacaklısının durumundan, rehinle güvence altına alınan borcun niteliğinden veya tarafların onu rehin hakkı olarak adlandırmasından bağımsız olarak bir borcun ödenmesini veya ifa edilmesini güvence altına almak amacıyla alacağın devrinde devralanın alacak hakkı da dahil olmak üzere, taşınır varlık üzerinde zilyetliğin devrine gerek olmaksızın sınırlı bir ayni hak tesis edilmektedir (TRK m. 2/1. ı). • Rehin hakkının konusu olan varlığı paraya çevirerek alacağını öncelikli olarak elde etme yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen sınırlı bir ayni haktır. • Genel hükümler uyarınca, alacaklı, rehinle teminat altına alınan alacağını elde edemediğinde rehnin paraya çevrilmesi yoluyla alacağına 11 kavuşma yoluna gider.

Rehin Hakkı • Ticari işletmenin unsurlarında yer alan menkul malların zilyetliğinin kredi verene geçirilmesi işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi olanağını ortadan kaldırır. • Bu durumda hem işletme sahibi faaliyetlerini sürdüremeyerek zarar görür ; hem de işletme sahibinin kazanç elde edememesi alacaklının alacağını tehlikeye düşürür. • Teslimsiz menkul rehnini mümkün kılmak; böylece ticari işletmenin faaliyetlerine devam edebilmesini sağlamak amacıyla özel bir kanun ile düzenlenmiştir. • Bir diğer neden ise ticari işletmenin bir bütün olarak rehnedilmesi daha yüksek teminat verilmesi olanağı anlamına gelir. Dolayısıyla daha yüksek kredi alabilme imkanı sağlar. 12

Rehin Sözleşmesinin Tarafları Rehinde taraflar MADDE 3 - (1) Rehin sözleşmesi; a) Kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında, b) Tacir ve/veya esnaflar arasında, yapılır. 13

Rehin Sözleşmesinin Şekli Rehin hakkının kurulması MADDE 4 - (1) Rehin hakkı, rehin sözleşmesinin Sicile tescil edilmesiyle kurulur. (2) Rehin sözleşmesi elektronik ortamda yazılı olarak düzenlenir. (3) Elektronik ortamda düzenlenen rehin sözleşmesinin Sicile tescil edilebilmesi için sözleşmenin güvenli elektronik imza ile onaylanması şarttır. (4) Yazılı olarak düzenlenen rehin sözleşmesinin Sicile tescil edilebilmesi için tarafların imzalarının noterce onaylanması veya sözleşmenin Sicil yetkilisinin huzurunda imzalanması şarttır. 14

Rehinli Taşınır Sicili • Rehinli Taşınır Sicili, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından kurulan ya da kurdurulan ve mevzuatı uyarınca kendi özel siciline tescili zorunlu olanlar dışındaki taşınır varlıklar üzerinde, bu Kanun kapsamında tesis edilecek rehinlere ilişkin tescil, terkin, değişiklik gibi tüm iş ve işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirildiği ve sunulduğu merkezi ve aleni sicil olarak tanımlanmıştır (TRK m. 2/1. k). • ***“Rehinli Taşınır Sicili Yönetmeliği” (Sicil Yönetmeliği) • Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Noterler Birliği (TNB) arasında imzalanan 23 Aralık 2016 tarihli Protokol çerçevesinde “Sicil Merkezi” olarak Türkiye Noterler Birliği belirlenmiş; rehin sözleşmelerine ilişkin işlemlerin yapılması konusunda ise noterlikler yetkilendirilmiştir. 15

Rehinli Taşınır Sicili • Rehin sözleşmesinin Sicil’e tescil edilmesiyle rehin hakkının üçüncü kişilere karşı hüküm ifade edeceği öngörülmüştür (TRK m. 9/1). Yine, Kanun uyarınca tescil edilmesi zorunlu hususların Sicil’e tescil edilmedikçe üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceği esası kabul edilmiştir (Sicil Yönetmeliği m. 16/3). • Rehinli Taşınır Sicili “aleni”dir (TRK m. 8/2; Sicil Yönetmeliği m. 17/2). Sicildeki kayıtların sorgulanmasına yönelik işlemlere dair Kanunda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Sicil Yönetmeliğine göre sorgulama işlemi “elektronik ortamda” ya da “herhangi bir sicil birimi aracılığıyla”, “ilgisini ispat eden” herkes tarafından yapılabilir (Sicil Yönetmeliği m. 30/1, 2). • Bkz. www. tares. org. tr 16

Rehin Sözleşmesinin Konusu • İşletmenin münferit unsurları (TRK m. 5/1) veya • İşletmenin bütünü (TRK m. 5/2) 17

İşletmenin Münferit Unsurları Üzerinde Rehin Hakkı Kurulması • TRK kapsamında rehin hakkı Kanunun 5/1. fıkrasında düzenlenen unsurlardan bir ya da birkaçı üzerinde kurulabilir. MADDE 5 - (1) Rehin hakkı aşağıda belirtilen taşınır varlıklar üzerinde kurulabilir: a) Alacaklar b) Çok yıllık ürün veren ağaçlar c) Fikri ve sınai mülkiyete konu haklar ç) Hammadde d) Hayvan e) Her türlü kazanç ve iratlar f) Başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar g) Kira gelirleri ğ) Kiracılık hakkı 18

İşletmenin Münferit Unsurları Üzerinde Rehin Hakkı Kurulması h) Makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dâhil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı ı) Sarf malzemesi i) Stoklar j) Tarımsal ürün k) Ticaret unvanı ve/veya işletme adı l) Ticari işletme veya esnaf işletmesi m) Ticari plaka ve ticari hat n) Ticari proje o) Vagon ö) Bu fıkrada sayılanlardan üçüncü kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet hakları 19

İşletmenin Münferit Unsurları Üzerinde Rehin Hakkı Kurulması • TRK m. 5/3 : İşletmelerin müstakbel taşınır varlıkları üzerinde rehin hakkı kurulabilir. Rehinli müstakbel taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisi, bu varlıkların mülkiyete konu edilmesini müteakip kullanılabilir. • TRK m. 5/4 : Rehin, işletmelerin mevcut veya müstakbel taşınır varlıklarının getirileri üzerinde kurulabilir. 20

İşletmenin Münferit Unsurları Üzerinde Rehin Hakkı Kurulması • TRK m. 5/3 : İşletmelerin müstakbel taşınır varlıkları üzerinde rehin hakkı kurulabilir. Rehinli müstakbel taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisi, bu varlıkların mülkiyete konu edilmesini müteakip kullanılabilir. • TRK m. 5/4 : Rehin, işletmelerin mevcut veya müstakbel taşınır varlıklarının getirileri üzerinde kurulabilir. 21

Tarafların Hak ve Yükümlülükleri • Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu kapsamında rehin hakkı kurulması, Türk Medeni Kanunundaki teslim şartlı rehine istisna teşkil ettiğinden bu şartın aranmamasından doğan boşluğun koruyucu hükümler ile doldurulması kaçınılmaz olmaktadır. Bu gerekçeyle rehin sözleşmesinin tarafları açısından özel birtakım hak ve yükümlülükler ortaya çıkmaktadır. • Bunlar : – Rehinli taşınırın değerinin korunması yükümlülüğü*** – Rehinli varlığın ve alacağın devrinin Sicil’e tescil ettirilmesi yükümlülüğü – Rehin verenin denetleme hakkı – Rehinli Taşınır Sicili’ni yanıltmama yükümlülüğü: 22

Rehinli Taşınırın Değerinin Korunması Yükümlülüğü • Zilyet, rehinli taşınırın değerini düşüren davranışlarda bulunursa; alacaklı, hakimden bu gibi davranışları yasaklamasını isteyebilir. Alacaklıya, gerekli önlemleri almak üzere hakim tarafından yetki verilebileceği gibi; gecikmesinde tehlike bulunan hallerde alacaklı, böyle bir yetki verilmeden de gerekli önlemleri kendiliğinden alabilir (TRK m. 12/2). • Rehinli taşınır varlığın değerinde düşme meydana gelmişse rehin alacaklısı, borçludan alacağı için başka güvence göstermesini veya rehinli taşınır varlığın eski hale getirilmesini isteyebilir. Rehin alacaklısı, rehinli taşınır varlığın değerinin düşmesi tehlikesinin mevcut olması halinde de güvence talep edebilir. Yeterli güvence hakim tarafından belirlenen süre içinde verilmediği takdirde rehin alacaklısı, güvence eksiğini karşılayacak miktardaki alacak kısmının ödenmesini de isteme hakkına sahiptir. • Rehin veren, rehin konusu taşınır varlıkların değerini rehin alacaklısı aleyhine azaltan tasarruflarından doğan zararları da tazmin etmekle yükümlüdür (TRK m. 12/5). • Rehinli taşınırın değerinin korunabilmesi için rehin veren veya taşınırı rehin yüklü olarak devralanın; rehinli varlığı bu Kanunun hilafına kullanması (TRK m. 16/1. a) ile rehinli varlığı alacaklıya zarar vermek kastıyla tahrip ya da imha etmesi (TRK m. 16/1. c) hallerinde alacağını tamamen veya kısmen tahsil edemeyen rehin alacaklılarının şikayeti üzerine güvence altına alınan borç tutarının yarısını geçmemek üzere adli para cezası uygulanacağı hükme bağlanmıştır. 23

Rehin Hakkının Sona Ermesi • • Rehinle teminat altına alınan alacağın sona ermesi, Rehnin terkini, Rehinli taşınır varlığın tamamen yok olması, Rehin hakkı için belirlenen sürenin sona ermesi hallerinde sona ereceği kabul edilmiştir. 24