Materiay pochodz z Platformy Edukacyjnej Portalu www szkolnictwo

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www. szkolnictwo. pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www. szkolnictwo. pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Liść – wytwórnia pokarmu. Agata Koprowska

LIŚĆ Liście są najbardziej charakterystycznym organem rośliny. To część pędu osadzona bocznie na łodydze.

Liście odpowiadają za: • wytwarzanie związków organicznych w procesie fotosyntezy; • wymianę gazową tlenu i dwutlenku węgla; • transpirację, czyli parowanie wody z rośliny.

Typowy liść składa się z trzech części: • blaszki • ogonka • nasady

BUDOWA ZEWNĘTRZNA LIŚCIA ROŚLINY DWULIŚCIENNEJ. blaszka liścia ogonek liściowy łodyga nerw główny nasada liścia unerwienie

Przekrój poprzeczny przez blaszkę liściową rośliny dwuliściennej skórka • miękisz palisadowy kl miękisz asymilacyjny miękisz gąbczasty aparat szparkowy

Blaszka liściowa jest zbudowana z tkanek: • skórki • miękiszu asymilacyjnego: - palisadowego - gąbczastego • tkanki przewodzącej • tkanki wzmacniającej

SKÓRKA • okrywa liść z dołu i z góry; • zbudowana z warstwy komórek które ściśle do siebie przylegają; • zawiera specjalne komórki skórki – aparaty szparkowe, które są łącznikiem między wnętrzem liścia a otoczeniem; • posiada włoski, które tworzą warstwę chroniącą przed nadmiernym parowaniem

MIĘKISZ ASYMILACYJNY: • wypełnia przestrzeń miedzy dolną i górna skórką; • występuje w 2 rodzajach: miękisz palisadowy miękisz gąbczasty zbudowany z wydłużonych - składa się z komórek o komórek ustawionych nieregularnych kształtach, prostopadle do powierzchni - ma wiele przestworów liścia

TKANKA PRZEWODZĄCA (wiązka przewodząca) • tworzy unerwienie liścia; • występuje w miękiszu asymilacyjnym; • odpowiada za transport wody i produktów fotosyntezy.

APARAT SZPARKOWY: • budowa: Składa się z dwóch komórek, które kształtem przypominają ziarna fasoli. komórki szparkowe szparka chloroplasty

APARAT SZPARKOWY: • Położenie: U większości roślin aparaty szparkowe znajdują się na dolnej stronie liścia. takie rozmieszczenie sprawia, że Nie są narażone na duże nasłonecznienie.

APARAT SZPARKOWY: • Funkcja: - umożliwia przepływ dwutlenku węgla, tlenu i pary wodnej między rośliną a otoczeniem; - reguluje wymianę gazową oraz transpirację, przez zamykanie i otwieranie szparki aparatu

BUDOWA ZEWNETRZNA LIŚCIA ROŚLINY JEDNOLISCIENNEJ łodyga (źdźbło) unerwienie liść o równoległej nerwacji pochwa liściowa

Rozmieszczenie liści na łodydze. * skrętoległe np. wierzba, len, szczaw,

• naprzeciwległe np. kasztanowiec, pokrzywa; Z każdego węzła wyrastają dwa liście. Pary liści mogą być rozmieszczone nakrzyżlegle.

*okółkowe np. moczarka kanadyjska, jałowiec. Z każdego węzła wyrasta wiele liści. Okółek to liczący co najmniej trzy elementy zespół organów rośliny wyrastający z jednego węzła.

RÓŻNORODNOŚĆ LIŚCI Liście bywają okrągłe, owalne lub tarczowate. Niektóre przypominają serca, inne strzały. Na podstawie ich kształtu możemy rozpoznać gatunki drzew.

Ze względu na liczbę blaszek liście dzieli się na: • proste (pojedyncze) • złożone

LIŚCIE POJEDYNCZE Liście pojedyncze mają jedną blaszkę liściową osadzoną na długim ogonku np. u lipy, brzozy.

LIŚCIE ZŁOŻONE składają się z kilku blaszek liściowych zwanych listkami. • Liście złożone kasztanowca wyrastają z jednego miejsca i tworzą wachlarz. Takie ułożenie nazywamy dłoniastym. • Liście złożone jesionu są ułożone na wspólnej osi w dwóch rzędach. Układ ten nazywamy pierzastym.

NERWACJA LIŚCI Wiązki przewodzące tworzą w liściu rozgałęzienia podobne do sieci. Nazywamy je nerwacją lub unerwieniem liścia.

Wyróżniamy: • nerwację pierzastą np. u buka. Liść buka ma jeden nerw główny, od którego odchodzą nerwy boczne.

• nerwacje dłoniastą np. u klonu. W liściach klonu z jednego punktu wychodzi kilka nerwów głównych

• nerwację równoległą np. u babki. U babki wiązki przewodzące układają się równolegle i są tej samej grubości.

Modyfikacje liści. Zmiany w budowie liści pozwalają roślinom przystosować się do różnych środowisk życia. Umożliwia im to przetrwanie nawet w tak niekorzystnym środowisku jak pustynia.

Liście czepne: Części liści przekształciły się w wąsy czepne. Służą one do przczepiania wiotkiej łodygi do roślin z najbliższego sąsiedztwa np. u groszku (liście są niezwyle giętkie dzięki czemu mogą owijać się dookoła podpór).

Liście wabiące: Ich zadaniem jest wabienie zwierząt zapylających kwiaty np. poisencja wytwarza barwne liście, gdyż jej kwiaty są niepozorne i nie przyciągają uwagi kolibrów.

Liście pułapkowe Wystepują u roślin owadożernych. Rośliny te posiadają chlorofil, są więc zdolne do fotosytezy. Jednak o wiele lpiej rosną gdy uzupełniają swój pokarm składnikami pochodzenia zwierzęcego. Łapią zdobych w pułapki utwozone z liści przypominające urny lub dzbanki. Ich wewnętrzne ściany są pokryte gruczołami wytwarzjącymi enzymy trawienne. Na dnie tych liści znajduje się płyn, w którym owady topią się, zwabione barwą pułapki lub wydzielanym przez nią zapachem.

Ciernie Twory powstałe wskutek przekształcenia liści np. u kaktusa, berberysu. Odstrazają zwierzęta i ograniczają parowanie wody.

Liście – magazyny wody Wystepują u litopsów potocznie zwanych „żywymi kamieniami“, odgrywaja role magazynu wody. Barwa upodabnia je do podłoża i sprawia, że są niezauważalne co chroni je przed zwierzętami.

Liście spichrzowe Magazynują substancje odżywcze oraz wodę, są zazwyczaj mięsiste, grube i bezzieleniowe, np. liście cebuli, rojnika, rozchodnika, agawy. liść asymilacyjny liść spichrzowy

Bibliografia : • Podręcznik do biologii do gimnazjum , , Plus życia 1, , M. Jefimow, M. Sęktas, wyd. Nowa era 2009; • Zeszyt ćwiczeń do biologii do gimnazjum , , Plus życia 1, , M. Jefimow, M. Sęktas, wyd. Nowa era 2009; • Podręcznik do biologii do gimnazjum , , Biologia XXI, cz. 1 praca zbiorowa pod redakcja A. Jerzmanowskiego, wyd. WSi. P 2003 • www. wikipedia. pl • encyklopedia multimedialna PWN • www. przyroda. cad. pl • Vademecum gimnazjalisty , , Biologia, , • Szkolny przewodnik , , Biologia, ,