Filozofia analityczna dr Andrzej Dbrowski 3 fazy rozwoju

Filozofia analityczna dr Andrzej Dąbrowski

3 fazy rozwoju FA: (1) 1890 – 1930 (wówczas ukształtowały się główne idee, które wyznaczyły kierunek tej filozofii); (2) okres średni, przypadający na lata 1930 – 1960/70 (wówczas filozofia analityczna osiąga dojrzałą postać i cieszy się ogromnym wpływem); (3) okres późnej filozofii analitycznej trwa od 1970 do chwili obecnej;

Przedstawiciele: n n n F. Brentano, G. Frege, G. Moore, B. Russell, L. Wittgenstein, R. Carnap.

Główne cechy: n n n uprzywilejowanie metody analizy: formalnej, pojęciowej, lingwistycznej, systematycznej; drobiazgowe podejście do problemów filozoficznych; uprzywilejowanie perspektywy językowej, a nawet uznanie aktywnej roli języka w zdobywaniu wiedzy o świecie;

Differentia specifica FA: (1) FA jest anglojęzyczna i/lub anglosaska. (2) FA jest ahistoryczna; (3) FA jest aproblemowa; jest tylko metodą i/lub stylem; (4) FA jest antysystemowa i antymetafizyczna; (5 a) FA jest ściśle określoną doktryną; (5 b) FA jest zespołem szkół i nurtów;

Ad 1: n n Podejście analityczne jest bardzo popularne w wielu częściach kontynentu europejskiego, zaś filozofia kontynentalna cieszy się licznym gronem zwolenników np. w Ameryce Północnej. FA nie jest więc kategorią ani językową, ani geograficzną.

Ad 2: n n poddańczy historycyzm, jak i historiofobia są obce filozofom analitycznym; przedstawiciele FA nie lekceważyli dorobku swoich poprzedników i chętnie się do nich odwoływali (Platon, Arystoteles, Leibniz).

Ad. 3: n FA nie jest tylko metodą, posiada też swój określony przedmiot i sposób (lingwistyczny) patrzenia na ten przedmiot: analiza przedmiotu przez język.

FA wg W. Charltona: n n n podstawowe obiekty dla logiki i matematyki: istnienie, prawda i liczby; podstawowe przedmioty dla fizyki: czas, zmiana i przyczynowość; dobro i zło, ich natura i fenomeny z nimi związane (cnota, piękno itp. ); mentalne procesy, stany i dyspozycje, a szczególnie najbardziej ogólne pojęcie przekonania, pragnienia, umiejętności, celu, świadomości i samoświadomości; język, jego znaczenie i odniesienie.

Ad. 4: n n Unika budowania wielkich systemów, ale nie jest antymetafizyczna (w całości): G. Bergman, W. Sellars, W. Quine, D. Lewis;

Ad. 5 a: n W ramach FA odnajdujemy następujące doktryny: (1) atomizm logiczny, (2) antypsychologizm, (3) teoria aktów mowy, (4) kontekstualizm (semantyka warunków prawdziwości), (5) semantyka światów możliwych, (6) antyrealizm, (7) naturalizm.

Ad. 5 b: n n n FA tworzą m. in. takie szkoły jak: (1) Szkoła analityczna z Cambridge, (2) Koło Wiedeńskie, (3) Oksfordzka Szkoła lingwistyczna, (4) Szkoła lwowsko-warszawska, (5) analityczna filozofia amerykańska.

Język a myślenie: n Język: wyraża myśli, jest ich nośnikiem czy generatorem?

Myślenie: n aktywność umysłowa przybierająca różne formy… rozumowanie, sądzenie, refleksja, rozmyślanie (w tym: zastanawianie się, zamyślenie), kontemplowanie, rozumienie, pojmowanie (jako uchwycenie), zakładanie, przeświadczenie, przypominanie, wyobrażanie, przewidywanie, kalkulacja, (w tym: obliczanie), intuicyjny wgląd…

Myślenie: n n n przysługuje rzeczy myślącej: “jest to rzecz, która wątpi, pojmuje, twierdzi, przeczy, chce, nie chce, a także wyobraża sobie i czuje, Kartezjusz aktywność umysłowa przybierająca różne formy… rozumowanie, sądzenie, refleksja, rozmyślanie (w tym: zastanawianie się, zamyślenie), kontemplowanie, rozumienie, pojmowanie (jako uchwycenie), zakładanie, przeświadczenie, przypominanie, wyobrażanie, przewidywanie, kalkulacja, (w tym: obliczanie), intuicyjny wgląd… myślenie, że p, to znajdowanie się w stanie umysłu, którego wyrazem jest wypowiedź oznajmująca, że p;

Rodzaje myślenia w filozofii: n n Analityczne: analiza, zestawianie, porównanie, osąd; Systemowe: charakteryzuje się tworzeniem wielkich systemów metafizycznych; Analityczno-systematyczne; Praktyczne: (1) moralne - polegające na stosowaniu określonych zasad w działaniu w aspekcie dobra i zła (2) w działaniu w ogóle

Rdzeń myślenia: rozumowanie przechodzenie od jednych zdań do innych (wniosków); rozumowania rozjaśniają nasze myślenie i sprawiają, że jest ono precyzyjne, sprawne i poprawne; dedukcyjne, indukcyjne, abdukcyjne, per analogiam, sprawdzanie, wyjaśnianie…

Myśl i mowa: n n n mowa pozostaje w pewnym związku z myślą; myśl może zachodzić bez mowy, ale nie odwrotnie: mowa nie występuje bez myśli; myśl jest bardziej pierwotna niż mowa; mowa wyraża myśl; zdanie „utrwala” mowę; jest dane intersubiektywnie;

Język: n n n jest systemem znaków; posiadających fizyczną (dźwiękową) stronę; odnoszących się do zewnętrznego świata (semantyka); pozostających w pewnej relacji do siebie (składnia); pozostających w relacji do swoich użytkowników (pragmatyka); systemem otwartym, zmiennym i dynamicznym.

Semiotyka (Ch. W. Morris): n n n Syntaktyka; Semantyka; Pragmatyka.

Rozważamy zdania: (I) (II) Żółta nienawiść kopnęła złośliwy algorytm; Mój pies stary chory spać potrzebuje żeby położyć go;

Zdanie I: podmiot: żółta nienawiść orzeczenie: kopnęła złośliwy dopełnienie: algorytm Jaki jest jego sens?

Zadanie II: n stary pies mój chory spać potrzebuje żeby położyć go Intuicyjnie chwytamy, że jest tu jakiś sens, ale budowa jego jest zupełnie błędna. Mój stary i chory pies potrzebuje, żeby położyć go spać.

A zatem: n n n Zostały złamane tutaj reguł: W zdaniu I – semantyczne; W zdaniu II – syntaktyczne;

Pragmatyka: n Ktoś słysząc zdanie I: Żółta nienawiść kopnęła złośliwy algorytm, reaguje: Doskonale! n n Albo: jeśli ktoś na nierozsądną propozycję reaguje: wspaniała idea! (czyli: głupi pomysł!) Tutaj istotne jest powiązanie wyrażenia z intencją mówcy i kontekstem.

Semantyka a pragmatyka: n n n Istnieje wiele zagadnień z pogranicza S i P, które nie pozwalają nam na jednoznaczne przyporządkowanie pewnych spraw, ipso facto: podział ten traci sens. Zazwyczaj część, chociaż nie całość, tego, co przekazuje mówiący jest zakodowana w wypowiedzianym wyrażeniu. Czy w „Jack nienawidzi Jacka” jest zakodowane językowo, że w przypadku tego zdania zakłada się, że imiona odnoszą się do dwóch różnych osób?

Co jest wspólne poniższym zdaniom? n n n „deszcz pada” „es regnet” „it is raining”

Czym jest znaczenie/sens? (1) byt psychiczny; (2) treść wypowiedzi; (3) przedmioty świadomości; (4) to, co wspólne zdaniom synonimicznym; (5) to, co wspólne zdaniom w różnych trybach (pytaniom, stwierdzeniom); (6) byt pozaczasowy i pozaprzestrzenny.

Podstawowe funkcje języka: n n n komunikacyjna (informacyjna i inne); adaptacyjna: pomaga nam lepiej funkcjonować w realnym świecie – służy do odnoszenia się do rzeczy; poznawczo-argumentacyjna – polega między innymi na formułowaniu, wyrażaniu i kształtowaniu myśli, pojęć, sądów, na zdobywaniu i przekazywaniu wiedzy; obiektywizuje myśl; pamięciowa – język jest czymś w rodzaju pamięci poza umysłowo-somatycznej; magazynuje wiedzę w formie zapisów; emotywno-ekspresywna – związana jest z przekazywaniem emocji; społeczna – reguluje relacje i porządek społeczny.

Spór o granice języka: n n rzeczywistość nie zamyka się (nie ogranicza się) do języka; istnieje sfera ludzkiego doświadczenia, która nie daje się tak łatwo zwerbalizować: - jakości doznaniowe (qualia), - przeżycia estetyczne lub mistyczne.