LETME BTESI 2 LETME BTES NELER GRECEIZ letme

İŞLETME BÜTÇESI 2. İŞLETME BÜTÇESİ

NELER GÖRECEĞIZ İşletme bütçesinin temel özellikleri İşletme bütçesinin yararları İşletme bütçelerinin sınırları İşletme bütçelerinin üstünlükleri � Yönetim alanında � Satış ve üretim alanında � Finans alanında � İşletme bütçelerinin beşeri yönleri � Temel prensipleri ve ilkeleri � Gerekliliği � Neler kazandırdığı İktisadilik Verimlilik Likidite

BÜTÇELERİN İÇİNDE NE TÜR VARSAYıMLAR VARDIR? Detay bilanço Kar-zarar tablosu Stratejık beklentıler Stratejık kararlar İşletme kararları Nakıt akışlar Varsayımlar Fıyatlar Enflasyon tahmınlerı Kurlar Yatırım kararları Amortisman şeklı ve oranları

Bütçe bir planlama aracıdır. Bütçe bir denetleme aracıdır. Bütçe bir başarı değerlendirme aracıdır. Bütçe bir koordinasyon aracıdır. Bütçe bir iletişim aracıdır. Satış planı: hangi hizmetin, hangi malın, hangi fiyatla, hangi miktarlarda, hangi pazarlarda pazarlanacağına ilişkin plana satış planı denir.

NEDEN FINANSAL PLANLAMA YAPMAMıZ GEREKIR? Fon giriş ve çıkışlarının sistematik bir biçimde tahmini: Doğru zamanda doğru tahsilat ve ödeme. Optimum finansman miktarı Geleceğe yönelik hareket biçimi ve politikalar belirleme, kararlara gerekçeler hazırlama ‘yol haritası’. Fiili durumla karşılaştırma ve sapma analizleri ‘performans değerlendirme’

ŞIRKETINIZIN STRATEJISINI NASıL ANLARSıNıZ? Genel ekonomik resmi takip edin Sektör eğilimlerinin üstünde kalın. Şirket değerleri konusunda kendinizi derinleştirin. Swot analizi yapın. Bütçeler firma hedefleri ile uyumlu olmalıdır. Bütçelerin geliştirilmesinde 2 temel yaklaşım vardır. 1. )yukarıdan aşağıya-Tepe yönetimince belirlenen stratejik nitelikteki planlar. 2. )aşağıdan yukarıya-Alt bölümlerdeki planlar Büyük firmalarda her ikiside kullanılır. Büyük firmalarda ayrı bir bütçe departmanı vardır.

BÜTÇE OLUŞTURMAK IÇIN ATıLACAK ADıMLAR NELER OLABILIR? Şirketinizin genel stratejisini analiz edin. Şirketiniz yukarıdan aşağıya bütçeleme yapıyorsa üst düzey yönetim tarafından size verilen hedeflerle işe başlayın. Şirketiniz aşağıdan yukarıya bütçeleme yapıyorsa, bu hedefleri kendiniz oluşturun. Varsayımları ifade edin. Varsayımları sayıya dökün. Gözden geçirme. Sayılar akla yatkın mı? Tahminleri belgeleyebiliyor musunuz? Bütçeniz savunulabilir mi?

İşletme bütçesitleri � Konuları açısından bütçeler � Sorunların ele alış biçimlerine göre bütçeler � Amaçlarına göre bütçeler � Teknik niteliklerine göre bütçeler � Başlangıç rakamlarına göre bütçeler � Kapsamlarına göre bütçeler o Alternatif bütçe yaklaşımları Performans esaslı o Kayıtlama yöntemi o Çalışma tablosu yöntemi o Başabaş noktası satış miktarı ve tutarı ile bütçeleme. o

BÜTÇELEME NEDİR? Bütçeleme dönemlik finansal faaliyetlerin planlanmasıdır. Yöneticilerin elinde işletmenin kaynaklarını en verimli en karlı şekilde kullanılmasını sağlamaya yönelik bir araçtır.

İŞLETME BÜTÇESİNİN ÖZELLİKLERİ İşletme bütçesi basit bir öngörü olmayıp bir plandır, belirli bir zaman süresi içinde gelecekteki uğraşların önceden hazırlanmış planıdır. Planlamada ve uygulamada gerçekleşen sonuçlar ile öngörülen sonuçların karşılaştırılıp ölçülmesinde kullanılan bir ölçü aracıdır. İşletmelerin, işletme bölümlerinin ve işletmedeki görevlilerin gerçek başarılarını ölçmek için bir standarttır. İşletme bütçesi uygulandığı alanda işletmenin politikasını belirtir. İşletme bütçesinin bir değere sahip olması için değişmez olması gerekirse de, değiştirilmez bir araç değildir. Periyodik olarak incelenir, gözden geçirilir ve değişen ekonomik hedeflere göre planlarda düzeltme yapılabilir.

YARARLARI Temel politikaların erken ele alınmasını sağlar. Yönetimde mantıklı ve sistemli karar alma geleneğini yerleştirir. Genel ekonomi ve iş kollarında beklenen trendlerin etkisinin zamanında ve etkince alınmasını sağlar. Çeşitli bölüm yöneticileri arasında karşılıklı sorunlara ilişkin ortak görüş birliğinin yaratılmasında yardımcı olur.

İşletme yönetimini yeterli sonuçlara ilişkin hedefleri rakamsal olarak saptamaya zorlar. Yönetimi üretim faktörlerinden ve diğer kaynaklardan en ekonomik biçimde yararlanmaya ve planlamaya zorlar. Faaliyetlerinin dönemsel analizlerinin yardımı ile verimsizliği zamanında saptama olanağı verir

SINIRLARI Bütçe sistemine uygun yüksek nitelikte yönetici personeli sağlama güçlüğü, İşletme bütçesinin hareket noktasını oluşturan satış bütçesini gerçekçi bir şekilde geliştirememe, Sistemle ilgili amaçların, politikaların ve planların işletme içinde etkili haberleşmenin sağlanamaması, Bütçenin revizyonuna ilişkin yönetim esnekliğinin sağlanamaması, Bütçe sistemi kavramının dinamik olduğunun anlaşılmaması ve bu nedenle değişen çevresel ve işletme için koşullara göre sistemin geliştirilmemesi.

BÜTÇELEMENİN AMAÇ VE ÜSTÜNLÜKLERİ YÖNETİM ALANINDA Yöneticileri, temel politikaları önceden düşünmeye zorlar. Yeterli ve uygun bir organizasyonu gerektirir. Yukarıdan aşağıya, yönetimin bütün üyelerinin işletme hedefinin saptanmasına katılmayı zorlar. Yönetimi; işçilik, malzeme, tesis ve sermayelerin en ekonomik kullanımını planlamaya zorlar.

Kararlaştırılmış politikalar ve açık yetki ilişkileriyle yöneticileri günlük problemlerden kurtararak planlama ve yaratıcı düşünce için yöneticiye zaman sağlar. Alt kademe yöneticilerinde politika ve amaçlar konusundaki belirsizlik bulutunu kaldırır. Etkinliği veya yetersizliği gösterir. Yöneticileri, işletme faaliyetlerini dönemsel olarak analize zorlar. Amaçlara doğru gelişmeyi ve gelişmedeki eksiklikleri gösterir.

SATIŞ VE ÜRETİM ALANINDA • Tüketicilerin taleplerini ve gidişatını doğru tahmin etmek • Satış ve masraflarını kontrol etmek • Bütçelenmiş rakamlarla gerçek sonuçların karşılaştırılmasını kolaylaştırmak. • Üretimin en ekonomik şekilde olmasını sağlamak. • Satış planına uygun bir imalat programı temin etmek. • Üretimi ve yapılan işlemleri standartlaştırmak • Üretim araçlarını maksimum kapasitede tutmak

FİNANS ALANINDA • İşletmenin alışılmış çalışmalarını finanse etmek için gerekli sermayeyi tahmin ederek en ekonomik şekilde kullanılmasını sağlamak. • Paraya ihtiyaç duyulan zamanı, miktarı tespit etmek. • Likit kaynakların varlığını emniyete almak. • Varlıkları en iyi şartlarda korumak. • Sermayenin en verimli şekilde kullanılmasını planlamak ve kontrol etmek. • Araştırma ve geliştirme masraflarını planlayıp kontrol etmek.

İŞLETME BÜTÇELERININ BEŞERI YÖNLERI Bütçeden çok şey beklemek, Kısa bir zaman süresinde üstünkörü hazırlamak ve uygulamak, Uygun olmayan denetim ve yönetim, Yetersiz organizasyon, Yetersiz genel muhasebe ve maliyet muhasebesi sistemleri, Geçmişe ilişkin istatistiki bilgi yetersizliği ve veri tabanı olmaması,

Çabuk sonuca ulaşma isteği, Hatalı işbirliği, İşletme yönetiminin desteğinden yoksun olmak, Sonuç ve sapmaları yanlış yorumlamak, Aşırı ayrıntıya girmek, Üretim satış ve stoklarının koordine edilmesine dikkat etmemek.

İşletme bütçelerinin temel prensip ve ilkeleri. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Bütünlük ilkesi Birlik ilkesi Merkezcilik ilkesi Şeffaflık ilkesi Kesinlik ilkesi Uzmanlaşma ilkesi Dönemsellik ilkesi Maddi önem ve Ekonomiklik ilkesi

İşletme bütçeleri neden gereklidir? • İşletmeye yön vermek • Rekabet üstünlüğü sağlamak • İşletmenin çevresi ile olan ilişkilerini analiz ederek amaçlarını belirlemek. • Gerekli kaynakları etkin ve verimli kılmak. • Çalışanlar arasında koordinasyonu sağlamak. • Maliyetleri kontrol etmek, • Geleceğe yönelik stratejik kararlar almak, • Operasyonel ve fonksiyonel sorumluluk taşıyan her yöneticiye finansal yönetim becerisi kazandırmak. • Yönetici ve çalışanların işlerini verimli yapmalarını sağlayarak şirkete kattıkları parasal değeri artırmak. • Karı artırmak.

İşletme bütçeleri neler kazandırır? İktisadilik: • Karı artırır. • Gelir- gider dengesinin kontrolünü sağlar. Verimlilik: • Gerekli kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını sağlar. • Maliyet hakimiyeti sağlar. • Uygun stok politikası uygulanmasını sağlar. Likidite: • En uygun kredinin seçilmesine imkan sağlar • Finansal aktifliğin artmasını sağlar. • Ödeme-tahsilat kanallarının kontrolüne imkan verir.

Likidite Ödeme-Tahsilat Gelir planı Kar/ zarar planı Gider planı Satın alma planı Satış planı Kredi planı Mamul stok planı Üretim planı İşçilik planı Stok planı Satın alma planı Genel üretim planı Şekil 2. 2: İşletme bütçe planı ve kazandırdıkları. Finans planı Ödeme planı

İşletme bütçesi çeşitleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. Konuları açısından bütçeler Sorunların ele alış biçimlerine göre bütçeler Amaçlarına göre bütçeler Teknik niteliklerine göre bütçeler Başlangıç rakamlarına göre bütçeler Kapsamlarına göre bütçeler

Konuları açısından bütçeler – Gider bütçeleri – Gelir bütçeleri Sorunları ele alış biçimlerine göre bütçeler – Proje bütçeleri – Dönem bütçeleri Amaçlarına göre bütçeler – Program bütçeleri – Faaliyet bütçeleri i. ii. Sorumluluk bütçeleri Mamul hatları ve satış bileşimlerini programlama bütçeleri Teknik niteliklerine göre bütçeler – Statik bütçeler – Karşılaştırmalı statik bütçeler – Dinamik (esnek) bütçeler.

Başlangıç rakamlarına göre bütçeler – Klasik bütçe – Sıfır tabanlı bütçe Kapsamlarına göre bütçeler • Kısım bütçeleri – Satış bütçesi – Üretim bütçesi – Tedarik bütçesi – Departman gider bütçesi – Yatırım bütçesi – Nakit bütçesi Ve, Genel bütçeler

Konuları açısından bütçeler – Gider bütçeleri: üretilen mal/hizmet ile üretimin maliyeti arasındaki ilişkiyi gösterir. – Gelir bütçeleri: maliyet-ürün ilişkisi yanında hasılat tahmin ve değerlendirmesini yapanr. Sorunları ele alış biçimlerine göre bütçeler – Proje bütçeleri: belirli bir projenin tamamlanması için oluşturulan bütçelerdir. zamanı projenin gerçekleşme süresine göre değişir. – Dönem bütçeleri: belirli bir dönem için yapılan bütçelerdir. Örneğin; yıllık, 6 aylık, 3 aylık dönemler için yapılır. Amaçlarına göre bütçeler – Program bütçeleri: gelir/gider ilişkisi doğrudan saptanamayan programların gerçekleştirilmesi için oluşturulan bütçe türleridir. Örnek olarak; reklam, genel yönetim vb. – Faaliyet bütçeleri: gelir/gider ilişkilerinin doğrudan doğruya, kısa zamanda ve ölçülebilir düzeyde saptanabildiği faaliyet türlerinin bütçelenmesi için oluşturulan bütçelere denir. i. ii. Sorumluluk bütçeleri: dönem faaliyetlerini denetleyip karşılaştırmak. Mamul hatları ve satış bileşimlerini programlama bütçeleri: üretim ve satış arasındaki optimal sonucu verecek araştırmaları yapmayı amaçlayan bütçelerdir.

Teknik neiteliklerine göre bütçeler • Statik bütçeler: Faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gereken giderlerin çok ayrıntılı biçimde inceler kapasite değişimleri karşısındaki duyarlılık derecelerini detaylı bir şekilde inceler. • Karşılaştırmalı statik bütçeler: Birbirinden farklı faaliyet seçeneklerinin yürütülmesi olasılığı olan durumlarda kullanılan bütçelerdir. • Dinamik (esnek) bütçeler. : Bütçe rakamlarının farklı fiili hacim kullanışlarına göre ayarlanabilecek biçimde düzenlenebildiği bütçe teknigidir. Bu yöntemle sonuçların başlangıçta bütçelenen sonuçlardan farklı olması durumunda, bu farkın ne kadarının, sırf kullanılan kapasitesinin başlangıçtakinden farklı düzeyde olduğu ortaya çıkar.

Başlangıç rakamlarına göre bütçeler – Klasik bütçe: Temelde önceki yıllar bütçe rakamları ele alınarak yeni yıl beklentilerine göre yeni dönem bütçesinin yapıldığı bütçe. – Sıfır tabanlı bütçe: Uzun süreli işletme planları ve planlama amaçlarına uygun bir biçimde gelecekteki bütçe faaliyetlerinin, kaynakların kullanımına dönük bir biçimde savunma, inceleme ve değerlendirme işlevlerini kapsayan bir yönetim. Kapsamlarına göre bütçeler • Kısım bütçeleri: şirketin belirli faaliyet ve bölümlerini konu edinen bütçe türleridir. – Satış bütçesi – Üretim bütçesi – Tedarik bütçesi – Departman gider bütçesi – Yatırım bütçesi – Nakit bütçesi Ve, Genel bütçeler: şirketinin bütününü ele alan bütçelerdir. kısım bütçelerinin birarada ele alınması ve koordinasyonu sonucunda firmanın bir hesap dönemlik tüm faaliyetlerini ve proforma bilanço ile gelir tablolarını da içine alan bütçelere ‘’genel bütçeler’’.

ALTERNATİF BÜTÇE YAKLAŞIMLARI İşletmelerde performans esaslı bütçeleme Kayıtlama yöntemi: işlemler kaydedilerek proforma bilanço ve proforma gelir tablosu oluşturmak. Çalışma tablosu yöntemi Ayrıca; Başabaş noktası satış miktarı ve tutarı ile bütçeleme

İşletmelerde performans esaslı bütçeleme nedir? • Yetki ve sorumluluk dağıtımı ile kaynakların yerinden yönetimini esas alan finansal yönetim ve çıktı-sonuç odaklı bütçelere denir. • Performans esaslı bütçelemede her birim sorumlusu kendi faaliyet alanı ile ilgili performans ölçütlerini, amaç ve hedefler belirler.

Performans göstergeleri nelerdir? • • Kurumsal performans göstergeleri Üst yönetim performans göstergeleri Performans boyutlarına ilişkin göstergeleri Verimlilik göstergeleri

Kurumsal performans göstergeleri • İşçilik maliyeti verimi=(üretilen miktar x birim standart zamanı x standart işçilik ücreti/gerçekleşen işçilik ücreti)x 100 • Malzeme maliyeti verimi=(üretilen miktar x birim stand. Malz. mikt. X standart malz. Maliyeti / gerçekleşen malz. Maliyeti) x 100 • Mak. mal. verimi=(üretilen mikt. X birim stand. Mak. Süresi x satand. Mak. gideri / gerçekleşen malz. maliyeti) x 100 • Maliyet gerçekleşma oranı= önerilen spariş maliyati / gerçekleşen maliyet • İş gücü verimliliği= çıktı / işçilik giderleri

Üst yönetim performans göstergeleri • Maliyet= gerçekleşen genel giderler / bütçelenen genel giderler • Toplam üretim maliyetleri/ standart üretim maliyetleri • Sermayenin kullanımı= net kar /öz sermaye • Brüt kar / faiz ödemeleri • Satışlar/ toplam varlıklar • Karlılık= net kar/ satışlar • Sermaye verimliliği oranları

Performans boyutlarına ilişkin göstergeler • • • Karlılık / bütçeye uygunluk Bütçelenen satışlara göre gerçekleşen satışlar Hedef düzeylerini aşan bütçe saptamaları Yatırım getirisi Satışların yüzdesi olarak kar Çalışan başına kar

Verimlilik göstergeleri • Etkenlik= gerçekleşen sonuç üretim, satış, kar…)/ beklenen sonuç(üretim, satış, kar…) • Verim oranı=( tüketilmesi beklenen(hammadde, işçilik, elektrik…)/tüketilen(hammadde, işçilik, elektrik…)x 100 • Verimlilik= çıktı /girdi • Yararlanma oranı=(tüketilen…. /kullanılabilir…) x 100 • İşgücü verimi=(standart (beklenen)çalışma süresi/ gerçek çalışma süresi) x 100

Mali yapı göstergeleri • • Likidite oranları Mali yapı oranları Devir oranları Kar ve karlılık oranları Ekonomiklik Pay başına kazanç ve temettü oranları Fiyat- kazanç oranı Yatırımların getirisi

Başabaş noktası satış miktarı ve tutarı ile bütçeleme • Başabaş noktası nedir? Toplam gelirin, toplam maliyete eşit olmasıdır. Eğer işletme bu noktanın altında ise zarar eder, satışlar bu noktanın üzerinde olduğu sürece işletme kar sağlar.

Başabaş noktasının hesaplanması • Başabaş noktası satış miktarı=toplam sabit maliyet/(satış fiyatı-birim değişken maliyet) • Başabaş noktası satış tutarı=toplam sabit maliyet/[(satış fiyatı- birim değişken maliyet)/satış fiyatı]

Örnek: TAM Gıda işletmesinin, Mamul birim fiyatı: 10 TL Birim başına değişken fiyatı: 4 TL Şirketin Toplam sabit maliyeti: 300. 000 TL olsun TAM Gıda’ nın gelecek yıla ait başabaş satış miktarını ve tutarını hesaplayalım. Başabaş noktası satış miktarı=300. 000/10 -4=50. 000 adet. Başabaş noktası satış tutarı=300. 000/[(10 -4)/10]=500. 000 TL.