Prvi deo predmet i metod sociologije Osnovni metodoloki

Prvi deo – predmet i metod sociologije Osnovni metodološki pravci u sociologiji

POZITIVIZAM n n n Najstarija i najuticajnija metodološka struja u sociologiji jer je njen utemeljivač Ogist Kont Prvo i osnovno načelo pozitivizma – prirodne i društvene nauke treba na isti način da istražuju pojave koje izučavaju Prema Kontu, saznanje, kao i ljudsko društvo, prolazi kroz tri stupnja: teološki, metafizički i pozitivni

POZITIVIZAM n n Kont – Ljudski um se okreće pozitivnim, iskustvenim činjenicama, koje se mogu čulima opaziti. One su izvor naučnog saznanja kako u prirodnim, tako i u društvenim naukama “Stvarna znanja su samo ona koja počivaju na posmatranim faktima”. Dirkem – društvene činjenice treba da se posmatraju kao stvari Neopozitivisti – sociologija se mora okrenuti samo onim delovima stvarnosti koji su dostupni objektivnom posmatranju; u istraživanju ljudskog ponašanja, ona mora da se osloni na egzaktne metode prirodnih nauka, prevashodno na matematičke metode

POZITIVIZAM n n n Stjuart Dod – svaku situaciju čine 4 osnovna elementa: vreme, prostor, ljudska populacija i indikatori (fizičko-organski, biološko-organski i kulturni). Kont i Dirkem – načelo o integrativnoj funkciji nauke u društvu – nastojanja da se dođe do praktičnih i društveno konstruktivnih znanja, za rešavanje praktičnih problema u društvu Pozitivizam je pružio značajan doprinos konstituisanju modernih društvenih nauka, posebno sociologije. Ipak, fetišizira ulogu empirijskih činjenica i time neopravdano redukuje predmet istraživanja nauke i uprošćava stvarnost

ISTORIZAM – METOD RAZUMEVANJA n n Javlja se kao kritika pozitivizma krajem XIX veka Začetnik istorizma je Vilhem Diltaj. Za razliku od prirodnih pojava, duhovne (društvene) pojave su deo čoveka Diltaj – društvene nauke teže razumevanju pojava , odnosno utvrđivanju značaja i smisla društvenih događaja na bazi individualnog doživljaja i njegovog izraza Diltaj – naučno saznanje ljudskih pojava odvija se kroz trijadu: n doživljaj, n Izraz i n razumevanje

ISTORIZAM – METOD RAZUMEVANJA n n n Rikert – osovni cilj društvenih nauka je da otkriju istorijsku osobenost događaja, a ne njegove opšte karakteristike Rikert – zalaže se za izgradnju celovitog i univerzalnog sistema vrednosti koji bi služio kao osnova za jedinstveno tumačenje društvenih pojava Istorizam prvi uveo i razvio VEBER

ISTORIZAM – METOD RAZUMEVANJA n n Veber – Za razumevanje subjektivnog značenja ljudskog delanja potrebno je: Unutrašnji smisao kojim se tokom delanja rukovode pojedinci Pobude (motive) kojima se pojedinci rukovode u svom delovanju Razumevanje značenja i smisla racionalnih oblika ljudskog delovanja je čisto intelektualni proces

ISTORIZAM – METOD RAZUMEVANJA n n Veber - naučno saznanje mora biti: smisaono adekvatno i uzročno adekvatno Veber – razumevanje društvenih pojava (3 oblika): n n n Aktuelno razumevanje konkretnih individualnih i grupnih akcija u istorijskom prilazu Približno ili prosečno razumevanje aktuelnog značenja društvenih masovnih pojava Idealno-tipsko razumevanje društvenih pojava kao opštih pojava određene vrste

ISTORIZAM – METOD RAZUMEVANJA n n Idealni tipovi su mentalne konstrukcije naučnika koje se odnose na društvene pojave, a isu ograničene na jedan istorijski period ili jedno drutšvo, nego se javljaju u raznim društvima i kulturama To su apstraktni teorijski modeli koje naučnik gradi idealizacijom, tj preuveličavanjem i prenaglašavanjem bitnih, konstruktivnih osobina određene vrste pojava ili ponašanja

ISTORIZAM – METOD RAZUMEVANJA n n Veber smatra da idealni tipovi imaju istu funkciju u naučnom objašnjenju kao i naučni zakoni, jer su zakoni koje su postavile sociološka i ekonomska teorija, po njemu, najbolji primer za idealne tipove Tvorci istoricizma su društvene pojave svodili na psihičku delatnost pojedinaca, zanemarujući njihovu praktičnu i društvenu primenu

MARKSISTIČKA DIJALEKTIKA n n n Dijalektika, kao način spoznavanja i objašnjavanja sveta začet još u antici Dijalektiku kao celovit sistem razvio Hegel Pet ključnih principa za razumevanje i objašnjenje dijalektičkog kretanja: 1. 2. 3. 4. 5. Princip totaliteta Princip razvojnosti Princip jedinstva i borbe suprotnosti Princip prelaska iz kvantiteta u kvalitet Princip prevazilaženja – negacija negacije

MARKSISTIČKA DIJALEKTIKA n n Marks i Engels prihvatili Hegelove dijalektičke principe Svako dijalektičko saznanje kreće se od neposrednog posmatranja ka apstraktnom mišljenju i od ovog natrag, ka praksi Praksa nije samo osnov naučnog saznanja, nego je i glavni kriterijum njegove istinitosti Naša saznanja su nužno ograničena i relativno istinita

MARKSISTIČKA DIJALEKTIKA n n n Princip totaliteta – društvena stvarnost je celina čiji su delovi međusobno povezani i uslovljeni Princip razvojnosti – stvarnost je dinamična celina, kompleks procesa, a ne gotovih stvari. Društvene pojave imaju svoj nastanak, razvoj i istorijsku perspektivu Princip jedinstva i borbe suprotnosti – svaka društvena pojava sadrži dva elementa – momenat identiteta (jedinstva) i model diferencijacije (razlika). Jedinstvo je relativan, a razlike su apsolutni moment, razvijaju se u polarne, a zatim nepomirljive suprotnosti gde se konfliktom ukida staro i uspostavlja novo stanje

MARKSISTIČKA DIJALEKTIKA n n Princip prelaska kvantiteta u kvalitet – društveno-istorijsko kretanje se odvija tako što postepeno kvantitativne promene (evolucija) na određenom stupnju dovode do nagle promene kvaliteta, revolucije Princip prevazilaženja (negacija negacije) – to je stvaralačko razrešenje protivurečnosti – ukidanje negativnog i održavanje i dalji razvoj pozitivnog

MARKSISTIČKA DIJALEKTIKA n n Marks je nauku tretirao kritičkorevolucionarnu snagu – ona kritičkom analizom postojećeg stanja otkriva unutrašnje tendencije njegovog menjanja i prevazilaženja Prema marksistima, nauka ne sme biti vrednosno neutralna, mora da se bori za opšte ljudske vrednosti i interese