Opinia biegego Zapatrywanie wyraone w toku postpowania przez

Opinia biegłego: Zapatrywanie wyrażone w toku postępowania przez osobę niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy, która może udzielić fachowych informacji oraz wiadomości w celu ustalenia i oceny okoliczności sprawy, ułatwiając tym samym sądowi (innemu organowi procesowemu) właściwą ocenę faktów i rozstrzygnięcie sporu. Biegli zatem nie komunikują swoich spostrzeżeń o okolicznościach faktycznych sprawy (jak świadkowie) lecz wypowiadają co do tych okoliczności opinię na podstawie swoich wiadomości specjalnych i doświadczenia zawodowego. (T. Ereciński)

Podstawa dopuszczenia dowodu z opinii biegłego Art. 278. § 1. kpc W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Art. 193. § 1. kpk Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.

KPA Art. 84. § 1 kpa. Gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii.

Wiadomości specjalne Do wiadomości specjalnych nie należą te wiadomości, które są dostępne dla dorołego człowieka o odpowiednim doświadczeniu życiowym, wykształceniu i zasobie wiedzy ogólnej

Pojęcie wiadomości specialnych I CR 331/75 wyrok SN 1975. 07. 18 Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiadomości wykraczających poza zakres wiadomości ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych, dowód z opinii biegłych jest konieczny, choćby ktokolwiek ze składu orzekającego takie wiadomości posiadał. Odmienne stanowisko pozbawiłoby strony możności stawiania pytań i krytyki określonego poglądu a ponadto prowadziłaby do niedopuszczalnego połączenia funkcji sędziego i biegłego.

II SA/Lu 1090/12 wyrok wsa 2013. 05 w Lublinie � ● Wiadomości specjalne są konieczne w tych sprawach, w których pojawia się zagadnienie mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, a którego zakres przekracza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego osób mających wykształcenie ogólne.

Biegły: - naświetla i wyjaśnia okoliczności sprawy z punktu widzenia posiadanej przez siebie wiedzy, - nie jest dopuszczalne powoływanie się przez biegłego na własne spostrzeżenia co do faktów (wymóg rozdzielenia roli świadka i biegłego) - biegły nie rozstrzyga zagadnień prawnych (poza ustaleniem: a) zasad doświadczenia życiowego, b)prawa zwyczajowego, c)treści prawa obcego

Cel i funkcje opinii biegłego Biegły nie dokonuje ustaleń faktycznych, lecz wyjaśnia sądowi (organowi) okoliczności z punktu widzenia posiadanej przez siebie wiedzy i doświadczenia przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego biegłemu materiału sprawy

Przemiot opinii a ustalenia normatywne � ● Opinia biegłego w sprawie rozumienia określonego przepisu prawnego nie może stanowić podstawy rozstrzygnięcia, bez przeprowadzenia samodzielnej jego wykładni przez sąd, gdyż pojęcie "wiadomości specjalnych" z art. 278 § 1 KPC nie obejmuje wiedzy dotyczącej treści obowiązującego prawa oraz reguł jego tłumaczenia. (SN)

Treść opinii � ● Sąd nie jest związany opinią biegłego w zakresie jego wypowiedzi odnośnie do zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji sądu kwestii ustalenia i oceny faktów oraz sposobu rozstrzygnięcia sprawy (wyr. SN z 6. 2. 2003 r. , IV CKN 1763/00

Treść opinii cd � ● Jeżeli biegły, z przekroczeniem granic swoich kompetencji - obok wypowiedzi w kwestiach wymagających wiadomości specjalnych - zamieści w opinii także sugestie co do sposobu rozstrzygnięcia kwestii prawnych, sąd powinien je pominąć

Biegli 1. sądowi 2. ad hoc

Biegły sądowy Art. 157§ 1 usp Prezes sądu okręgowego ustanawia biegłych sądowych i prowadzi ich listę. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych § 4. Biegły przed objęciem funkcji składa wobec prezesa przyrzeczenie według następującej roty: "Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego sądowego wykonywać będę z całą sumiennością i bezstronnością".

Kwalifikacje biegłego sądowego § 12. 1. Biegłym może być ustanowiona osoba, która: 1) korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich; 2) ukończyła 25 lat życia; 3) posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona; 4) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego; 5) wyrazi zgodę na ustanowienie jej biegłym. 2. Posiadanie wiadomości specjalnych powinno być wykazane dokumentami lub innymi dowodami. Ocena, czy posiadanie wiadomości specjalnych zostało dostatecznie wykazane, należy do prezesa.

Kwalifikacje biegłego sądowego VI SA/Wa 1553/06 wyrok wsa 2006. 10. 18 w Warszawie 1. Pojęcie "rękojmi należytego wykonania obowiązków biegłego" definiuje się jako całość cech, zdarzeń i okoliczności dotyczących osoby biegłego sądowego, składających się na jego wizerunek jako osoby zaufania publicznego. Na wizerunek osoby zaufania publicznego składają się takie cechy charakteru jak: szlachetność, prawość, sumienność i bezstronność łącznie. 2. Każde podejrzenie nierzetelności w wykonywaniu obowiązków biegłego uprawnia do uznania, że biegły nie spełnia podstawowego warunku rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego. Osoba biegłego nie może być dotknięta żadną skazą, która podważałaby zaufanie do niej.

Biegły ad hoc Osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje i wiadomości z dziedziny, której dotyczy przedmiot ekspertyzy. Sąd (organ) może wedle uznania powoływać w charakterze biegłych czy to osoby wpisane na listę biegłych sądowych, czy to osoby spoza tej listy

Świadek - biegły � ● ● ● osoby składające zeznania co do faktów, które mogły zaobserwować i ocenić na podstawie posiadanych wiadomości specjalnych Przesłuchanie w charakterze świadka rolą świadka, nawet jeśli posiada wiadomości specjalne, jest wyłącznie przedstawienie informacji o faktach, a nie własnych opinii co do problemów pozostających domeną opinii biegłego. Ustawodawca zakazuje łączenia tych dwóch ról procesowych, co znajduje wyraz w nałożonym na biegłego obowiązku zachowania bezstronności

Postanowienie dowodowe: O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie, w którym należy wskazać: 1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy, 2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych, 3) termin dostarczenia opinii. Sąd oznaczy, czy opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie.

Treść opinii Art. 285. § 1. kpc Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie. kpk: Opinia powinna zawierać: 1) imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego, 2) imiona i nazwiska osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności 3) w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji, 4) czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii, 5) sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski, 6) podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii.

Celowość przeprowadzenia opinii w procesie karnym - opinia biegłych psychiatrów dla ustalenia niepoczytalności/stopnia niepoczytalności oskarżonego oraz jego stanu w czasie prowadzenia postępowania - opinia sądowolekarska dla ustalenia stopnia i charakteru uszkodzeń ciała - opinia w zakresie zrekonstruowania wypadku - opinia stanu technicznego pojazdu

Celowość przeprowadzania opinii w postępowaniu cywilnym - opinia biegłego rzeczoznawcy w zakresie szacowania wartości nieruchomości/rzeczy ruchomych/ nakładów/ wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy - opinia biegłego geodety na okoliczność sporządzenia projektu służebności gruntowej; projektu podziału nieruchomości gruntowej; - opinia biegłego określonej specjalności w zakresie ustalenia wad rzeczy/wadliwego wykonania umowy

Ustalenia stanu silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami a dowód z opinii Rw 399/80 wyrok SN 1980. 11. 19 OSNKW 1981/3/12 Silne wzburzenie (art. 148 § 2 k. k. ) jest szczególnym stanem psychicznym i już chociażby z tego względu ustalenie oraz określenie tego stanu może uzasadniać - w zależności od konkretnych okoliczności przedmiotowopodmiotowych - potrzebę zasięgnięcia opinii psychologicznej czy nawet psychiatrycznej. Nie jest natomiast dopuszczalne korzystanie z opinii tych biegłych wtedy, gdy chodzi o ustalenie i ocenę społecznoprawną okoliczności faktycznych, mających usprawiedliwiać silne wzburzenie.

Opinia psychiatryczna w kpk Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. Treść: Opinia psychiatrów powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu,

Obserwacja w zakładzie leczniczym W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni. Postanowienia sądu zaskarżalne zażaleniem.

Opinia osmologiczna czy eksperyment osmologiczny? � Metoda: a) Dobrać grupę zapachów do eliminacji (i pobrać zapachy) b) Pobrać zapach od podejrzanego c) Rozpoznanie przez psa (uwaga: efekt Rosenthala – sugestia dla psa; wobec czego przewodnik nie powinien znać miejsca położenia zapachu podejrzanego w rozpoznawanym szeregu d) Próby puste

cd � e) Co najmniej dwie próby właściwe f) Co najmniej dwa atestowane psy Biegły z zakresu osmolologii powinien być powołany nie dla zaopiniowania prawidłowości badań osmologicznych przeprowadzonych przez organy ścigania, lecz dla ich przeprowadzenia przy pomocy specjalistów (osób pobierających próby zapachowe, przestawiających je podczas badań i przewodników psów), a w opinii swej powinien ustosunkować się także, w oparciu o materiały sprawy, odnośnie prawidłowości zabezpieczenia śladów zapachowych.

Wariograf KPK wyklucza w ramach przesłuchania stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem. Art. 199 a. kpk Stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby możliwe jest wyłącznie za jej zgodą.

Post SN z 28. 10. 2014 III KK 232/14 � ● Przepis art. 199 a k. p. k. nie uchyla ujętego w art. 171 § 5 pkt 2 k. p. k. zakazu stosowania środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu osoby przesłuchiwanej oraz niemożności wykorzystania jako dowodu uzyskanych wbrew temu zakazowi wyjaśnień, zeznań oraz oświadczeń (art. 171 § 7 k. p. k. ), dopuszcza jednak stosowanie wariografu przez biegłego, a uzyskane przy jego pomocy dane będą stanowiły dowód nie z przesłuchania, ale jako element opinii biegłego. Nadal nie będzie on świadczył o sprawstwie badanego, a tylko o jego reakcji na zadane pytania.

Wariograf cd Art. 192 a. § 1. W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, itd. . . Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. § 2. W wypadkach, o których mowa w § 1, za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby.

SA w Białymstoku 25. 04. 14 II Aka 28/14 � ● Weryfikacja wyjaśnień podejrzanego przy zastosowaniu środków technicznych w postaci poligrafu (wariografu) jest niedopuszczalna. Taki cel badań wariograficznych pozostaje w wyraźnej sprzeczności z intencją ustawodawcy wyrażoną w dyspozycji art. 192 a § 1 k. p. k.

Biegły a zakaz dowodowy z art. 199 kpk � ● ● ● Dowodu nie mogą stanowić oświadczenia złożone przez oskarżonego m. in. wobec biegłego, dotyczące czynu zarzucanego oskarżonemu Problem rozumienia pojęcia oskarżonego Oświadczenia złożone przez osobę na etapie poprzedzającym przedstawienie jej zarzutów

Praktyka – proces karny Wyniki badań ankietowych prowadzonych przez dr Violettę Kwiatkowską Wójcikiewicz i prof. J. Wójcikiewicza na około 450 osobowej grupie sędziów (ankietę wypełniło jedynie 148 sędziów) głównie sądów rejonowych i okręgowych

Praktyka – proces karny cd 41% badanych uważa, że jest właściwie przygotowany do oceny dowodów naukowych, 53% że nie (9% brak odpowiedzi), przy czym ten drugi wariant odpowiedzi wybierali częściej sędziowie z większym doświadczeniem

Praktyka – proces karny Problemy w ocenie: - specjalistyczne badania - hermetyczny język naukowy

Praktyka – proces karny Częstość ekspertyz: 1. opinia psychatryczna 2. ekspertyza wypadku drogowego 3. opinia psychologiczna 4. ekspertyza pisma i dokumentów 5. opinia medyka sądowego 6. daktyloskopijna 7. toksykologiczna

Praktyka – proces karny Stopień trudności oceny opinii: - najtrudniejsze w ocenie opinia osmologiczna i wariograficzna - średnio trudna opinia psychiatryczna, ekspetyza wypadku droowego - łatwa w ocenie ekspertya pisma i doumentów, ekspertyza daktyloskopijna,

Praktyka – proces karny Przyczyny wzywania biegłego na rozprawę: 1. Niejasność, niespójność i niekompletność opinii 2. Wniosek stron

Obowiązek przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego w kpc Art. 553. § 1. Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. § 2. Opinia biegłego oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń psychicznych albo rozwoju umysłowego osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw, uwzględniającą postępowanie i zachowanie się tej osoby. 619 par. 2 kpc podział w naturze gospodarstwa rolnego – po zasięgnięciu opinii biegłych.

Dowód z opinii biegłego z urzędu w kpc Wyrok z dnia 24 listopada 1999 r. Sąd Najwyższy I CKN 223/98 Dowód z opinii biegłego z uwagi na składnik w postaci wiadomości specjalnych jest dowodem tego rodzaju, iż nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową, np. przesłuchaniem świadka. Jeżeli więc zgodnie z art. 278 § 1 kpc sąd może dojść do wiadomości specjalnych wyłącznie poprzez skorzystanie z pomocy biegłego, to sąd dopuszcza się naruszenia art. 232 zdanie drugie kpc. , skoro z urzędu nie przeprowadza dowodu z opinii biegłego, natomiast dowód ten jest niezbędny dla miarodajnej oceny zasadności wytoczonego powództwa.

OCENA DOWODU Z OPINII BIEGŁEGO

Kryteria oceny dowodu z opinii b. � ● ● poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (wyr. SN z 15. 11. 2002 r. , V CKN 1354/00

Ocena cd: � Wydana w sprawie prawidłowa opinia biegłego powinna wskazywać i wyjaśniać przesłanki, które doprowadziły do przedstawionej nią konkluzji, umożliwiając organowi dokonania oceny jej motywów bez wkraczania w sferę wiedzy specjalistycznej. Oznacza to więc, że jeżeli wydana opinia nie spełnia wymogu jasności, kompletności i nie odpowiada na postawione pytania, organ prowadzący postępowanie winien zażądać uzupełnienia jej, szczególnie gdy i strony postępowania stawiają pod jej adresem konkretne zarzuty.

Ciężar kwestionowania prawidłowości opinii � ● ● niezadowolenie strony z oceny przedstawionej przez biegłych nie uzasadnia potrzeby dopuszczenia przez sąd dowodu z opinii innych biegłych (wyr. SN z 6. 10. 2009 r. , II UK 47/09). Wykazywanie okoliczności, uzasadniających powołanie kolejnego biegłego pozostaje w gestii strony. Problem „zarzutów do opinii biegłego” i jakie wnioski powinna zawierać?

Opinie sprzeczne � ● Jeżeli w sprawie wydane zostały dwie opinie biegłych, a ich konkluzje są odmienne, to wprawdzie do sądu orzekającego należy ocena każdej z wydanych opinii i uznanie jednej z nich za wiarygodną, przy odrzuceniu drugiej, to jednak nie ulega wątpliwości, że nie w każdej sprawie jest to możliwe.

Opinie sprzeczne cd � ● Sąd nie dysponuje tak specjalistycznymi wiadomościami z danej dziedziny, by rozstrzygać spór między osobami zawodowo do tego przygotowanymi i mającymi wieloletnie doświadczenie w danej specjalności (wyr. SA w Poznaniu z 20. 3. 1995 r. , I ACr 653/94, OSA 1995, Nr 11 -12, poz. 72). W takiej sytuacji sąd może np. skorzystać z możliwości powołania kolejnego biegłego, którego opinię będzie można uznać za rozstrzygającą

Wartość dowodowa opinii prywatnych � ● ● ● W postępowaniu cywilnym stanowią dokumenty prywatne Podobnie w postępowaniu karnym – możliwe będzie ich ujawnienie. Nie są jednak równoznaczne z opinią biegłego w rozumieniu kpk Dopuszczalne w postepowaniu administracyjnym

Art. 393 par. 3 � ● ● ● Nowela wprowadziła możliwość odczytania wszelkich dokumentów prywatnych powstałych poza postępowaniem karnym – choćby dla jego celów. Dokument prywatny zgodnie z art. 174 nie może jednak prowadzić do zastąpienia wyjaśnień lub zeznań Zagadnienie tzw. opinii prywatnej jako dokumentu prywatnego

Postanowienie SN z 4 stycznia 2005 r. V KK 388/04 � ● Opinia prywatna, czyli pisemne opracowanie zlecone przez uczestnika postępowania, a nie przez uprawniony organ procesowy, nie jest opinią w rozumieniu art. 193 k. p. k. w zw. z art. 200 § 1 k. p. k. , i nie może stanowić dowodu w sprawie.

I CSK 57/10, wyrok SN z 17. 11. 2010 � ● ● KPC: Dowód z opinii biegłego nie może być zastąpiony przez opinię wykonaną przez biegłego na zlecenie prywatne strony gdyż nie jest to tryb przewidziany w kodeksie postępowania cywilnego Opinia taka jest dokumentem prywatnym a nie jest dowodem z opinii biegłego

Opinia prywatna w kpa � ● ● II SA/Sz 416/11 - wyrok WSA Szczecin z dnia 07 -072011 1. Sporządzenie operatu przez osobę o potwierdzonych w szczególnym trybie kwalifikacjach (rzeczoznawcę majątkowego), powoduje iż ustalenia zawarte w operacie generalnie korzystają z domniemania niewadliwości. Operat szacunkowy opracowany przez posiadającego odpowiednie uprawnienie w tym zakresie rzeczoznawcę, ma walor opinii biegłego, o jakiej mowa w art. 84 § 1 KPA.

Opinia prywatna w kpa cd � ● 2. W sytuacji, gdy strona uważa, że sporządzony na zlecenie organu operat szacunkowy budzi jej wątpliwości powinna przedłożyć organowi przeciwdowód z opinii organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych (art. 157 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - t. j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm. ) w celu obalenia kwestionowanego operatu szacunkowego.