SAMSUN MESLEK YKSEKOKULU SERACILIK PROGRAMI SRP 206 Topraksz

SAMSUN MESLEK YÜKSEKOKULU SERACILIK PROGRAMI SRP 206 -Topraksız Tarım Dr. Öğr. Üyesi Dilek KANDEMİR

Ortam kültüründe kullanılan ortamlar ve özellikleri SRP 206 -Topraksız Tarım Hafta-11

PERLİT Perlit volkanik kayaçların öğütülüp, 900 -1000°C’de yüksek sıcaklıklara maruz bırakılması ile elde edilir. Beyaz renkli, hafif, steril ve nötr (ph: 6. 5 -7. 5) yapılıdır. Bünyesinde çok küçük hava kabarcıkları bulunduğu için bitki köklerinin havalanması ve nem tutması açısından çok uygundur.

Perlit ısıyla genleşme özelliği olan genleştirildiğinde çok hafif ve gözenekli hale geçen bir kayaçtır. Bütün ortamlar içerisinde su tutma gücü en yüksek olanlardandır, % 229 -360’lara varan bir su tutma gücüne sahiptir. Perlitte en önemli özellik içerdiği sudur ve bu perlitin kararlılığını sağlamaktadır. Porozitesi %66. 4, EC ‘si 0 dır. Perlit taneleri beyaz, hafif, steri, nötr yapılı ve kimyasal olarak oldukça saftır.

Perlit tane büyüklüklerine göre üç grupta sınıflandırılır. Çok ince perlit; çok düşük toplam por yüzeyi ve düşük hava ve su içeriği nedeniyle tarımda kullanıma uygun değildir. Orta büyüklükteki partiküllere sahip perlit %36. 2’sinin partikül büyüklüğü 0. 2 -0. 5 mm arasında, %27. 6 sının partikul büyüklüğü 0. 5 -1 mm arasında olan perlittir ve çok düşük hacim ağırlığı ve çok yüksek por yüzeyi, yüksek % hava içeriği ve yüksek % yarayışlı su kapasitesi nedeniyle topraksız üretime çok uygundur.

Avantajları: Bitki yetiştirme açısından, drenaj ve havalandırılmasının iyi olması, su ve besin elementlerinin bitki kökleri tarafından rahatlıkla alınmasına izin vermesi, steril, hafif ve kimyasal-biyolojik ayrışma göstermemesi, nötr yapıda olması, ısı iletkenliği çok düşük olduğu için sıcaklık değişimlerini bitkiye hissettirmemesi gibi üstün özellikleri nedeniyle çok avantajlıdır.

Perlit üste 5 -6 yıl kullanılabilir. Perlitin çok az miktarda bazı besin maddelerini içermesi beslenmeye dayalı denemelerde dikkat edilmesini gerektirir. Ülkemiz dünyanın en büyük perlit rezervine sahip ülkelerden biridir. Türkiye’de toplam perlit rezervinin 4. 5 milyar ton olduğu belirtilmektedir. Ülkemizdeki perlit rezervleri Doğu Anadolu Sarıkamış, İç Anadolu Nevşehir, Ege bölgesinde Menderes ve Karaburun bölgelerinde yoğunlaşmıştır.

VERMİKULİT Vermikulit yataklarından çıkarılan vermikulitin 1000°C’de fırınlanması ile elde edilen mika mineralidir. Topraksız tarım için uygun vermikulit iriliği 1 -3 mm’dir. Vermikulit; su tutma kapasitesi yüksek, köklerin havalanmasında oldukça iyi, steril ve hafif bir maddedir.

Vermikülit yüksek sıcaklık altında ani ısı şokuna tabi tutulduğunda tanecikler arasında tutulan suyun buhar haline geçmesi sağlanır. Bu sayede küçük, sünger yapılı su tutma kapasitesi yüksek parçacıklardan oluşan tarımsal kullanıma uygun vermikülit elde edilir. Yeşil, sarımsı kahve ve hatta siyah renkte olabilir.

Tarım amaçlı kullanılacak olan Vermikülitin p. H derecesi mutlaka ayarlanmalıdır. Vermikülit, yüksek su çekme gücü, köklere iyi havalanma şansı vermesi, steril ve hafif olmasından dolayı topraksız tarımda kullanılır. Vermikülit ülkemizde çok kısıtlı bir alanda bulunmaktadır. O bölge Denizli çevresidir. Bu çevrede çok az miktarda bulunmaktadır. Halen bu yataklarda laboratuar genleştirme çalıştırmaları dışında üretime yönelik herhangi bir çalışma yapılmamaktadır. Tüketim son derece düşük miktarlardadır ve tamamı ithalat yoluyla karşılanmaktadır.

POMZA Kraterlerden çıkan köpük halindeki mağmanın soğuması ve poroziteli halde katılaşması ile oluşur. Asidik olanları beyaz veya kirli beyaz renkte, bazik olanların rengi ise kahverengi veya siyahtır. Tane iriliği 1 -5 mm olan steril bir materyaldir.

Pomza taşı, volkanik faaliyetler sırasında çıkan lavların ani soğuma ve gazların lav bünyesini aniden terk etmesi sonucu oluşur. Oldukça gözenekli bir yapıya sahiptir ve dünya endüstrisinde yeni olmamakla beraber, ülkemiz endüstrisine son yıllarda girmeye başlamıştır. Değeri yeni anlaşılmıştır. Pomzanın gözenekleri birbirleriyle bağlantısızdır, bu özelliğinden dolayıda ses ve ısı yalıtımı ile su tutma kapasitesi oldukça yüksektir. İçerdiği gözenekler gözle görülebilecek boyutlardan, mikroskobik boyutlara kadar sayısız olup, her biri diğerinden camsı bir zarla yalıtılmıştır. Bu yüzden hafif, suda uzun süre yüzebilen bir kayaçtır.

Ülkemizde Nevşehir, Kayseri, Ağrı, Kars, Van yörelerinde pomza yatakları olduğu belirtilmektedir. Ø Kolay sulanır Ø Mükemmel havalandırma sağla, Ø Tekrar tekrar kullanılabilir Ø Besin ayarlaması kontrolu kolaydır Ø Zamanla çekmez ve topaklanmaz Ø p. H Nötr’ dür (6 -7) Ø Mantar, böcek gibi zararlı unsurları barındırmaz Ø Kötü kokular üretmez

ZEOLİT Zeolitler bir mineraldir. Bilinen 40’ı aşkın doğal minerali vardır. Ayrıca 150’yi aşkın sentetik minerali de mevcuttur. Kısaca klino olarak da bilinen klinoptilolit doğal zeolitlerden dünyada rezerv olarak en çok bulunan ve teknolojik özellikleri en iyi olanlardan biridir.

En önemli özellikleri kristallerinde kanal şeklinde boşluklu yapılarıdır. Bu nedenle; - Su, -Yağ ve -Gaz emme kapasitesi oldukça yüksektir. Ayrıca, kristal örgüden kaynaklı olarak gerek kristal yüzeyinde gerekse de kanallarda negatif yük eksikliği vardır. Özellikle pozitif iyonları yer değiştirme yaparak tutma ve verme özelliğine sahiptir. Yani katyon değişim kapasitesi yüksektir. Örneğin su ortamında erimiş metal iyonlarını, gazları, amonyum, potasyum ve kalsiyum gibi mineral maddeleri bünyesinde tutmakta, başka bir değişle kanallarda hapsetmektedir.

Zeolit ucuzluğu, mineral kökenli diğer materyallerden daha kolay elde edilmesi, fiziksel ve kimyasal özelliklerinin iyi olması ve bazı yetiştirme ortamlarından üstün özellikleriyle topraksız tarımda kullanımının giderek artacağı tahmin edilmektedir. Katı ortam kültürlerinde kullanılan karışımlardaki zeolit; gübreleri daha iyi tutmayı sağlar, yetiştirme ortamının katyon tutma kapasitesini artırır, su tutma gücünü yükseltir, gübre kullanımını azaltır.

KAYA YÜNÜ Kayayünü % 60 diabase, % 20 kireç ve % 20 kömür tozunun 1500 -2000°C’de fırınlarda eritilip, çok ince tabakalar halinde çıkartılıktan sonra ip halinde kesilmesi ve reçine eklendikten sonra sıkıştırılması sonucu elde edilir. Başlangıçta steril, yüksek su tutma kapasitesine sahip, gözenekli ve oksijence zengin, besin eriyiklerini emme gücü yüksek bir ortamdır.

Tekrar kullanıma uygundur fakat kullanım sonrası p. H derecesi çok yükseldiği için, tekrar kullanmadan önce yıkanması ve p. H derecesinin tekrar ölçülmesi gerekmektedir.

KOMPOST Çeltik kavuzu, buğday, arpa, mantar gibi tahıl samanları; mısır gibi bitkilerin kurutulmuş, işlenmiş ve dezenfekte edilmiş artıkları bu amaç için kullanılabilir. Bitki artıkları önce fermantasyona alınarak çürütülmeli ondan sonra kullanılmalıdır. Bunlar hafif, su tutma özelliği bitki türüne göre değişebilen materyallerdir. Mutfak artıkları ve hayvansal artıklar da kompost yapımında kullanılabilir.

AĞAÇ KABUĞU Çam, kayın, meşe gibi ağaçların kabuklarından oluşur. Organik ortam kültürlerinde özellikle işlenmiş halde kullanılması durumunda hastalık ve zararlı yönünden de avantajlıdır. Sahip oldukları hava boşlukları ile su tutma kabiliyetleri iyidir.

TORF Bataklıklarda yetişen bitkilerin bıraktıkları artıkların havasız koşullarda yığınlar halinde birikmesinden elde edilir. Topraksız ortamda en fazla kullanılan ortamlardan birisidir. Bir çok firma tarafından değişik boyutlardaki paketlerde ticareti yapılmaktadır. Su tutma kabiliyeti en yüksek ortamlardan birisi olduğu gibi içerdiği besin maddeleri bakımından da dikkat çeker.

Torf, milyonlarca yıl önce yosunlu, çamurlu, sazlık ve canlı mikro organizmaların tatlı kömürleşmemiş bir su sularda madendir. çökelmesi Torf, doğal sonucu olarak, oluşan doğal Torf yataklarından elde edilir. Islak ortamlarda, bataklıklarda hızla gelişen bitkisel ağırlıklı organik materyallerin havasız koşullarda yığınlar halinde birikmesiyle oluşur, su tutma kapasitesi yüksek ve havalanması yeterlidir. Organik madde miktarı yüksek, PH değeri 6 -7, ortalama %60 -65 nem ve %10 -30 hümik asit içermektedir. Çiçekçilik, fidecilik, iç mekan ve peyzaj süs bitkilerinde kullanımı yaygındır.

§ Tek başına ve karışım olarak kullanılan en yaygın materyaldir. § Genellikle rengi sarı, kahverengi ve siyah olan torfun sertliği azdır. § Bitki kökleri için iyi bir havalandırma sağladıkları için bitkinin gelişim hızını artırırlar. § Üstün bir çimlendirme ve köklendirme kapasitesine sahiptir. § Toprağın su tutma kapasitesini, bitkiyi besleme gücünü, biyolojik aktiviteyi artırır. Torf arda birden fazla kullanılabilen bir agregattır. 3 yıl üste kullanılabilir ancak 4. yıldan sonra oturma ve sıkışma nedeniyle kök gelişimi olumsuz yönde etkilenir. Ülkemizde Bolu, Denizli, Van, Kahramanmaraş, Kayseri, Erzurum, ve Kars yöresinde torf yatakları mevcuttur.

COCOPEAT Hindistan cevizi liflerinden elde edilen bir katı ortam elemanıdır. Sıkıştırılmış olarak ithal edilir, satılır. Su ile ıslatıldığında hacminin 3 -4 katı kadar genişleyerek kullanıma uygun hale gelir. Cocopeat, tek başına kullanıldığı zaman çok yıllık bitkilerde ileriki yıllarda kök bölgesinde sıkışma yapabilir. Bu nedenle pomza, perlit, çakıl vb. materyallerle karıştırılması uygundur. Katyon Değişim Kapasitesi yüksektir. PH : 5. 5 -6 civarındadır. Su Tutma Kapasitesi : Ağırlığının 9 katıdır. İthal ürün olması nedeniyle fiyatı yüksektir.

TALAŞ Değişik ağaçlardan elde edilen talaş, ince veya kaba yapılı olabilir. Nem tutma yönünden oldukça iyidir. Belirli bir süre kullanıldıktan sonra değiştirilmesi gerekebilir

STYROFOAM

KUM VE ÇAKIL Kum ve çakıl, topraksız tarımda kendi başlarına ana materyal olarak çok nadir olarak kullanılırlar; genellikle ortamın fiziksel yapısını iyileştirmek ve su tutma kapasitesini ayarlamak amacıyla (peat) torfa karıştırılarak kullanılır. Kum ve çakıl, kireç ve tuzdan arındırılmış olduğu sürece ortamın kimyasal yapısına hiçbir etkileri olmaz. Kum ve çakılın tek farkı, farklı büyüklükte olmalarıdır. Bu iki malzemenin de su tutma kapasitesi çok düşüktür. Kaba kum ve ince kum olarak bilinen farklı iriliklerde kum çeşitleri vardır. Topraksız tarımdaki katı ortam kültürü oluşturmak için en uygun kum tane büyüklüğü 0. 5 -2 mm arasında olandır.

Çakıl tanelerinin büyüklüğü ise genelde 2 -20 mm arasında değişir. Genelde şekilli olmayan çakıllar bitkinin kök ve gövdesine zarar verebilir, bundan dolayı genellikle taneleri küçük ve yuvarlak çakıllar topraksız tarımda tercih sebebidir. Çakıl ve kum her yetiştirme periyodu sonunda yıkanarak ya da strelize edilerek tekrar kullanılabilir.