Rimska osvajanja Rimsko osvajanje Italije U prvim vekovima

Rimska osvajanja

Rimsko osvajanje Italije • U prvim vekovima svoje istorije, Rim je bio samo jedan od mnogobrojnih gradova na Apeninskom poluostrvu • Rimljani su postepeno od običnog grada stvorili moćnu imperiju na tri kontinenta (Evropa, Azija, Afrika) • U početku oni su ratovali protiv svojih neposrednih suseda Latina i Etruraca • Latinski gradovi su se udružili protiv Rima, ali su medjusobne borbe završene početkom 5. veka p. n. e. kada je i jednima i drugima zapretila opasnost od susednih italskih plemena

• Veliku opasnost za ranu rimsku republiku predstavljao je etrurski grad Veji • Borba izmedju Rima i Veja trajala je skoro 100 godina i završena je pobedom Rima početkom 4. veka p. n. e. • Nekoliko godina posle pokoravanja Veja, Rimljani su bili suočeni sa novom opasnošću • Gali su 387. god. p. n. e. napali i opljačkali Rim, tako da je Rimu trebalo nekoliko decenija da se oporave od galskog razaranja

• Pokoravanje Latina i Etruraca Rimljane je dovelo u dodir sa Samnitima, najmoćnijim italskim plemenom u srednjoj Italiji • Rimljani su sa Samnitima tokom 4. veka p. n. e. vodili tri rata; za Rimljane je najteži bio Drugi samnitski rat (327 -304. god. p. n. e) • Moć Samnita ipak je konačno srušena početkom 3. veka p. n. e.

• Pokoravanjem Samnita Rimljani su postali gospodari srednje Italije • Širenje rimskog uticaja na jug dovelo ih je u sukob sa Tarentom, najmoćnijim grčkim gradom južne Italije; moć Tarenta (spartanska kolonija) počivala je na razgranatoj trgovini • Tarent je za rat protiv Rima obratio za pomoć epirskom kralju Piru, dobrom ratniku, koji je imao ambicije da i sam osvoji Italiju

• Pir je imao dobru i iskusnu vojsku i primenjivao je taktiku makedonske falange, sa kojom se Rimljani nikada nisu susreli ranije; osim toga posedovao je i slonove, koje Rimljani takodje nikada nisu videli • On je porazio Rimljane u dvema bitkama; kod Herakleje 280. p. n. e. i Auskuluma 279. p. n. e. , ali je pretrpeo velike gubitke (“Još jedna ovakva pobeda i ostaću bez vojske”Pirova pobeda) • Medjutim Pir nije iskoristio početne pobede da napadne sam Rim, koji su prikupili snagu i naneli odlučujući poraz Piru kod Beneventa 275. god p. n. e. , nakon čega je i Tarent morao da kapitulira, tako da je sredinom 3. veka p. n. e. čitavo Apeninsko poluostrvo bilo pod rimskom vlašću

Punski ratovi • Nakon osvajanja Apeninskog poluostrva sledeći cilj Rimljana bio je osvajanje zapadnog Sredozemlja • Ova ambicija dovela ih je u sukob sa Kartaginom, najvećom silom zapadnog Sredozemlja • Rimljani su sa Kartaginom vodili tri rata, poznata kao Punski ratovi (264 -241. p. n. e. )

Zapadno Sredozemlje

I punski rat • Kartagina je svoj uticaj proširila van severne Afrike, na zapadnoj obali Sicilije i na obalama Pirinejskog poluostrva • Prvi punski rat trajao je 264 -241. god. p. n. e. • Glavno poprište borbi bilo je ostrvo Sicilija, i uglavnom su vodjene pomorske bitke, kojima Rimljani nisu bili u početku vični • Odlučujuća bitka odigrala se 241. god. p. n. e. kod Egatskih ostrva, u kojoj su Rimljani odneli pobedu • Pobedom u I punskom ratu Rimljani su osvojili Siciliju, Sardiniju i Korziku • Najvažniji rezultat I punskog rata je da je Rim zamenio Kartaginu kao najmoćnija sila zapadnog Sredozemlja • Sicilija je postala prva rimska provincija, Rimljani su sve osvojene teritorije izvan Apeninskog poluostrva pretvarali u provincije

II punski rat • Kartagina se brzo oporavila nakon poraza u I punskom ratu, izgubljene posede na Siciliji nadoknadila je širenjem u Španiji • Središte kartaginske vlasti na Pirinejskom poluostrvu bila je Nova Kartagina (Kartahena), velika trgovačka luka i vojno uporište • Novo jačanje Kartagine izazvalo je uznemirenje u Rimu • Uspon Kartagine doveo je do II punskog rata (218 -201. god. p. n. e. )

• Kartaginski vojskovodja Hanibal iznenadio je Rimljane i napao je Italiju kopnenim putem sa severa, računajući na podršku Gala • Njegov put od Nove Kartagine do severne Italije ubraja se u najveće podvige u istoriji čovečanstva; u Alpima je izgubio veliki broj vojnika

• On je postavio zasedu i rimskoj vojsci naneo težak poraz kod Trazimentskog jezera 217. god. p. n. e. • Pobeda kod Trazimentskog jezera otvorila je Hanibalu put u srednju i južnu Italiju • U Rimu je zavladala zabrinutost, pa je za diktatora izabran Fabije Maksim, koji je osmislio taktiku izbegavanja velikih bitaka

• Nakon izvesnog vremena Rimljani su odustali od te strategije, iako je davala rezultate • Rimljani su odlučili na otvorenu bitku sa Hanibalom, do koje je došlo 216. god. p. n. e. kod Kane

• Rimljani su pretrpeli jedan od najtežih poraza u svojoj istoriji, poginula su oba konzula, veliki broj oficira i 25000 legionara • Nakon bitke mnogi rimski saveznici sa juga Italije prelaze na stranu Hanibala; Hanibalove snage su došle nadomak Rima • U gradu je nastala panika, gradjani su u strahu uzvikivali Hannibal ante portas (Hanibal je pred vratima)

• Hanibal ipak nije uspeo da iskoristi prednost stečenu kod Kane, što je Rimljanima dalo vremena da postepeno obnove snage • Rimljani su prešli u kontraofanzivu na Pirinejskom poluostrvu, pod komandom darovitog vojskovodje Kornelija Scipiona • On je osvojio Novu Kartaginu 209. god. p. n. e. i u narednih nekoliko godina skršio je moć Kartagine u Španiji

• Pošto je proterao kartaginske snage iz Španije, on je prešao u severnu Afriku, tako da je Hanibal morao da se vrati • Njegove trupe su prvi put poražene kod Zame 202. god. p. n. e. • Mir je sklopljen sledeće godine i njime se Kartagina odrekla flote i svih poseda izvan Afrike; njena moć bila je potpuno slomljena

• Hanibal (247182. p. n. e)

• Publije Kornelije Scipion (236183. p. n. e. ) • Posle bitke kod Zame dobio je nadimak “Afrikanac”

• Iako je pretrpela težak poraz u II punskom ratu, Kartagina je ponovo počela da obnavlja svoju ekonomsku moć • To je ponovo izazvalo uznemirenje Rimljana, o čemu svedoče reči senatora Katona Starijeg: “Uostalom, ja smatram da Kartaginu treba uništiti” • Konačnu propast Kartagine doneo je III punski rat (149 -146. p. n. e. ) • Posle trogodišnje opsade Kartagina je osvojena i uništena

Rimska osvajanja u istočnom Sredozemlju • Uporedo sa ratovima protiv Kartagine, Rimljani su postepeno širili svoj uticaj u istočnom Sredozemlju • Njihova politika u tom delu sveta je bila kombinacija diplomatije i rata • Egipat i Pergam su bili rimski saveznici, koji su im pomagali u borbama protiv Makedonije i države Seleukida

• Rimljani su sa Makedonijom vodili tri rata • Prvi rat (215 -205. p. n. e. ) vodjen je u isto vreme kada i II punski rat • Makedonski kralj Filip V sklopio je savez sa Hanibalom posle bitke kod Kane, koji je predvidjao i medjusobnu pomoć, ali su Rimljani angažovali svoje saveznike u Grčkoj, koji su sprečili moguć makedonski napad na Apeninskom poluostrvu • Drugi makedonski rat (200 -197. p. n. e. ) vodjen je kada je Filip V proširio svoje posede na račun Egipta, koji je bio rimski saveznik • Odlučujuća bitka odigrala se 197. p. n. e. kod Kinoskefala, u kojoj su Rimljani odneli pobedu

• Mirovnim ugovorom Filip V je morao da podari slobodu svim grčkim gradovima, što je Rimljanima donelo veliki ugled medju Grcima • Nakon poraza Makedonije u II makedonskom ratu, vladar Seleukida (Sirije) Antioh III iskoristio je novonastalu situaciju i proširio posede u Maloj Aziji, čime je bio ugrožen Pergam, takodje rimski saveznik • Tako su Rimljani zaratili sa Antiohom III 192. god. p. n. e. , koji je prešao sa vojskom u Grčku, računajući na podršku Grka, ali je većina polisa ostala na strani Rima • Ovaj sukob je poznat kao Sirijski rat • Odlučujuća bitka u ovom ratu odigrala se 190. god. p. n. e. kod Magnezije, u Maloj Aziji, u kojoj su Rimljani odneli pobedu

• Mir je sklopljen 188. god. p. n. e. ; tim mirom Antioh III je morao da se odrekne svih poseda u Maloj Aziji, koji su pripali rimskim saveznicima Pergamu i Rodosu • Poraz u Sirijskom ratu označio je kraj političke moći Seleukida

• Nakon poraza u II makedonskom ratu, Makedonija je uspela da obnovu svoju moć, tako da je naslednik Filipa V Persej počeo da se priprema za novi obračun sa Rimom • Treći makedonski rat vodjen je od 171. do 167. p. n. e. • Persej je računao na podršku grčkog demosa, pošto su Rimljani uglavnom podržavali grčku aristokratiju • U početku su makedonske snage imale uspeha, ali je rimski vojskovodja Emilije Paul naneo Perseju odlučujući poraz 168. god. p. n. e. u bici kod Pidne • Ubrzo nakon ovog poraza, Makedonija je pretvorena u rimsku provinciju, kojoj je priključena i Grčka

• Rimljani su sve osvojene teritorije, izvan Apeninskog poluostrva, pretvarali u provincije • Stvaranje provincija doprinosilo je ekonomskom jačanju Rima, rimski trgovci su dobijali nova tržišta, dok je u Rim iz provincija stizala raznovrsna roba • Provincijama su upravljali namesnici iz Rima, uglavnom bivši konzuli ili pretori