LETME TRLER VE LETME EVRES letme Biliminin Temel
İŞLETME TÜRLERİ VE İŞLETME ÇEVRESİ İşletme Biliminin Temel Kavramları 1
İŞLETME TÜRLERİ • İşletmeler, çok çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilirler: – Faaliyet alanlarına göre – Tüketici türlerine göre – Üretilen mal ve hizmet türlerine göre – Üretim araçlarının mülkiyet biçimlerine göre – İşletme büyüklüklerine göre 2
FAALİYET ALANLARINA GÖRE • İşletmeler, faaliyet alanlarına göre 3 kısımda incelenebilir: – Üretim İşletmeleri – Ticari İşletmeler – Üretim ve ticaret faaliyetlerini birlikte yürüten işletmeler 3
TÜKETİCİ TÜRLERİNE GÖRE • Bir diğer ayrım, tüketici türlerine göredir. Buna göre: – Nihai Tüketicilere yönelik işletmeler – Örgütsel Tüketiciler yönelik işletmeler – Her iki tüketici grubuna aynı andan yönelen işletmeler 4
ÜRETİLEN MAL VE HİZMET ÇEŞİTLERİNE GÖRE Kullanım Sürelerine Göre Ait Olduğu Sektörlere Göre Dayanıklı Mallar Tarımsal Mal Üreten İşletmeler Endüstriyel Mal Üreten İşletmeler Dayanıksız Mallar Hizmet Üreten İşletmeler 5
ÜRETİM ARAÇLARININ MÜLKİYETİNE GÖRE • İşletmeler, sahipliklerine göre bir ayrıma tabi tutulabilir: – Özel İşletmeler – Kamu İşletmeleri (KİT) • İktisadi Devlet Teşekkülleri • Kamu İktisadi Kuruluşları – Karma işletmeler – Yabancı Sermayeli İşletmeler 6
BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE • İşletmeler, 2 farklı büyüklük ölçütüne göre sınıflandırılabilir. – Nicel Ölçütler: personel sayısı, sabit varlıklar, makine sayısı, yıllık amortisman tutarı vb. , işletmenin kuruluş alanı, satış tutarı, pazar payı – Nitel Ölçütler: Yönetim biçimi, sermayedar sayısı, ulusal ya da uluslararası alanda faaliyet göstermesi 7
İŞLETME ÇEVRESİ • İşletme çevresi, işletmenin yaşayışını etkileyecek fırsatlar ve tehditler yaratır. • Bu tehdit ve fırsatlar, SWOT analizi yardımıyla belirlenebilir. • İşletmenin çevresi, iç çevre ve dış çevre olmak üzere iki kısımda incelenebilir. • İç çevre – İşletme Fonksiyonları • Dış Çevre: – Makro Dış Çevre – Mikro Dış Çevre • İşletmeler de iç ve dış çevreyi etkiler. 8
İŞLETME ÇEVRESİ İç Çevre Mikro Çevre Makro Çevre Uluslararası Çevre Kaynak: Tuncer D. vd. (2011), Genel İşletmecilik Bilgileri, Siyasal Kitabevi: Ankara, 4. Baskı 9
İŞLETME ÇEVRESİ – MAKRO FAKTÖRLER Ekonomik Çevre Doğal Çevre Politik Çevre İşletme Yasal Çevre Teknolojik Çevre Sosyal Çevre 10
EKONOMİK ÇEVRE • Piyasa türü – Tam rekabet, oligopol, monopolcü rekabet, tekel • Tedarik piyasaları, para ve sermaye piyasaları, ekonomik dalgalanmalar, mevsimsel etkiler • Talebin gelir ve fiyat esnekliği • İşletmenin ekonomi üzerindeki etkisi – Toplam talep ve toplam tasarrufa karın etkisi 11
SOSYAL ÇEVRE • Sosyal Çevre = Doğrudan veya dolaylı ilişkili insan grupları + demografik özellikler + kültürel çevre • Paydaşlar sosyal çevre • Çalışanlar ve müşterilerin demografik ve kültürel özellikleri işletmeyi etkiler. • İşletmeler de sosyal yapıyı etkiler. 12
POLİTİK ÇEVRE • Politik çevrede yer alan nn önemli aktör olarak devlettir. • Diğer Aktörlere örnek olarak aşağıdakiler sayılabilir: – Merkez Bankası, BDDK, EPDK • Bu aktörlerin uyguladığı para, maliye, dış ticaret politikaları işletmeleri doğrudan etkiler. 13
YASAL ÇEVRE • Devlet ve diğer aktörler yasal düzenlemeler yardımıyla işletmeleri etkiler. • Örneğin: – Tüketici haklarının korunmasına ilişkin kanun, – Kimlerin hisse senedi çıkarabileceği ilişkin düzenlemeler – Birleşme ve satın alma işlemine ilişkin düzenlemeler • İşletmeler de lobi faaliyeti yürüterek yasal çevreyi etkiler. 14
TEKNOLOJİK ÇEVRE • Teknoloji: – İşletmelerin kurulması ve faaliyetlerini gerçekleştirmesine katkı sağlayan, kolaylaştıran, durumu iyileştiren ve geliştiren – Her türlü yeni ve çağdaş uygulamalar – Donanım, araç ve gereçlerdir. 15
TEKNOLOJİK ÇEVRE • Teknoloji kullanımı; – – – Üretimde hızı arttırır. Emek verimliliğini etkiler Kalite ve standartlar yükselir Girdi/ çıktı oranı yükselir. Hata payı düşer. • Ancak, – Piyasaya giriş ve çıkış engeli oluşturur. – Teknoloji yatırım için gerekli fonlar dış kaynaklar ile sağlanırsa, işletmenin borç yükü artar. – Know – how eksikliği sebebiyle dışa bağımlılık artabilir. – Mal ve hizmetlere talep azalması – sabit maliyet miktarı 16
DOĞAL ÇEVRE • • Ulaşım olanakları, İklim koşulları Madenler ve diğer rezervler Su kaynakları – İşletme büyüklüğünü – İşletme kuruluş yerini – Fiziksel dağıtımını etkiler • İşletmeler de doğal çevreyi etkiler. 17
MİKRO DIŞ ÇEVRE • Mikro dış çevre unsurları: – İşletme ortakları (girişimci ve diğer ortaklar) – Yönetici ve çalışanlar – Tüketiciler – Tedarikçiler – Mal ve hizmetlerin piyasaya sunumunda aracılık edenler – Rakipler – Merkezi ve yerel yönetimler – Mesleki kuruluşlar – Demokratik kitle örgütleri 18
Yararlanılan Kaynaklar: • Varoğlu D. , D. Tuncer ve D. Y. Ayhan (2007), Genel İşletmecilik Bilgileri, Ankara: Siyasal Kitabevi • Müftüoğlu T. (2003), İşletme Ekonomisi, Ankara: Turhan Kitabevi 19
- Slides: 19