Psychologia analityczna integracyjna zarys teorii C G Junga

Psychologia analityczna (integracyjna) - zarys teorii C. G Junga Bernadetta Izydorczyk

Spis treści wykładu n Psychika i jej struktura (definicje) n Świadomość (podmiot Ja , funkcje : myślenie, intuicja, uczucie, percepcja), typy funkcji i postaw n Nieświadomość indywidualna (kompleksy) n Nieświadomość zbiorowa (kolektywna) - Archetypy n Rozwój - psychopatologia ( rozumienie nerwica – psychoza) n Psychoterapia analityczna (główne założenia)

Literatura podstawowa Jolande Jacobi Psychologia C. G Junga wyd. wodnika n „Krytyczny słownik analizy jungowskiej” Samuels A. i inni, 1994) n

Psychika jako sedno świata Czym jest ? - definicje pojęć

n Jest pełnią = sumą wszystkich procesów świadomych i nieświadomych: jest zasadą wyjaśniającą – przyczyną i skutkiem - „Psyche w danym momencie jest z jednej strony rezultatem i kulminacją wszystkiego co było, a z drugiej strony symboliczną ekspresją, tego co będzie n Wizja człowieka jest wielopłaszczyznowa i syntetyczna. Psychika staje się sednem świata, punktem gdzie wszystko się kończy i wszystko zaczyna n Każdy najmniejszy nawet fakt psychiczny zostaje wpisany w szerszy plan rozwojowy, staje się znaczącym elementem subiektywnego świata przeżyć n Życie psychiczne to proces, posiadający własną energię i zmierzający do określonego celu =zjednoczenia tkwiących w naturze ludzkiej przeciwieństw (przeciwstawność w tym do psychoanalizy)

n Psychika jest bytem potencjalnym – realizuje się poprzez sam fakt istnienia n Jest filtrem dla wszystkich procesów życiowych n Zgodnie z jungowską zasadą holizmu (pełnej rzeczywistości wszelkich zjawisk psychicznych) nie stanowi jednorodnej, podlegającej jednoznacznej ocenie całości - obejmuje wszystko, co dla jednostki ma moc realności n Jest światem zewnętrznym doświadczanym na poziomie jednostkowym i światem przeżyć wewnętrznych, jest obrazem tych światów i obrazem obrazów (Jacobi J. , 1993. , Jung C. G: On the nature of psyche)

n Przyszłość jest tylko pozornie podobna do przeszłości, lecz w swojej istocie jest zawsze nowa i unikalna, jej obecna ekspresja jest niepełna. Jest podobna do ziarna, które zakiełkuje w przyszłości n Postuluje istnienie pewnego spektrum psychicznego, na którego krańcach znajdują się wartości ekstremalne np. archetyp/instynkt, progresja/regresja, ekstrawersja/introwersja n Teoria Junga wyrasta poza zakres psychologii akademickiej i wymaga zaadoptowania metodologii, wywodzącej się z nauk humanistycznych

Struktura psychiki Świadomość – Nieświadomość Całość wszystkich (świadomych i nieświadomych) dopełniających się i wzajemnie kompensacyjnych procesów psychicznych

JA Świadomość Indywidualna nieświadomość Zbiorowa nieświadomość

Świadomość „mała, unosząca się na oceanie nieświadomości wysepka” „Ja” to podmiot świadomości

n Jung definiował świadomość w odniesieniu do - nieświadomości (bipolarny charakter) - lub w relacji do ego : „Świadomość to funkcja czy aktywność podtrzymująca związek funkcji psychicznych z ego; Nie jest tożsama z psyche( ta stanowi ogół treści psychicznych, które wcale nie muszą się wiązać bezpośrednio z ego do tego stopnia, by przysługiwała im cecha uświadomienia) - „Typy psychologiczne” n wymaga od człowieka wielkiego wysiłku, a jej poszerzenie wiąże się ze zróżnicowaniem funkcji oraz asymilacją i integracją treści nieświadomych

Ja – to podmiot świadomości Zespół wyobrażeń, stanowiący centrum pola świadomości posiada wysoki stopień ciągłości i tożsamości Całe nasze doświadczenie świata zewnętrznego i wewnętrznego musi przejść przez ja, aby mogło być dostrzeżone Związki z ja nie odczuwane pozostają nieświadome

3 fazy kształtowania się świadomości n faza archaiczna( chaotyczna)- kiedy świadomość opiera się na fragmentarycznej wiedzy o rzeczywistości n faza monistyczna( monarchiczna)- kiedy dochodzi do rozwoju ego n faza dualistyczna - wiąże się ze świadomością podziału, istnienia przeciwieństw

Nieświadomość jest starsza od świadomości n n Większą część naszego życia spędzamy w nieświadomości : „śpimy lub marzymy” Działanie kompensacyjne to szczególna funkcja nieświadomości n Nieświadomość - w normalnych warunkach reaguje w sposób typowy, wynikający z doświadczenia ludzkości i odpowiadający zasadom wewnętrznego życia osoby (postawa zgodna z totalnością psyche) n Świadomość – reaguje na daną sytuację w sposób indywidualny i dostosowany do zewnętrznej rzeczywistości

n Indywidualna nieświadomość – treści odsunięte wynikające z historii życia, czyli to co zostało wyparte (zapomniane, wyparte, podświadomie zauważone , pomyślane , odczute-zawsze mogą powrócić do świadomości) n Zbiorowa nieświadomość –nawarstwienia typowych –niezależnie od różnic historycznych, etnicznych i innych-właściwych ludzkości od jej czasów pierwotnych reakcji na powszechne ludzkie sytuacje (np. lęk, niebezpieczeństwo, walka z przemocą, stosunki między płciami, rodzicami, dziećmi, postawy wobec nienawiści, miłości, śmierci itd. . ) - Treści wynikające z odziedziczonej możliwości funkcjonowania psychicznego w ogóle - z odziedziczonej struktury mózgowej (biologicznie ukorzenionej psyche, ale nie zależnej od istoty biologicznej) - Dziedzictwo to jest wspólne wszystkim ludziom (nawet zwierzętom) i stanowi podstawę każdej indywidualnej psyche

Funkcje świadomości Myślenie, intuicja, uczucie, percepcja

Funkcje świadomości n Funkcje racjonalne- myślenie i uczucia n n Dokonują one swoistej oceny (przy pomocy pamięci , jak i oceny nasycenia emocjonalnego i procesu wartościowania) Intelekt ustala co to jest ((prawdziwefałszywe) n dla nas: (przyjemne-nie przyjemne) n Funkcje te determinują zachowanie przewagę uzyskuje albo jedna albo druga n Funkcje przeciwstawne-nie mogą działać równocześnie Funkcje irracjonalne - percepcja i intuicja Percecja mówi, że coś jest n Dokonują spostrzeżeń bez ich oceny i interpretacji (zdolność nieświadomego wewnętrznego postrzegania) n Percepcja- przy pomocy dostępnych zmysłów ustala charakterystyczne cechy danego obiektu. Intuicja jest procesem spostrzegania, ale przebiega nieświadomie( „widzenie zza rogu”) n n Funkcje przeciwstawne - nie mogą działać równocześnie

Podstawowa i podrzędna funkcja psyche n Funkcje podstawowe –myślenie, uczucie, intuicja, percepcja –nie pokrywają się wzajemnie, nie dają się zredukować n Dzięki dochodzeniu do świadomości można różnicować poszczególne funkcje i zbliżać się do pełni rozwoju n Funkcja podrzędna , pomocnicza, uboczna - zawodna w działaniu, łatwo ulega wpływom , jest nieokreślona, działa autonomicznie, wyłaniając się z nieświadomości, posiada infantylny, prymitywnoinstynktowny, archaiczny charakter

W życiu jedna z funkcji psyche staje się dominującą -przystosowawczą n Człowiek posiada z natury wszystkie cztery funkcje , ale jedna z nich pełni funkcję dominującą -umożliwiającą orientację i przystosowanie do rzeczywistości - Pozostałe funkcje pełnią rolę pomocniczą (podrzędną) n Określa kierunek i jakość świadomej postawy, zawsze jest w dyspozycji świadomej woli osoby Indywidualny układ psychiczny osoby decyduje, która nią będzie n n To funkcja wyższa określająca typ psychologiczny osoby – HABITUS (szkielet , rusztowanie modyfikujący postawę wobec tego, co osoba przeżywa - jego przejawy u osoby zależą od jej poziomu społecznego, umysłowego, kulturalnego)

n W toku rozwoju dochodzi do zróżnicowania funkcji głównej, która wraz z dominującym typem postawy (ekstrawersją bądź introwersją) stanowią główny element adaptacji do rzeczywistości n Im bardziej zróżnicowana jest funkcja główna – tym większe oddalenie od nieświadomych korzeni i mniejsze zróżnicowanie funkcji niższej n Ponieważ funkcje stanowią pary komplementarnych przeciwieństw, tworzą one tzw. krzyż funkcji. Oznacza to, że jeżeli uczucie będzie funkcją dominującą, funkcją niższą będzie myślenie. Analogicznie jest w przypadku funkcji irracjonalnych n Podobna zależność dotyczy także funkcji pomocniczych i ubocznych tzn. gdy jedna funkcja irracjonalna jest funkcją pomocniczą, druga musi być funkcją uboczną

n Drugą, najbardziej dostępną funkcją jest funkcja pomocnicza, która wpływa na świadomość jednostki. Funkcją pomocniczą dla funkcji racjonalnej jest zawsze funkcja irracjonalna. Dzięki takiej komplementarnej parze nasze przystosowanie jest pełniejsze i bardziej efektywne n Funkcje psychiczne wraz z dominującym typem postawy tworzą typ psychologiczny. Rozróżniamy 8 podstawowych typów: 4 introwersyjne i 4 ekstrawersyjne n Typ postawy jest bardziej zdeterminowany biologicznie, a funkcje psychologicznie

Typy funkcjonalne osoby – wskazują specyficzny sposób pojmowania i kształtowania doświadczeń n n n Typ myślowy Typ uczuciowy Typ intuicyjny Typ percepcyjny Typy mieszane n Pary przeciwstawne (myślenie – uczucie; percepcja – intuicja) – nie mogą się nigdy mieszać, ale istnieje między nimi stosunek kompensacyjny (np. gdy człowiek posługuje się tylko intelektem – funkcja uczucia będzie dążyć do wyrównania i pojawi się w formie podrzędnej (fantazje, sny) n Nadmierne zróżnicowanie funkcji dominującej następuje z biegiem lat i prowadzi do napięć, które w drugiej połowie lat życia należą do najważniejszych problemów człowieka

Typy postaw (ekstrawersja i introwersja) - ogólna postawa psychologiczna n n n Sposób reagowania na doznania zewnętrzne i wewnętrzne Zachowania warunkujące istotnie procesy psychiczne, (CENTRALNA ROZDZIELNIA regulująca zewnętrzne postępowanie i kształtująca specyficzne doświadczenie osoby) n Ma korzenie w ustroju biologicznym – od samego urodzenia jest wyraźniej określony aniżeli typ funkcjonalny n Zmiana typu postawy może być dokonana jedynie poprzez „wewnętrzną przebudowę”, zmianę struktury psyche, drogą uwarunkowań biologicznych , rozwoju i analizy

8 typów psychologicznych (typy postawekstrawersja, introwersja, funkcje psyche) n n n n Ekstrawersyjny typ myślowy Introwersyjny typ myślowy Ekstrawersyjny typ uczuciowy Introwersyjny typ uczuciowy Ekstrawersyjny typ intuicyjny Introwersyjny typ intuicyjny Ekstrawersyjny typ percepcyjny Introwersyjny typ percepcyjny

n W toku rozwoju może nie dojść do zróżnicowania żadnej funkcji Nie jest to korzystne z punktu widzenia procesu adaptacyjnego, ponieważ jednostka nie może wypracować jednolitego stylu reagowania na zmieniające się sytuacje n Często wiąże się to z brakiem przystosowania – zaburzenie (nerwica, osobowość niedojrzała) n Zakłócenia równowagi psychicznej - jednostronność funkcji i postaw - określona postawa świadomości utrzymuje się w życiu dopóki osoba nie znajdzie się w sytuacji , w której jednostronność uniemożliwia przystosowanie się do rzeczywistości Projekcja na przedmiot nie uświadamianych części swojej psyche n n Dana osoba nawiązuje ścisłe relacje z obiektem przeciwstawnego typu (przeciwieństwa się zderzają – konflikt, trudności). Osoba ta posiada cechy, których druga u siebie nie widzi –ma zepchnięte do funkcji podrzędnych

n n n Zakłócenia równowagi psychicznej – wszystkie funkcje –nie zróżnicowane, nierozwinięte (jak psyche dziecka - brak utrwalonego Ja) Nie zakończenie tego procesu - osobnik infantylny, brak pewności siebie, chwiejny emocjonalnie, decyzyjnie, ulega wpływom, zakłada konwencjonalne maski, żeby ukryć niedorozwój psychiczny W pierwszej połowie życia habitus nastawieniowy (postaw) określony przez wrodzony ustrój psychiczny kieruje życiem (ułatwia znalezienie drogi w życiu) n W drugiej połowie życia –zadania rozwojowe związane z dopuszczeniem do głosu przeciwstawnego habitusu n Ekstrawertyk lepiej spełnia wymagania I etapu życia, introwertyk zadania drugiej połowy życia n Zaniedbania w rozwoju funkcji i postaw - neurosis

Persona Psychiczna postawa człowieka wobec otaczającego go świata, ”powłoka” Ja

Persona - funkcje główne i pomocnicze n Jako część ja zwrócona jest ku światu zewnętrznemu (wyraz kompromisu pomiędzy wewnętrznym uwarunkowaniem jednostki, a wymaganiami społecznymi i świata) n Obejmuje nie tylko właściwości psychiczne, ale także wszystkie cechy np. fizyczne (wygląd zewnętrzny, postawa, chód, itp. ) oraz nasze formy zachowania społecznego, n Prawidłowo funkcjonująca Persona uwzględnia: - ideał ja - pożądany obraz siebie (jeśli tylko to uwzględnia persona to typ samotnika, buntownika itp. ) - ogólny obraz człowieka, odpowiadającego ideałom środowiska (jeśli tylko to: tzw. persona mas) - psychiczne i fizyczne warunki ograniczające urzeczywistnienie ideałów stawianych przez ja i środowisko

Właściwe przystosowanie persony jest warunkiem zdrowia psychicznego n Jeśli któryś z czynników zostanie zlekceważony – persona stanie się hamulcem w rozwoju osobowości n Dobrze przystosowany do otaczającego środowiska człowiek, nakłada za każdym razem inną personę- dostosowaną adekwatnie do sytuacji (urzędnika w sytuacji służbowej, inną w życiu towarzyskim itp. ) n Żeby zmienić personę osoba musi ją sobie dobrze uświadomić n Pogwałcenie naturalnej psychicznej struktury persony przez naciski doprowadza do „charakteru przymusowego” bądź neurozy (persona nacechowana niezróżnicowanymi, podrzędnymi funkcjami) Trwałe nieprzystosowanie, bądź utożsamianie się z personą (gdy postawa ta nie odpowiada ja) –doprowadza do psychicznych kryzysów i chorób n

Treści nieświadomości Nieświadomość osobowa i zbiorowa (kolektywna)

Nieświadomość osobowa Składa się z treści zapomnianych, wypartych , tych które nie zdołały osiągnąć progu świadomości Symptomy i kompleksy, obrazy, symbole w snach, fantazje i wizje

n Nieświadomość indywidualna stanowi domenę działania cienia, który w swej warstwie osobowej jest wszystkim tym, czym jednostka nie jest, nie chce bądź nie może być. Cień jest archetypem, aczkolwiek o jego naturze można wnioskować na podstawie nieświadomości indywidualnej. Jak pisze Jung: „Cień stanowi problem moralny, który rzuca wyzwanie całej ego-osobowości” n Kompleksy - pojęcie przez Junga opisane (1904 -1906) jako : oderwane, duchowe części osobowości, grupy treści psychicznych, które odłączyły się od świadomości , funkcjonują samodzielnie i autonomicznie n Treści psychiczne zgrupowane są wokół nacechowanego znaczeniowo jądra

Składowe kompleksu n jądro( nieświadomy, autonomiczny nosiciel znaczenia) - w zależności od wartości jego energii posiada moc tworzenia konstelacji n Jądro kompleksu – źródło blokady energii psychicznej n liczne z nim związane i oznaczające się tą samą tonacją emocjonalną skojarzenia - zależą częściowo od pierwotnych osobistych dyspozycji, a częściowo od przeżyć środowiskowych n Jądro kompleksu to punkt krytyczny - źródło zakłóceń funkcjonalnych, - w określonych warunkach sytuacyjnych, zewnętrznych staje się źródłem zaburzeń (przejmuje kontrolę i opanowuje osobowość)

Kompleksy nie muszą być czymś negatywnym - reprezentują mniej zróżnicowaną, niższą część osobowości – maja jednak komplementarny charakter wobec najczęściej manifestowanych reakcji ego n Powstają niezależne od świadomości - w pewnych określonych warunkach mogą przenikać do świadomości i przejmować funkcję ego. Stan obniżenia progu świadomości - jest koniecznym warunkiem przedostania się treści nieświadomych do świadomości n Kompleksy mają charakter częściowych osobowości i są charakterystyczną ekspresją psyche, szukającej swojego pełnego wyrazu.

n Im silniejsze jest jądro kompleksu, tym ma większą siłę przyciągania i konstelowania treści psychicznych n Kompleks to „najlepsza droga dostępu do treści nieświadomych”. Wg. Junga to „architekt snów i symptomów - sygnał zahamowania i zakłócenia przepływu energii”(J. Jacobi) n Kompleksy nie zawsze oznaczają podrzędność Wskazują jedynie, że : „istnieje coś nie zespolonego i nie przyswojonego, konfliktowego, co może być przeszkodą, ale także bodźcem do wysiłku i nową drogą o sukcesu”. To tzw. ”słabe miejsca”

n To ogniskowe i kluczowe punkty rozwoju życia psychicznego – bez nich zastój w rozwoju n Zależnie od ich rozmiaru , nasilenia i roli , jaką odgrywają w życiu psychicznym wyodrębniamy: konflikty zdrowe i chore n Źródłem kompleksów może być trauma, wstrząs emocjonalny w dzieciństwie bądź życiu aktualnym. Najgłębszą przyczyną jest niemożność afirmacji całości własnej indywidualnej natury n Od stanu świadomości i stopnia stabilności ja zależy, w jakim stopniu mogą ulec opracowaniu n Rzeczywiste znaczenie kompleksu można wykazać jedynie na drodze psychoterapii

Nieświadomość zbiorowa Istnienie warstwy ponad indywidualnej – „czegoś wspólnego” dla całej ludzkości i świata zwierzęcego

n Jest to „prawdziwa matryca życia psychicznego” – „niewyczerpany” rezerwuar wzorców zachowań i obrazów pierwotnych, źródło kreacji i inspiracji n n Prawdopodobnie są to struktury zapisane w mózgu, dziedziczone z pokolenia na pokolenie n „Nieświadomość kolektywna obejmuje całe duchowe dziedzictwo ewolucji ludzkości, rodzące się wciąż na nowo w strukturze mózgu każdej jednostki” (Jung C. G) n Nie jest kierowana przez świadomość i nie ulega wpływom jej krytycznej i porządkującej działalności –przekazuje głos pierwszej natury (obiektywna psychika wg. Junga). Jest neutralna –jej treści otrzymują swą wartości i miejsce dopiero dzięki konfrontacji ze świadomością n Jej zadanie to utrzymanie niezakłóconej ciągłości procesu psychicznego. Działa w sposób nam nieznany – w myśl własnego dążenia do celu, którym jest uzupełnienie i „całość” psyche

Archetypy Praobrazy , pierwotne obrazy, dominanty zbiorowej nieświadomości – archetypy (termin używany od 1919 roku)

n n n Archetyp ma bipolarny charakter : aspekt biologiczny - jest bliski instynktowi na drugim jego krańcu - sfera ducha n Napięcie pomiędzy tymi przeciwieństwami jest źródłem energii, która jest niezbędna do rozwoju psychicznego n Proces napięcia między przeciwieństwami jest praprzyczyną postępu i rozwoju ludzkości n Archetyp jest czymś, czego nie da się do końca pojąć, ale co można doświadczyć n Jest poznaniem i akceptacją, warunkiem przyszłej integracji treści nieświadomych ze świadomością

n n Archetyp ma swój wymiar indywidualny - w najbardziej powierzchownej formie przywołuje on mity osobiste i rodzinne Może być także zapisem dotychczasowych doświadczeń i relacji n Znajduje także swoje odzwierciedlenie w zewnętrznych działaniach, zwłaszcza wtedy gdy dotyczą one doświadczeń powszechnych dla całej ludzkości, takich jak: narodziny i śmierć, małżeństwo i macierzyństwo n Archetyp jest uniwersalny i ponadczasowy n Archetyp może się realizować za pośrednictwem nieskończonej liczby symboli, choć wiele z nich powtarza się w prawie niezmienionych formach na całym świecie n Podstawowe archetypy to: Persona Cień, Anima /Animus, Stary Mędrzec/Wielka Matka, Jaźń n Wg. Junga to kamienie milowe procesu indywiduacji

n Jeżeli dochodzi do zalewu nieświadomych treści - funkcję podmiotu mogą przejąć archetypy (na przykład w przypadku opętania przez osobowość maniczną) n Jednostka może także „żyć swoim własnym cieniem” czy być kierowana przez Animę/Animusa n Archetypy, z racji swojej umiejętności generowania coraz nowych znaczeń, mają ogromną siłę przyciągania n Działają jak silny kompleks, który z racji swojej kolektywności ma moc przyciągania wielokrotnie większą niż kompleks osobowy

Ego i jaźń Ego - centrum pola świadomości, jest odpowiedzialne za integrację treści nieświadomych ze świadomością

n Jest kompleksem o wysokim stopniu ciągłości i tożsamości n Jest warunkiem istnienia świadomości (dany element psychiczny jest świadomy, jedynie jeżeli wchodzi w relację z kompleksem ego) n Pojawia się we wczesnym dzieciństwie, ale jego świadomość zyskujemy dopiero około 14 roku życia n Jest odpowiedzialne za relacje jednostki ze światem zewnętrznym i spełnia funkcję pośrednika pomiędzy świadomością i nieświadomością. Ma do swojej dyspozycji pewną ilość energii psychicznej – wolę n Ego opiera się na dwóch aspektach: psychicznym - jego podstawą jest całe pole świadomości, jak i ogół treści nieświadomych somatycznym – wrażenia płynące z ciała n n

n Jako podmiot świadomego działania Ego jest odpowiedzialne za proces przystosowania n Jest elementem niezbędnym - koordynuje proces dopływu i przetwarzania informacji płynących ze świata zewnętrznego n Ego afektowe - emocjonalne n Ego śniące - fragment czy „cień ego na jawie ”( dla śniącego punktem odniesienia nie jest świat zewnętrzny, tylko materia snu) n Wtórne ego - spełnia funkcję kompensacyjną i jest nośnikiem tych cech, które z jakichś powodów nie mogły się rozwinąć. Są zazwyczaj tak odległe od świadomości i sprzeczne z postawą świadomą, że ich występowanie jest okryte całkowitą bądź częściową niepamięcią

„Usztywnienie” i „zmiękczenie” persony n W pewnych skrajnych przypadkach funkcje podmiotu może przejąć najbardziej zewnętrzna część osobowości – persona n Kiedy tak się dzieje? gdy dochodzi np. do usztywnienia persony (utożsamienie się z rolą społeczną, którą się pełni) – osoba zatraca swoją indywidualność i zaczyna funkcjonować za pośrednictwem zbioru norm społecznych n n n w przypadku tzw. zmiękczenia persony (tutaj miejsce zbioru norm społecznych zajmują standardy wewnętrzne) - funkcję centrum osobowości świadomej przejmuje kompleks autonomiczny obydwa mechanizmy prowadzą do zubożenia osobowości

Jaźń n „Jaźń (. . . ) jako absolutnie „inny” aspekt świata jest conditio sine qua non poznania świata oraz świadomości podmiotu i przedmiotu” (Jung C. G) n Jest centrum całej psychiki – tego co świadome i tego, co nieświadome, najbardziej wewnętrznym punktem „ do którego wszystko się odnosi, poprzez który wszystko się scala i który sam jest źródłem energii” (Jung C. G: Fenomenologia archetypu dziecka)

Dynamika psyche - energia libido Psychika jest względnie zamkniętym systemem, wyposażonym w pewien rodzaj energii - libido Energia życiowa - jest podstawą zmian psychicznych!

Zasady energii n Zasada stałości ( ilość energii przypisana do danego systemu jest stała, zmienia się tylko jej dystrybucja) n Zasada ekwiwalencji (ilości energii wykorzystanej przy wywołaniu pewnego stanu równa się ilości takiej samej czy innej formy energii, która pojawi się w innym miejscu) - ma znaczącą wartość w leczeniu nerwic n Zasada entropii ( dystrybucja energii psychicznej zmierza do stanu równowagi). Równowaga ta, jako że psychika nie jest systemem zamkniętym może być zakłócona przez odpływ bądź dopływ energii ze świata zewnętrznego

Koncepcja energii psychicznej jest ściśle powiązana z zasadą przeciwieństw n Psychika jest systemem samoregulującym się, a samoregulacja nie jest możliwa bez istnienia przeciwieństw n Reguluje to prawo enantiodromii Heraklita, które zakłada, że wszystko ostatecznie musi przekształcić się w swoje własne przeciwieństwo n Zasada przeciwieństw polega na kompensacji czy komplementarności różnych czynników n Zatem energię psychiczną tworzą napięcia pomiędzy przeciwieństwami : im większe jest to napięcie, tym większa energia i konstelująca siła przyciągania (Jacobi J)

Progresja i regresja –para przeciwieństw n n n Progresja - „codzienny postęp psychologicznego procesu adaptacji”. Nie powinna być mylona z rozwojem (nie zawsze wiąże się z postępem i zróżnicowaniem). Proces ten składa się z dwóch faz: 1/wypracowania postawy 2/realizacji adaptacji za pośrednictwem postawy n Regresja to wsteczny ruch libido, który włącza się, gdy zawodzi proces adaptacyjny. Prowadzi to do rozejścia się przeciwieństw i wytworzenia się konfliktu psychicznego. Próg świadomości obniża się i z nieświadomości przenikają do świadomości komplementarne treści psychiczne. n Regresja podnosi wartość tych wszystkich elementów, które uprzednio zostały wykluczone ze świadomego procesu adaptacji

n progresja - ciągły proces adaptacji do warunków środowiska, wynika z konieczności życiowej, podczas gdy regresja - przystosowanie do rzeczywistości wewnętrznej wyrasta z konieczności indywiduacji n Jedna konieczność jednocześnie ogranicza drugą, wymaga stłumienia i ograniczenia. Nadmierne skupienie się na jednym z procesów aktywizuje drugi n Jung postuluje, by spostrzegać je jako przejściowe fazy przepływu energii (Jung C. G. : On Psychic Energy) n Ekstrawersja i introwersja - typy postawy, które kierunkują ruchem przepływu energii na zewnątrz bądź do wewnątrz n Progresja może być ekstrawertywna (= warunkowana przez obiekt i środowisko zewnętrzne) lub introwertywna(= zależna od świata wewnętrznego jednostki) Ta sama zależność odnosi się także do procesu regresji

Kanalizacja libido n To wg. Junga transfer sił (wartości psychicznych )z jednej treści na drugą n „W istocie człowiek wyrwał się z niewoli instynktów właśnie za pośrednictwem kanalizacji libido”. Służyły do tego rozbudowane rytuały i ceremonie, które umożliwiały oderwanie energii od czynności czysto instynktowych i przeniesienie jej w obszary, wymagające dalszego rozwoju. W ten sposób powstała kultura( sformułowanie podstaw teorii w książce „Symbole przemiany” - doprowadziła do „zerwania” z Freudem( Zob. Jung C. G. , 1998) n Energię taką, która pozostaje do dyspozycji ego nazywamy wolą Wola pozwala w jakiejś mierze kontrolować instynkty, aczkolwiek nie powoduje uwolnienia od nich. W odniesieniu do instynktu wolę można spostrzegać jako główny czynnik transformacji intensywności i ukierunkowania rozwoju n

n Energia przemieszcza się wskutek naturalnej różnicy poziomów (potencjałów) z jednego członu pary przeciwieństw na drugi - ładunek energetyczny nieświadomości zwiększa się w miarę jak traci energię świadomość n Ukierunkowany akt woli może także przenieść energię z jednego przeciwieństwa na drugie (energia ta ulega przekształceniu – sublimacji) n Zahamowanie ruchu = neurotyczne symptomy , kompleksy. Zaburzenia ruchu energii = zaburzenia psychiczne (od neurozy do dysocjacji i rozszczepienia osobowości) n Jednostronna dystrybucja energii = Utracona ze świadomości energia przechodzi do nieświadomości i aktywizuje treści wyparte: kompleksy, archetypy itp. = zaczynają one żyć własnym życiem = zaburzenia psychiczne n Całkowicie równomierna dystrybucja energii = zaburzenia psychiczne

Symbol Jest najważniejszą i najpełniejszą formą wyrazu treści psychicznych

n Bipolarna struktura – zawiera w sobie to, co racjonalne i to, co irracjonalne, co wiadome i co nieznane, jasne i ciemne, przeszłe i przyszłe n Zestawia ze sobą sprzeczne lub przeciwstawne znaczenia, niesie w sobie możliwość wielości interpretacji n Jung definiuje symbol jako twór, obdarzony własnym autonomicznym bytem n Symbol zawsze jest czymś złożonym „ albowiem składa się z danych wywodzących się z wszystkich funkcji psychicznych” czymś nieskończenie otwartym, zdolnym do stałego rozwoju n Jest najpełniejszą ekspresją ludzkiego ducha, odzwierciedla bowiem niepewność kondycji człowieka, jego rozdarcie, energię, konieczność indywiduacji, jego aspekt indywidualny i kolektywny

Funkcja transcendentna n n Wyrasta z połączenia treści świadomych i nieświadomych Posiada zdolność do przechodzenia z jednej do drugiej sfery, bez jednoczesnej utraty tego, co nieświadome n Aby wytworzyć funkcję transcendentną musimy dysponować nieświadomym materiałem – najlepiej go uzyskać za pośrednictwem metody aktywnych wyobrażeń n Metoda zakłada podążanie za procesem = powołuje do życia hipotetycznego metakomunikatora, który będzie przyglądał się procesowi (jakaś część świadomości zostaje powołana do tego, by kontrolować nie tyle proces co zachowanie ego (ważne jest jeśli trzeba przed jej zastosowaniem - popracować nad wzmocnieniem ego)

n n n Jung dzieli formy pracy nad treściami nieświadomymi na dwie grupy: - skupianie się na wyrażaniu przy pomocy udostępnionych przez świadomość środków artystycznych tego, co się doświadczyło - odkrywanie i zrozumienie znaczenia nieświadomego materiału (Jung C. G. : The Transcendent Function) n Etap wstępny - ważne jest by nadać materiałowi jak najbogatszy kształt, bo by móc z czymś pracować trzeba to poznać, określić, dotknąć. Im mniej ukształtowany jest materiał początkowy, tym większe jest niebezpieczeństwo, iż zostanie on odczytany na podstawie subiektywnych założeń teoretycznych i moralnych n Etap dalszy - wytworzenie funkcji transcendentnej. W tej fazie najważniejszym elementem jest ego. Ego musi być traktowane jako coś o równej wartości w stosunku do opozycyjnej formacji nieświadomości

n Nieświadomość jest dla ego niebezpieczna - trzeba zredukować jej energetyczną wartość - za pośrednictwem świadomego procesu przetwarzania treści poprzez np. intelektualizację n Funkcja transcendentna to proces tworzenia się symboli, który umożliwia przemianę treści psyche i uczestnictwo w procesie jednoczenia się przeciwieństw - to zdolność do przetwarzania konfliktu w rozwój, tego co niejasne chaotyczne i nieokreślone, w to, co pełne i określone n Główne zadanie to podjęcie dialogu z nieświadomością. Powinien to być dialog dwóch równoprawnych partnerów Funkcja transcendentna łączy się ściśle z jungowską koncepcją indywiduacji, jako że „właśnie za jej sprawą wytyczone zostają kierunki rozwoju indywidualnego, których nigdy nie można by osiągnąć na drogach wyznaczonych przez normy zbiorowe”(Jung C. G. , 1997, s. 487) n

Indywiduacja jest ; różnicowaniem, wyodrębnianiem się indywidualności , syntezą, stopniowym poznawaniem czy doświadczaniem coraz to nowych płaszczyzn funkcjonowania Jest bytem potencjalnym, który wypełnia się poprzez sam fakt dążenia do niego. Jest ściśle powiązana z celowością

n W znaczeniu szerszym to proces spontaniczny, naturalny, który przebiega autonomicznie bez udziału świadomości n W znaczeniu węższym to proces świadomy, polegający na integrowaniu treści nieświadomych ze świadomością. n Indywiduacja jako proces naturalny jest doświadczaniem tej jedności, przy jednoczesnym doświadczaniu przeciwieństw n Jest to także doświadczanie względności wszystkich elementów struktury psychicznej, doznawanie przemiany jednej wartości w inną n Indywiduacja wiąże się z psychoterapią - można ją za jej pośrednictwem wzmacniać, przyspieszać, doprowadzać do świadomości (metoda aktywnych wyobrażeń) Droga ta nie dla wszystkich jest dostępna; Narzędziem może być dialog, w którym terapeuta pełni rolę części osobowości pacjenta n

n „Człowiek potrzebuje partnera, w przeciwnym wypadku jego przeżycia stają się mało realne: wszystko dzieje się tylko wewnątrz, a własne odpowiedzi na wyłaniające się pytania nie mogą być skonfrontowane z odpowiedziami kogoś odmiennego” n Metoda Junga zatem jawi się jako metoda dyskursywna umożliwiająca dotarcie do sedna przy pomocy czy wsparciu drugiego człowieka. Łączy się to ściśle z funkcją terapeuty na poszczególnych etapach terapii (Jung C. G: The Transcendent Function, Jacobi J. , 1993, s. 149. )

Rozwój osobowości psychopatologia zaburzenia emocjonalne, nieprawidłowości charakteru, zaburzenia funkcjonowania intelektualnego, stereotypy

Rola czynników popędowych i duchowych w rozwoju psyche n Freud – główna motywująca w rozwoju psychicznym rola popędów n Adler - dążenie do mocy to główne zasady kształtujące rozwój psychiczny n Jung – uznaje rolę czynników popędowych, ale uwzględnia znaczenie innych czynników motywujących rozwój psychiczny i jego zaburzeń – Wrodzona Potrzeba duchowa i religijna n Nie jest to pochodna żadnego innego popędu ale „ niezbędna zasada siły napędowej” n Duchowość - najwyższą zasadą kształtującą rozwój psychiczny

Neuroza Jest ściśle związana z mechanizmem samoregulacji. „Jest to podejmowana przez samoregulujący się system psychiczny, próba przywrócenia równowagi Jest zaburzeniem adaptacyjnym – pojawia się, kiedy zawodzi stary sposób adaptacji

n n W neurozie istnieją nie tylko negatywne cechy Neuroza posiada aspekt pozytywny , kształtujący osobowość poprzez rozszerzenie i pogłębienie świadomości : konfrontacja ze swoją nieświadomością i ożywienie archetypów n Przyczyny neurozy mogą tkwić w czynnikach dzieciństwa i w sytuacji aktualnej n Jung nie opracował spójnej teorii nerwicy, nie interesowała go etiologia ani różnicowanie n W istocie najważniejszy dla niego był człowiek doświadczający nerwicy. „Obiektem terapii nie jest nerwica, lecz, który ma nerwicę (. . . ) wywodzi się ona bowiem z całości ludzkiego życia i wszystkich doświadczeń, które kumulowały się przez lata. . . ” (Jung) n Nie można jej zatem rozpatrywać bez kontekstu psychicznego, bez wpisania jej w proces indywiduacji

Nerwica n Jung nie skupiał się na przyczynach - przeszłości, uważając ją za istotną jedynie wtedy, gdy w znaczący sposób wpływała na teraźniejszość jednostki (jak u egzystencjalistów) n jest jedną ze ścieżek rozwojowych, jednym ze sposobów doświadczania świata i jako taka posiada swój pozytywny i negatywny aspekt n Jest zjawiskiem energetycznym, procesem, rozgrywającym się na płaszczyźnie świadomego i nieświadomego funkcjonowania człowieka n Jest procesem, który podlega stałym przemianom. Różni się znacznie w zależności od okresu życia w którym występuje (rozróżnia nerwicę I i II połowy życia)

n Z energetycznego punktu widzenia można rozpatrywać nerwicę i psychozę jako efekty częściowego bądź całkowitego procesu regresji n „Jeśli świadomość w porę nie interweniuje, to częściowa regresja może odrzucić jednostkę na wcześniejszy etap rozwoju i wywołać neurozę, natomiast regresja całkowita powoduje zalanie świadomości przez nieświadomość i doprowadza do psychozy” n

Psychoterapia Podział na „małą i wielką psychoterapię”. „Wielka psychoterapia” - zajmuje się np. nerwicami oraz stanami typu bordeline, depresją „Mała psychoterapia” - poradnictwo psychologiczne (Krytyczny słownik analizy jungowskiej , Jung C. G, 1999)

Zasady przyczynowości i finalizm w psychoterapii n Freud , Adler - Zasada przyczynowości – ważne poszukiwanie pierwotnych przyczyn (tkwiących w instynktach) późniejszych zaburzeń psychicznych n Freud – posługuje się metodą redukcyjną Omawianie materiału analitycznego celem rozwiązania teraźniejszości w konfliktach osadzonych w przeszłości n n Uwzględnia pierwotne instynkty w rozwoju zaburzeń, ale decydujące znaczenie w rozwoju zaburzeń psychicznych mają siły, które w postaci symboli pośredniczą między nieświadomością a świadomością n Ważny jest końcowy wynik analizy n Przyczynowość to tylko jedna z zasad Finalizm – immanentne psychologiczne dążenie do celu (poczucia celu) Metoda prospektywna n n

Postępowanie dialektyczne w psychoterapii wg. C. G Junga n Polega na dialogu, ale też jest dialektyczna wewnętrznie jako proces, który dzięki konfrontacji treści świadomości z treściami nieświadomości wywołuje między nimi interakcję, mającą na celu przezwyciężenie ich obu i osiągnięcie zamierzonej syntezy n Psycholog bezwarunkowo tą dialektyczną zasadę akceptuje, nie „analizuje” on przedmiotu teoretycznie - sam jest w procesie objęty analizą; Obie strony (pacjent i analityk) muszą „dać siebie” zachowując w miarę możności obiektywizm n Przeniesienie jest tak istotne jako środek terapeutyczny jak w koncepcji Freuda n Najważniejsze nie jest (jak u Freuda) „ponowne przeżywanie” dawnych urazowych emocji , będących źródłem neurozy, ale w ogóle ”przeżycie” obecnych trudności - przy współudziale konkretnego partnera i dokonanie w ten sposób konfrontacji z nimi

„Sądzę, iż w dziedzinie psychoterapii jest wręcz wskazane, by lekarz nie posiadał zbyt dokładnie określonego celu, z pewnością nie posiada bowiem wiedzy pewniejszej od tej, którą posiada natura i wola życia chorego” (Jung C. G. ) Cele do terapii

n Jung unikał określania celów, a nawet uważał to za niewskazane n Deklarowane przez terapeutę cele terapii mają charakter ogólny i wynikają z filozoficznych założeń metody n Najważniejszym z nich jest wspomaganie rozwoju psychicznego pacjenta poprzez „pomoc w osiągnięciu całości” n n Inne : przeniesienie treści nieświadomych do świadomości oraz ich integracja z istniejącą strukturą psychiczną n kompensacja jednostronności postawy świadomej = lepsza adaptacja n zapobieganie samotności i zagubieniu współczesnego człowieka n umożliwienie mu znalezienia swojego miejsca w strumieniu życia

n Cele szczegółowe określa sam pacjent - jego cele świadome niekoniecznie są tożsame z celami wyznaczonymi przez nieświadomą psychikę n Cele wyznaczają zakończenie jakiegoś etapu, często są także powodem jej zakończenia n Mogą one być modyfikowane w miarę wzrostu wglądu oraz znaczenia przypisywanego materiałowi nieświadomemu n Informacji o nieświadomych (ale także czasami świadomych) celach pacjenta dostarczają sny inicjalne - występują często na początku terapii ; Stanowią one zazwyczaj początek cyklu marzeń sennych (stanowią swoisty komentarz do pracy terapeutycznej)

Proces terapeutyczny – rozumienie n „Psychoterapia jest dialektyczną relacją pomiędzy lekarzem i pacjentem” n Istotą dialogu jest bowiem wymiana n „Psychoterapia jest spotkaniem, dyskusją pomiędzy dwoma psychicznymi całościami, w której wiedza jest jedynie narzędziem. Celem jest przemiana” (Jung C. G) n Terapeuta jest towarzyszem i przewodnikiem, ekranem projekcyjnym, obserwatorem oraz mediatorem n Uczestnicy analizy są zaangażowani w równym stopniu

n To swoisty rytuał przejścia, most przerzuconym nad przeciwstawnymi biegunami : jasną i ciemną stroną psychiki jednostki n Umożliwia poznanie wymykających się spod kontroli ego przejawów nieświadomego, ich akceptację i integrację z treściami nieświadomymi n Praca z treściami nieświadomymi staje się integralną częścią aktywności psychicznej, kontynuacją dialogu z nieznanymi aspektami swojej psychiki n Równoznaczny z procesem terapeutycznym jest dla Junga proces rozwoju symboliki, będący obrazem drogi rozwojowej jednostki n Koniec psychoterapii w niektórych przypadkach nie oznacza kresu procesu analitycznego

Etapy procesu n Praca z materiałem osobowym - kompleksami n Rozpoznanie dominującego typu funkcjonalnego i typu postawy n Rozprawa z personą n Konfrontacja z cieniem n Spotkanie z komplementarnym pierwiastkiem kobiecym bądź męskim (Animą /Animusem) n Spotkanie z archetypem Starego Mędrca /Wielkiej Matki Dotknięcie Jaźni n

n Proces analityczny to odkrywanie kolejnych warstw = swoista przygoda intelektualna i emocjonalna – jest nierozłącznie związana z cierpieniem i lękiem n Im bliżej świadomości, tym większy opór n Przepracowanie materiału osobowego( uwalnianie się od przymusowego działania, spowodowanego aktywizacją kompleksów, stopniowe odrywanie się od bezpiecznego środowiska materialnego, budowanie i wzmacnianie ego) to praca organiczna, bez której nie byłoby możliwe podążanie za procesem indywiduacji n n Mocne ego pełni rolę czynnika stabilizującego ten proces

Przepracowanie kompleksów n Wzmacnia jądro ego, nadając mu większą moc konstelującą n Rozeznanie w dominującym typie postawy i typie funkcjonalnym, (=podstawowych czynnikach odpowiedzialnych za dysfunkcje w adaptacji) n Poznanie ich działania daje możliwość rozpoznania swoich mocnych i słabych stron, przyczyn trudności relacyjnych oraz odkrycia kompensującej funkcji nieświadomej, która informuje o zbyt jednostronnym rozwoju n Przepracowanie materiału osobowego jest główną formą pracy w przypadku nerwicy I połowy życia

Rozprawa z personą n To poznanie swojej kolektywnej części, związanej z pełnieniem rozmaitych ról społecznych n Zobaczenie siebie przez pryzmat relacji z normami środowiskowymi i kulturowymi n Czasem wiąże się to z koniecznością korekty nadmiernej sztywności lub rozmiękczenia persony

Spotkanie z cieniem n I etap indywiduacji - spotkanie z cieniem (drugą stroną, „ciemnym bratem”) n Cień – część każdej osoby, postać archetypowa, w wyobrażeniach uosabiana w różnych formach (wewnętrznej, symbolicznej: np. w marzeniach sennych, lub zewnętrznej-konkretnej np. osoba z otoczenia, będąca nosicielem projekcji jednostki n Konfrontacja z cieniem – uświadomienie i przyjęcie krytycznej postawy wobec swej natury

Spotkanie z Animą /Animusem n Rozpoczyna je praca z projekcjami n Wiąże się z uwolnieniem od obrazu rodziców n W postaciach Animy/Animusa wyraża się autonomia nieświadomości zbiorowej( personifikują one te treści, które można zintegrować ze świadomością) n Kompensacyjny czynnik kobiecy bądź męski - stają się łącznikami pomiędzy świadomością i nieświadomością jednostki

n II etap inywiduacji - spotkanie z postacią „obrazu duszy” : animą (mężczyźni) i animusem (kobiety) n Reprezentuje komplementarną , odmienną płciowo część psyche i odzwierciedla nasz osobisty stosunek do niej n Reprezentuje on obraz drugiej płci, który nosimy w sobie jako osoba i jako przedstawiciel gatunku n Formy przejawiania się animy i animusa : - zewnętrzne (gdy dokonujemy projekcji części lub całości nieświadomej psyche na osobę odmiennej płci w naszym otoczeniu, przy czym nie spostrzegamy, że jest to nasze własne wnętrze) - wewnętrzne (marzenia senne, fantazje, wizje) n

Spotkanie z archetypem Starego Mędrca /Wielkiej Matki n n To kolejny krok w rozwoju wewnętrznym - osobowości Uświadomienie sobie treści związanych z tymi archetypami oznacza : - „dla mężczyzny drugie i rzeczywiste uwolnienie od ojca”, - „ dla kobiety wyzwolenie od matki, a tym samym pierwsze odczucie własnej, jedynej indywidualności” (Jung) n Archetyp Starego Mędrca/Wielkiej Matki posiada dużą siłę przyciągania n To szczególnie niebezpieczny moment rozwojowy - wtedy jednostka jest szczególnie podatna na psychopatologiczne objawy? n Można to zaobserwować w procesach indywiduacji, przebiegających bez udziału świadomości ( ujawnia się m. in. za pośrednictwem urojeń wielkościowych)

n Jest to punkt niebezpieczny także dla terapeuty, ponieważ pacjent projektuje na niego archetyp Zbawiciela n Konfrontacja z osobowością maniczną uczy pokory, wobec nieświadomości, świadomości własnych ograniczeń i słabości n Uwolnienie się od hipnotyzującego wpływu osobowości manicznej otwiera drogę do doświadczenia = odczucia jaźni n Przejawiać się może w stanach psychotycznych. W łagodniejszej formie -megalomania ( Jung C. G: G. W 7, s. 255 cytowane za Jacobi J. , 1993)

Urzeczywistnienie jaźni n To zyskanie świadomości istnienia transcendentnego celu, którym jest zjednoczenie, tkwiących w naturze ludzkiej przeciwieństw n Jaźń jest czynnikiem integrującym, a zintegrowane części powiększają zakres świadomości. Tym samym rośnie rola ego n Daje to możliwość doświadczenia odczucia Boga w sobie, nieśmiertelnej części, wpisanej w wszechświat n Daje to także możliwość doznawania dwoistości i względności życia, wartości cierpienia i radości n Jaźń jest miejscem początku i końca, miejscem, gdzie ogniskuje życie psychiczne. Obejmuje w sobie świat

Relacja terapeutyczna n Jung docenił wartość relacji terapeutycznej. Zakładał, iż terapia jest spotkaniem dwóch równorzędnych partnerów n Analityk podąża za pacjentem, towarzyszy mu w żmudnym procesie przemiany, wspomaga go wskazówkami, wspiera w trudnych momentach n Analityk musi wyjść ze swej anonimowości i odsłonić się, innymi słowy dać z siebie to samo, czego oczekuje od pacjenta n Rola terapeuty nie jest bierna, ale polega na czynnym uczestnictwie w procesie. Ma cztery zasadnicze aspekty a mianowicie: dialog, kierowanie, współdziałanie, wymianę

n Analityk może doprowadzić pacjenta jedynie do punktu, do którego sam dotarł. Sam także powinien poddać się gruntownej analizie i stale korzystać z superwizji n Terapeuta jest stale narażony na infekcję oraz inflację - Jung nakłada na terapeutę ogromną odpowiedzialność, daje mu jednak prawo do błędu i możliwość wyciągania wniosków z własnych porażek n W jakimś sensie odbiera terapeucie, przypisaną mu archetypową wszechmoc, nadając znaczenie mądrości pacjenta n W psychologii Junga pacjent nie jest bezbronną ofiarą – jest równorzędnym partnerem interakcji. To właśnie on świadomie bądź nieświadomie może skorygować błędne sądy terapeuty i skierować pracę na „właściwe tory” n Jung był jednym z pierwszych psychologów, którzy mówili o konieczności analizy terapeuty. Sam nigdy nie był w terapii, chociaż chętnie „superwizował” swoją pracę Korzystał także z pomocy współpracowników przy analizie swoich marzeń sennych n

n Jung rozgraniczał terapeutyczne przymierze analityka i pacjenta od przeniesienia n Zjawisko przeniesienia jest ściśle związane z mechanizmem projekcji nieświadomych treści na osobę terapeuty Ekran projekcyjny - pacjent rzutuje materiał nieświadomy, indywidualny i archetypowy n n Przeniesienie na poziomie indywidualnym - obejmuje projekcje znaczących postaci z przeszłości, ale także niektórych części siebie (elementy psychiczne, przynależne do sfery cienia) n Projekcje natury archetypowej - projekcje przeniesieniowe nie związane z indywidualnym doświadczeniem pacjenta (np. rzutowanie archetypu Zbawiciela, będącego formą emanacji osobowości manicznej bądź innych archetypowych figur) albo projekcje potencjału jednostki ( wszystkie te cechy, które z jakichś powodów nie mogły się zróżnicować czy rozwinąć) n

Przeciwprzeniesienie i opór n Odpowiedź na przeniesienie ze strony analityka n Podobnie jak przeniesienie, ma naturę kompulsywną i obrazuje nieświadomą tożsamość z obiektem Fordham wyróżnia przeciwprzeniesienie : - syntoniczne - skutek dostrojenia się analityka do pacjenta - iluzoryczne - neurotyczna reakcja analityka na pacjenta n n n Opór to normalne zjawisko, charakterystyczne dla relacji międzyludzkich Stanowi informację, że pacjent nie jest jeszcze przygotowany do zajęcia się danym problemem Opór pacjenta zmniejsza się poprzez metodę okrążania znaczenia (tj. stopniowego docierania do jądra problemu). Dzięki niej, problem jest niejako dozowany, pokazuje się pacjentowi w różnym świetle za pośrednictwem różnorodnych obrazów sennych i innych form ekspresji nieświadomej.

Podstawowe aspekty analizy Junga odreagowanie, wyjaśnianie, edukacja przemiana Nie są to stadia pracy - nie muszą następować po sobie (Samuels A. i inni, 1994, s. 37)

Odreagowanie n Stanowi próbę powtórnego zintegrowania kompleksu autonomicznego ze świadomością n Jest to wielokrotne przeżywanie sytuacji traumatycznych za pośrednictwem : bezpośredniej relacji pacjenta, analizy snów, metody aktywnych wyobrażeń n Rozszczepienie nerwicowe można zlikwidować jedynie wtedy, gdy wzmocni się ego na tyle, by mogło zintegrować treści związane z kompleksem n W mechanizmie odreagowania ważna jest rola przeniesienia - to lekarz wspiera pozycje świadome i pomaga zobiektywizować konflikt

Wyjaśnianie n Umożliwia zrozumienie mechanizmu działania psychiki nieświadomej i jej wpływu na świadome życie pacjenta n Za jego pośrednictwem pacjent uczy się odkrywać podskórny nurt swojego życia, jego kompensacyjny charakter oraz rozpoznawać projekcje n Jest to etap odczytywania znaczeń i poszukiwania znaczenia w pozornie nieistotnych rzeczach n Służy także wyodrębnianiu się metakomunikatora, który umożliwia jednocześnie doświadczanie i obserwację samego siebie na różnych poziomach funkcjonowania

Edukacja n n Stanowi pobudzanie pacjenta do pracy z nieświadomością za pośrednictwem wprowadzenia w metodę, stosowaną na danym etapie terapii Obejmuje wprowadzenie w : n n n technikę analizy snów metodę aktywnych wyobrażeń zachęcenie do ekspresji artystycznej Polega także na przekazaniu pacjentowi poglądów na naturę pochodzenia objawów, aktywności nieświadomej i koniecznych warunków pracy z materiałem nieświadomym

Przemiana n Proces zmiany zachodzący w polu relacji pacjent – terapeuta n Przemianie pacjenta towarzyszy przemiana terapeuty i samej relacji n Łączy się z integracją treści, dostępnych za pośrednictwem analizy n Jest to proces stopniowy - najostrzej ujawnia się w sytuacjach granicznych –przejścia z jednego etapu w drugi czy na etapie zakończenia terapii n Całość procesu najlepiej odzwierciedla się w seriach marzeń sennych, śnionych w trakcie terapii

Aspekty analizy Junga ( wg. J. Jacobi) 1. Obraz sytuacji opisywany przez pacjenta 2. Materiał nieświadomy – sny, metoda aktywnych wyobrażeń 3. Relacja lekarz-pacjent

Praca z materiałem nieświadomym: poznanie –asymilacja- integracja n Poznanie - zapis materiału nieświadomego za pośrednictwem różnych form wyrazu. Ważna jest obserwacja aktywności nieświadomej i świadomego działania oraz sposobów przenikania się obydwu sfer funkcjonowania jednostki n Asymilacja - przystosowanie się nowej treści świadomości do oczekującego w gotowości materiału subiektywnego. Wiąże się z pojawieniem poczucia względności i koniecznością akceptacji (tj. przyjęcie danej treści taką, jaką jest - doświadczanie znaczenia poszczególnych treści) n Integracja - wprowadzenie odkrytych elementów w strukturę świadomą, a tym samym wzbogacenie cech osobowości. Odbywa się stopniowo, w miarę odkrywania coraz to nowych elementów( Jung C. G, 1997)

Analiza symptomów róba odtworzenia za pomocą sugestii wspomnień : urazów-traum (źródeł patologicznych objawów) Metoda słownych skojarzeń Analiza nieświadomoś Analiza anamnestyczna Poprzedza ją anamneza. K Rekonstrukcja rozwoju osobisty neurozy- wgląd Marzenia senne, wizj fantazje

Podstawowe metody docierania do treści nieświadomych w terapii analitycznej analiza marzeń sennych, metoda aktywnych wyobrażeń, analiza wytworów

„Psychoterapia to jak kalejdoskop, w którym zmieniające się obrazy tworzą wciąż nowe konfiguracje”

„Psychoterapię dostosowuje się do pacjenta, zmienia się kolejność faz terapii, modyfikuje cele. Wszystko to sprawia, iż zasady stają się bardzo płynne Jedno pozostaje niezmienne –szacunek dla pacjenta i jego procesu rozwojowego, bez względu na to w jakiej formie się wyraża Pokora wobec mądrości nieświadomości” (A. Szczepaniak)

Dziękuję za uwagę