SAMSUN MESLEK YKSEKOKULU SERACILIK PROGRAMI SRP 206 Topraksz

SAMSUN MESLEK YÜKSEKOKULU SERACILIK PROGRAMI SRP 206 -Topraksız Tarım Dr. Öğr. Üyesi Dilek KANDEMİR

Topraksız tarımda kullanılan besin solusyonları ve özellikleri SRP 206 -Topraksız Tarım Hafta-13

Topraksız kültürdeki en önemli konulardan birisi bitkilerin sürekli ve yeterli besin ile beslenmeleridir. Bu ise kaliteli bir suda, değişik gübrelerin çözülerek besin solüsyonlarına dönüştürülmeleri ve bitkilere verilmesi ile gerçekleştirilir. Besin solüsyonlarında gübre olarak Sevgican (1999) tarafından önerilen aşağıdaki makro ve mikro elementlerin kullanılması gereklidir. Besin solüsyonları hazırlanırken p. H ve Ec değerlerinin ayarlanması unutulmamalıdır.

Bitkiler 16 elemente gereksinim duymaktadır. Bunlardan bitki dokularında fazla miktarda bulunanlara makroelement, az miktarda bulunanlara mikroelement denir. Makroelementler: Karbon (C), Hidrojen (H), Oksijen (O), Azot (N), Fosfor (P), Potasyum (K), Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg), Kükürt (S) Mikroelementler: Klor (Cl), Bakır (Cu), Demir (Fe), Mangan (Mn), Molibden (Mo), Çinko (Zn), Bor (B) Makro besin elementlerinden C, H, O; CO 2 ve H 2 O’dan sağlandığı için topraksız yetiştiricilikte besin çözeltisi hazırlanmasında dikkate alınmamaktadır. Diğerleri (N, P, K, Ca, Mg, S) kök ortamına gereken miktarlarda ilave edilmelidir. Besin çözeltisine ilave edilmesi gereken makroelementler ve iyon formları aşağıdadır.

BESİN ÇÖZELTİSİ Gerek katı ve gerekse sıvı kültür ortamlarında bitkilerin topraktan sağladıkları besinleri sağlayamazlar. Topraksız kültürdeki en önemli konulardan birisi bitkilerin sürekli ve yeterli besin ile beslenmeleridir. Bu ise kaliteli bir suda, değişik gübrelerin çözülerek besin solüsyonlarına dönüştürülmeleri ve bitkilere verilmesi ile gerçekleştirilir. Besin solüsyonlarında gübre olarak Sevgican (1999) tarafından önerilen aşağıdaki makro ve mikro elementlerin kullanılması gereklidir.

Makro Besin Elementlerinin Besin Eriyiğindeki Optimum ve Sınır Konsantrasyonları (mg/l) N P K Ca Mg S 300 80 250 400 75 400 150 -1000 50 -100 100 -400 300 -500 50 -100 200 -1000 Mikro Besin Elementlerinin Besin Eriyiğindeki Optimum ve Sınır Konsantrasyonları (mg/l) B Cl Cu Fe Mn Mo Zn 1. 0 5. 0 0. 5 5. 0 2. 0 0. 5 -5. 0 değişik 0. 1 -0. 5 2 -10 0. 5 -5. 0 0. 001 -0. 002 0. 5 -1. 0

Besin çözeltisinin hazırlanması iki farklı şekilde olur: a. Gerekli gübreler ayrı eritildikten sonra doğrudan bitkiye verilecek suya karıştırılır. b. Fazla miktarda gübre eritilip tank dışında stok çözelti hazırlanır. Daha sonra belli miktarda alınarak sulama suyuna karıştırılır. Stok çözelti hazırlanacak ise kalsiyumlu gübrenin fosfat ve sülfatlı gübrelerle karıştırılmamasına dikkat edilmelidir; aksi halde kalsiyum, fosfat ve sülfat ile çökelti oluşturarak sulama sisteminin tıkanmasına neden olur. Bitkilerin beslenmesinde kullanılacak gübreler çok çeşitlidir. Besin çözeltisi hazırlanmasında kullanılan makro elementler şunlardır

Makro Elementler Nitrik asit (%100) % 22 N Fosforik asit (%100) % 32 P Kalsiyum nitrat % 16. 9 Ca- % 11. 9 N Potasyum nitrat % 38 K - % 13 N Amonyum sülfat % 21 N Amonyum nitrat % 33 N Magnezyum nitrat % 9 Mg - % 11 N Mono potasyum fosfat (MKP) % 28 K - % 23 P Mono amonyum fosfat (MKP) % 27 P - % 12 N Potasyum sülfat % 42 K - % 18 S Magnezyum sülfat % 10 Mg - % 13 S

Mikro Elementler; Mangan sülfat % 32 Mn Çinko sülfat % 23 Zn Boraks % 11 B Bakır sülfat % 25 Cu Sodyum molibdat % 40 Mo Demir EDTA % 13 Fe Demir DTPA % 6 Fe Demir EDDHA % 5 Fe

Besin Solüsyonunda Kullanılan Mikro Elementler ve Yaygın Kaynakları Simgesi Atom Ağırlığı İyonik Formu Kimyasal Kaynağı Mikro Element İçeriği (%) Bor B 11 BO 3 -3 Borikasit B: 16 Klor Cl 35 Cl- Potasyumklorü KCl r Bakır Cu 64 Cu+2 Bakırsülfat Demir Fe 56 Fe+2, Fe+3 DemirŞelat fe [CH 2. N(CH 2 C Fe: 6 -12 EDTA OO)2]2 Fe. Na+ Mangan Mn 55 Mn+2 Mangansülfat Molibden Mo 96 Mo. O Amonyummoli (NH 4)6 Mo 7 O 2 Mo: 8 bdat 3. 4 H 2 O Çinko Zn 65 Zn+2 Çinkosülfat Mikro Element H 3 BO 3 Cl: 40 Cu. SO 4. 5 H 2 O Cu: 25 Mn. SO 4. H 2 O Zn. SO 4. 7 H 2 O Mn: 23 Zn: 22

BESİN ELEMENTLERİNİN EKSİKLİK VEYA FAZLALIK DURUMLARINDA BİTKİLERDE GÖRÜLEN SEMPTOMLAR Azot eksikliğinde; Bitkilerde, büyüme ve gelişme hızlı bir şekilde yavaşlar, bitki küçük kalır. Sürgün sayısı az ve sürgün boyu normalden kısadır. İlerlemiş azot noksanlığında sürgünler kıvrılarak aşağı doğru büyür. Yapraklar küçülerek vaktinden önce dökülür ve ağır kloroz (sararma) görülür. Bitki yaşlılık hormonu salgılar ve kök gelişimi zayıftır. İnce ve zayıf kökler görülür. Azot noksanlığı öncelikle kendini yaşlı yapraklarda gösterir. Erken çiçeklenme görülür ve vejetatif dönem kısalır. Azot fazlalığında; Bitkinin boya kaçma Bitki dokularının gevşekleşmesi, Hastalıklara karşı direncin azalması, geç çiçeklenme ve raf ömrünün kısalması, Erken meyve dökülmesi gibi olumsuzluklar gözlemlenir.

Fosfor eksikliğinde; Bitki en çok generatif yönden zarar görür. Fosfor noksanlığı yaşlı yapraklarda görülür, yapraklar önce koyu yeşile, sonra mavi yeşile ve daha sonrada kırmızı ve kırmızı-mor bir görünüm sergiler. Fosfor fazlalığında; Fosfor gübrelemesinde demir (Fe+2) çinko (Zn+2), kalsiyum (Ca+2), bor (B) ve mangan (Mn+2) alınımına engel olur.

Potasyum eksikliğinde; Bitki bünyesine K+ iyonu şeklinde alınmaktadır ve eksikliği azot gibi ilk önce kendini yaşlı yapraklarda göstermektedir. Potasyum fazlalığında; Fazla alınan potasyum magnezyum alınımını azaltır ve bitkinin tepe sürgününün yavaşlamasına neden olur.

Molibden eksikliğinde; Nitrat asimilasyonu olmadığı için bitkilerde nitrat birikir ve azot noksanlığına benzer semptomlar ortaya çıkar. Yaşlı yaprakların damar aralarında sarımsı lekeler meydana gelir. Azot noksanlığından farklı olarak yaprak kenarları çabucak sararır ve kurur. Yaprak da dengesiz büyüme görülür. Çiçekler solgun renkli ve bitki küçük görünümlüdür.

Bakır diğer mikro elementler gibi önce genç yapraklarda görülür. Bakır eksikliğinde; Bitkilerde çalılaşma, cüceleşme, başaklanma azalır. Çiçeklerde renk bozulur, Çiçeklenme azalır veya hiç oluşmaz. Meyvede çatlama, meyvelerde vaktinden önce olgunlaşma ve dökülme görülür. Kök oluşumu azalır. Kök gelişmesi engellenir.

Çinko eksikliğinde; Bitkide sıvı alımı yavaşlamaktadır. Oksin azlığından dolayı boğum araları kısalmaktadır. Bitki bodurlaşmakta ve bazı bitkilerin tepe sürgünlerinde rozetleşme görülmekte, kılcal kökler kök ucuna toplanmaktadır.

Mangan eksikliğinde; Magnezyum noksanlığına çok benzer magnezyum noksanlığında semptomlar yaşlı yapraklarda görülür. Manganda ise ilk olarak genç yapraklarda görülür. Mangan fazlalığında; Bitkide demir noksanlığı görülmeye başlar.

Demir eksikliğinde; Demir klorofil oluşumunda esas besin maddesidir. İlk önce genç yapraklar özellikle de yeni oluşan yapraklar sararır. Noksanlığın ileri durumlarında hiç klorofil sentezlenemediği için yaprak beyaz olabilir. Klorofil sentezinin durmasından dolayı büyüme yavaşlar veya durur.

Bor eksikliğinde; İlk belirtiler genç yapraklarda görülür. Genç yapraklar sararır ve şekilleri bozulur. En önemli belirtisi büyüme noktalarının ölmesidir, gelişme durur. Meyveler küçüktür, şekilleri bozuk olur. Meyve de çatlamalar görülür ve bu çatlaklar belirgindir. Çiçek oluşumu azdır, çiçek atmaları görülebilir ve polen azalır. Genç sürgünler kısadır ve zamk akıtması gözlemlenir. Erken yaprak dökümü olabilir, meyve çekirdek evinde veya meyve çekirdek kabuğunda mantarlaşma olur. Yapraklar kalınlaşır, renk koyulaşır, orta damar mantarlanması görülür. Yaprak ve gövde gevrek, kırılgandır

Kükürt eksikliğinde; Azot noksanlığına oldukça benzer. Aradaki fark, kükürt noksanlığı azotun tersine, genç yapraklarda görülür. Yapraklar dökülür ve tomurcuk ölür. Protein sentezi düşer, verim kaybı artar.

Magnezyum eksikliğinde; İlk belirtiler yaşlı yapraklarda gözlenir. Ana ve ikincil damarlar yeşil, damar araları sarıdır. Nadiren kahverengi nekrozlar (kurumalar) görülür. Yapraklar erken dökülebilir. Meyve sapı zayıflar ve meyve dökülmesi fazlalaşır. Verimde ciddi azalmalar söz konusudur.

Kalsiyum eksikliğinde; İlk eksikliği genç yapraklarda ve sürgün uçlarında görülür. Genç yaprak kenarları kuruyarak ölür. Sürgün ucu büyümesi durur, sürgün uçlarında kuruma gözlenir.