Modyul 2 Sandigan ng LahiIkarangal Natin Ang Panitikan

Modyul 2: Sandigan ng Lahi…Ikarangal Natin Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt

Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano • • Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt • Panitikan: Sanaysay (Talumpati) • Wika: Iba’t Ibang Paraan ng Pagpapahayag • Panitikan: Maikling Kuwento • Wika: Kayarian ng Pang-uri Panitikan: Balagtasan Wika: Opinyon o Katotohanan Panitikan: Sarsuwela Wika: Kaantasan ng Pang-uri

Kasaysayan Balagtasan Tungkulin Pamamaraan i-click para sa iba pang impormasyon.

�Para sa karagdagang impormasyon at halimbawa, i- click ang mga sumusunod na numero at larawan: 1 23

Kasaysayan Elemento Sarsuwela Tema Pagtatanghal i-click para sa iba pang impormasyon.

�Para sa karagdagang impormasyon at halimbawa, i- click ang mga sumusunod na numero at larawan: 1 2 3

Sanaysay Uri ng Sanaysay Pormal Pamilyar i-click para sa iba pang impormasyon.

�I-click at panoorin ang mga sumusunod na larawan at magtala ng mga natutunan tungkol sa sanaysay:

Layunin Kayarian Maikling Kuwento Tema Bahagi Elemento Uri i-click para sa iba pang impormasyon.

�I-click ang mga sumusunod na larawan para sa mga karagdagang impormasyon at halimbawa.

Panitikan: Balagtasan � Ang balagtasan ay isang pagtatalo sa pamamagitan ng pagtutula. Inimbento ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng Amerika, base sa mga lumang tradisyon ng makatang pagtatalo gaya ng karagatan, huwego de prenda at duplo. Ang pinagmulan ng pangalan na balagtasan ay ang orihinal na apelyido ni Francisco Baltazar, Balagtas, dahil ginawa ito para sa okasyon ng pagdiwang ng anibersaryo ng kanyang kaarawan.

Kasaysayan � Nabuo ang konseptong ito sa isang pagpupulong nang mga nangungunang manunulat noong Marso 28, 1924, Linggo, sa tanggapan ni Rosa Sevilla sa Instituto de Mujeres(Women's Institute), Tondo, Maynila. � Ang unang balagtasan ay nangyari noon 6 Abril 1924. Tatlong pares ng makata ang nagtalo na gumamit ng iskrip. Ang pinakamagaling sa mga nagbalagtasan ay sina José Corazón de Jesús at Florentino Collantes, kaya naisipan ng mga nag-organisa na magkaroon ng isa pang balagtsan para sa dalawang kagalang-galang na makatang ito, ngayon naman na walang iskrip.

Pamamaraan � Ang balagtasan ay karaniwang may mga paksa na pinag-uusapan ng tatlo katao. Ang mga kalahok ay inaasahang magaling sa pag-alala ng mga tulang mahahaba at pagbigkas nito ng may dating (con todo forma) sa publiko. Ang takbo ng tula ay magiging labanan ng opinyon ng bawat panig. May mga hurado na magsisiyasat kung sino sa kanila ang panalo o ang mas may makabuluhang pangangatwiran.

Tungkulin � Maliban sa tagisan ng talino at pagbibigay ng aliw sa mga manonood, nagkaroon ang balagtasan ng isang mas mataas na pampolitika at panlipunang tungkulin. Binibigay ng mga sumasali sa balagtasan ang kanilang saloobin tungkol sa kasalukuyang pangyayari at suliranin katulad ng ginagawa ng mga kolumnista at patnugot ng isang pahayagan. Ilan sa mga balagtasan nina De Jesus at Collantes ang mga pampolitikang paksa katulad ng "Koalisyon at Kontra Koalisyon" na tumutukoy sa masiglang kampanya ng noong Pangulong Manuel Quezon upang pag-isahin ang lahat ng partidong pampolitika sa ilalim ng Partido Nacionalista na siyang partido na pamahalaan noon.

Wika: Opinyon o Katotohanan � May mga pagkakataong ang tao ay nagbibigay ng kaniyang sariling opinyon o haka- haka sa mga paksang pampolitika o maging sa pangyayaring nagaganap sa lipunan o kahit sa mga pang-araw na pakikipagtalakayan. At may pagkakataon din namang kailangang maglahad ng katotohanan. Mahalagang mauri ang mga pahayag na maririnig kung ito ba ay opinyon o katotohanan.

Opinyon � Matatawag na opinyon ang mga pahayag mula sa mga paliwanag lamang batay sa mga totoong pangyayari. Ang opinyon ay mga impormasyon na batay sa saloobin at damdamin ng tao. Nag-iiba ang mga ito sa magkakaibang pinagmumulan ng impormasyon at hindi maaaring mapatunayan kung totoo o hindi. Ginagamitan ito ng mga salita o parirala tulad ng: sa aking palagay, sa nakikita ko, sa pakiwari ko, kung ako ang tatanungin, para sa akin, sa ganang akin atbp. �

Katotohanan � Ang mga pahayag na may katotohanan ay kadalasang sinusuportahan ng pinagkunan. Ang katotohanan ay mga impormasyon na maaaring mapatunayang totoo. Bihira itong magbago mula sa isang pinagmumulan ng impormasyon sa iba pa. Ginagamitan ito ng mga salita o parirala tulad ng: batay sa, resulta ng, pinatutunayan ni, sang-ayon sa, mula kay, tinutukoy na, mababasa na atbp. �

Panitikan: Sarsuwela �Ang Sarsuwela ay isang dulang may kantahan at sayawan, na mayroong isa hanggang limang kabanata, at nagpapakita ng mga sitwasyon ng Pilipino na may kinalaman sa mga kwento ng pag-ibig at kontemporaryong isyu. Ito rin ay tinatawag na zarzuela, sarsuela, dulang inawitan, dulang hinonihan, drama-lirico at operetta.

Kasaysayan � Ito ay dumating sa Maynila noong 1879 o 1880 na may pagtatanghal ng Jugar con Fuego (Play with Fire) ng grupo ni Dario de Cespedes. Sa mga sumunod na taon, marami pang mga grupo ang dumating sa bansa na nagdulot ng inspirasyon sa mga Pilipino upang gumawa ng sarili nilang orihinal na sarswela sa wikang Tagalog, Pampango, Ilokano, Cebuano, Ilongo at W aray. � Ang An Pagtabang ni San Miguel ang unang sarsuwela sa Waray, na may iskrip at musika ni Norberto Romualdez. Ang Ing Managpe naman ni Mariano Proceso Pabalan Byron ang unang sarsuwela sa Kapampangan.

Tema � Ang sarswela ay maaaring maglarawan ng mga tema nang pagmamahal sa bayan sa panahon ng rebolusyon, tulad ng Walang Sugat (Not Wounded), 1902 ni Severino Reyes; panlilibak sa mga kahinaan ng pagkatao ng mga Pilipino, tulad ng Paglipas ng Dilim (After the Darkness), 1920; pagtuligsa sa mga baluktot na gawain, tulad ng mataas na interes sa pautang, sa Bunganga ng Pating (At the Mercy of the Sharks), 1921; at paglalahad ng isang nakawiwiling kwento ng pag-ibig, gaya ng Anak ng Dagat (Child of the Sea), 1921 at Dalagang Bukid (Country Maiden), 1919.

Pagtatanghal � Mga pininturahang telon ang nagtatakda ng tagpo sa bawat eksena �Nakikilala naman ang bida at kontrabida sa pamamagitan ng kanilang pag-arte at pananamit. �Isang maliit o malaking orkestra ang sumasabay sa mga kanta, na karaniwang isinasama ang kundiman, balitaw, balse, danza, fox-trot at kung anu man na sikat sa naturang panahon.

Elemento � Iskrip o nakasulat na dula – Ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng � � � bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip. Gumaganap o aktor – Ang mga aktor o gumaganap ang magbibigay-buhay sa iskrip. Sila ang bumibigkas ng diyalogo, at nagpapakita ng iba’t ibang damdamin. Tanghalan – Anumang pook na pinagpasyahang pantanghalan ng isang dula ay tinatawag na tanghalan. Maaaring hindi lamang entablado ang tanghalan ang daan, sa loob ng siid-aralan, at iba pa ay nagiging tanghalan din. Tagadirehe o Direktor – Ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya ang nagpapasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay dumidepende sa interpretasyon ng direktor sa iskrip. Manonood – Ang nagpapahalaga sa dula. Sila ang pumapalakpak sa galing at husay ng nagtatanghal. Pinanonood nila nang may pagpapahalaga ang bawat tagpo , yugto at bahagi ng dula. Eksena at tagpo- Ang eksena ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan samantalang tagpo nama’y ang pagpapalit ng tagpuan.

Wika: Kaantasan ng Pang-uri �Pang-uri - Isang mahalagang bahagi ng panalita ang pang-uri. �Ang pang-uri ay bahagi ng panalita na naglalarawan ng pangngalan o ng panghalip

� Lantay –Naglalarawan sa isa o isang pangkat ng tao, bagay, o pangyayari. Halimbawa: � Nabighani ako sa kagandahan ng lugar na ito. � Masagana ang ani ng palay sa taong ito. � Pahambing -Nagtutulad ng dalawang tao, bagay, o pangyayari. � Pahambing na magkatulad – nagtataglay ng pagkakatulad na katangian. Ginagamitan ito ng mga panandang sing, kasing, at magsing, magkasin Halimbawa: �. Magsing-talino sina Felix Irving at Andrela. �. Sintanda ng aking ate ang guro ko sa musika. � Pahambing na di- magkatulad (pasahol)-Kung hindi magkapantay ang katangian ng isang bagay na itinutulad sa iba. Ginagamitan ito ng mga pananda tulad ng salitang di-gaano, di- gasino, higit, o lalo bago ang pang-uri at sinusundan ito ng tulad, gaya o kaysa. Halimbawa � Di- gaanong magkapalad naging karanasan ni Alvin sa ibang kabataan. � Di-gasinong matamis ang mangga rito na gaya sa Guimaras.

Panitikan: Sanaysay (Talumpati) � Ang Sanaysay ay isang uri ng panitikan na nasa anyong tuluyan na ipinahahayag ang sariling kaisipan, kuro-kuro, saloobin at damdamin na kapupulutan ng aral at aliw ng mambabasa. � Ayon kay Alejandro G. Abadilla, ito’y “pagsasalaysay ng isang sanay. ” Ang Sanaysay ay anyo ng sulating hiram. Noong 1580, isinilang ito sa Pransiya at si Michel de Montaigne ang tinaguriang ama. Ito ay tinawag niyang essai na nangangahulugang isang pagtatangka, isang pagtuklas, isang pagsubok sa anyo ng panulat. � Ang dalawang uri ng sanaysay ay pormal at di-pormal o pamilyar. Narito ang kanilang pagkakakilanlan.

Uri ng Sanaysay Pormal o maanyo � Ang sanaysay na pormal o baguhan - sanaysay na tinatawag din na impersonal - Naghahatid ng mahahalagang kaisipan o kaalaman sa makaagham at lohikal na pagsasaayos ng mga materyales tungo sa ikalilinaw ng pinakapiling paksang tinatalakay. � Maanyo rin ito kung turingan sapagkat ito'y talagang pinag -aaralan. Maingat na pinili ang pananalita kaya mabigat basahin. � Pampanitikan kasi kaya makahulugan, matalinhaga , at matayutay. Mapitagan ang tono dahil bukod sa ikatlong panauhan ang pananaw ay obhektibo o di kumikiling sa damdamin ng may-akda. Ang tono nito ay seryoso, paintelektuwal, at walang halong pagbibiro. Elemento ng Sanaysay: Panimula, Katawan at Wakas

Pamilyar o palagayan � Ang sanaysay na pamilyar o palagayan ay mapang-, nagbibigay-lugod sa pamamagitan ng pagtatalakay sa mga paksang karaniwan, pang araw-araw at personal. � Idinidiin nito dito ang mga bagay-bagay, mga karanasan, at mga isyung bukod sa kababakasan ng katanungang isang tao personalidad ng may-akda ay maaring empatihayan o kasangkutan ng mambabasang medya ang pananalita ay parang pinag-uusapan lamang ng magkakaibigan ang may-akda, ang tagapagsalita at mga mambabasa at ang tagapakinig, kaya magaan at madaling maintindihan. palakaibigan ang tono nito kaya pamilyar ang tono dahil ang pangunahing gamit ay unang panauhan. Subhektibo ito sapagkat pumapanig sa damdamin at paniniwala ng may-akda ang pananaw.

Wika: Iba’t Ibang Paraan ng Pagpapahayag � Iba-iba ang paraan ng pagpapahayag, maaaring paglalahad, paglalarawan, pagsasalaysay, at pangangatuwiran. �Ang paglalahad ay may layuning magpaliwanag. �Layunin ng paglalarawan ang ipakita ang kabuuang anyo ng tao, bagay o pook upang maipakita ang kaibahan nito sa mga kauri. �Kung ang nais ay maglahad ng mga pangyayari, pagsasalaysay ito. �Pangangatuwiran kung ito ay may layuning umakit ng iba sa pamamagitan ng pagbanggit sa mga katuwiran.

Panitikan: Maikling Kuwento � Ang maikling kuwento - binaybay ding maikling kwento - ay isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng pangunahing tauhan. Si Edgar Allan Poe ang tinuturing na "Ama ng Maikling Kuwento. "

Layunin � Ang maikling kuwento - binaybay ding maikling kwento - ay isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng pangunahing tauhan

Kayarian � Bilang isang akdang pampanitikan, maaaring magsalaysay ng tuluy-tuloy ang maikling kwento ng isang pangyayari hango sa tunay na buhay; may isa o ilang tauhan lamang, sumasaklaw ng maikling panahon, may isang kasukdulan, at nagiiwan ng kakintalan o impresyon sa isip ng mambabasa.

Elemento � Panimula- Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa. Dito rin � � � � � kadalasang pinapakilala ang iba sa mga tauhan ng kwento. Saglit na Kasiglahan- naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. Suliranin- Problemang haharapin ng tauhan. Tunggalian- May apat na uri: tao laban sa tao, tao laban sa sarili, tao laban sa lipunan, tao laban sa kapaligiran o kalikasan. Kasukdulan- Makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban. Kakalasan- Tulay sa wakas. Wakas- Ito ang resolusyon o ang kahihinatnan ng kwento. Tagpuan- nakasaad ang lugar na pinangyayarihan ng mga aksyon o mga insidente, gayundin ang panahon kung kailan naganap ang kuwento. Paksang Diwa- pinaka kaluluwa ng maikling kwento. kaisipan- mensahe ng kwento. Banghay- pangyayari sa kwento.

Mga Uri � Sa kwento ng tauhan inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa. � Sa kwento ng katutubong kulay binibigyang-diin ang kapaligiran at mga pananamit ng mga tauhan, ang uri ng pamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa nasabing pook. � Sa kwentong bayan nilalahad ang mga kwentong pinag-uusapan sa kasalukuyan ng buong bayan. � Sa kwento ng kababalaghan pinag-uusapan ang mga salaysaying hindi kapaniwala. � Naglalaman ang kwento ng katatakutan ng mga pangyayaring kasindak-sindak. � Sa kwento ng madulang pangyayari binibigyang diin ang kapanabik at mahahalagang pangyayari na nakapagpapaiba o nakapagbago sa tauhan. � Sa kwento ng sikolohiko ipinadarama sa mga mambabasa ang damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari at kalagayan. Ito ang uri ng maikling kwentong bihirang isulat sapagkat may kahirapan ang paglalarawan ng kaisipan. � Sa kwento ng pakikipagsapalaran, nasa balangkas ng pangyayari ang interes ng kwento. � Nagbibigay-aliw at nagpapasaya naman sa mambabasa ang kwento ng katatawanan.

Bahagi � Simula- Ang bahagi ng suliranin ang siyang kababasahan ng problemang haharapin ng pangunahing tauhan. � Gitna- Binubuo ang gitna ng saglit na kasiglahan, tunggalian, at kasukdulan. Ang saglit na kasiglahan ang naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. Ang tunggalian naman ang bahaging kababasahan ng pakikitunggali o pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning kakaharapin, na minsan ay sa sarili, sa kapwa, o sa kalikasan. Samantalang, ang kasukdulan ang pinakamadulang bahagi kung saan makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban. � Wakas- Binubuo ang wakas ng kakalasan at katapusan. Ang kakalasan ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan. At ang katapusan ang bahaging kababasahan ng magiging resolusyon ng kuwento. Maaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo. Gayunpaman, may mga kuwento na hindi laging winawakasan sa pamamagitan ng dalawang huling nabanggit na mga sangkap. Kung minsan, hinahayaan ng may-akda na mabitin ang wakas ng kuwento para bayaang mambabasa ang humatol o magpasya kung ano, sa palagay nito, ang maaring kahinatnan ng kuwento.

Tema � Mayroon mga pagkakaiba ang tema sa mensahe ng isang maikling kuwento. Ang tema ang pangkalahatang kaisipang nais palutangin ng may-akda sa isang maikling kwento. At ang kaisipang ito ang binibigyan ng layang maikintal sa isipang ng mga mambabasa. Maaaring maging tema ang mga sumusunod: palagay sa mga naganap na pangyayari sa lipunan, obserbasyon ng mayakda tungkol sa pag-uugali ng tao, paniniwala sa isang katotohanan o pilosopiyang tinatanggap ng tao sa buong daigdig sa lahat ng panahon, o ang dahilan ng pagkakasulat ng may-akda. Ang mensahe naman ang tuwirang pangangaral o pagsesermon ng manunulat sa mambabasa.

Wika: Kayarian ng Pang-uri � Payak ang pang-uri kung binubuo lamang ng salitang ugat. Halimbawa: ganda talino, bago � Maylapi kung ang salitang naglalarawan ay binubuo ng salitang –ugat at panlapi. Halimbawa: maganda, matalino, makabago � Inuulit kung ang salitang naglalarawan ay inuulit ang isang bahagi nito o ang buong salitang-ugat. Halimbawa: kayganda-ganda, matalinong-matalino � Tambalan kapag ito ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama o pinagtambal na maaaring magkaroon ng pangalawang kahulugan. Halimbawa: balat-sibuyas, utak-matsing

Maraming Salamat sa pakikinig! �Ihanda ang sarili para sa pagsusulit. �Tingnan ang PPT na ito sa Blog na: panitikangpilipino. wordpress. com