Master Ligjerata 8 Metodologjia hulumtuese Metodat kualitative n

(Master) Ligjerata 8 Metodologjia hulumtuese Metodat kualitative në hulumtimet shkencore Prof. dr. Avdullah Hoti 1

Literatura • ‘Research methods for Business Students’, Saunder, M. , Lewis, P. And Thornill, A. , Pearson Education Limited, Essex, 2009 – Kapitulli 13, faqe 480 -520 2

QËLLIMI I LIGJËRATËS • Çfarë është kërkimi kualitativ? • Karakteristikat themelore të kërkimit kualitativ, • Mundësitë e përdorimit të kërkimit kualitativ, • Si ndikon natyra e problemit në qasjen që aplikohet në kërkimin kualitativ? • Shembuj praktik të kërkimit kualitativ 3

Çfarë është studimi kualitativ? • Studim ku të dhënat janë jo numerike ose që nuk mund të maten në terma sasior: – Listë e përgjigjeve të mundshme: ku i kaloni pushimet (hulumtim në turizëm) – Pyetje të hapura: jep vlerësimin për NVM – Intervistat e thella: përvoja individuale në një sektor – Anketa e përvojës: përvoja individuale në një sektor – Studimet e rastit: përvoja e një firme në eksportin e mallit në BE – Intervistat: për çështje kualitative – Dokumentet: të dhënat sekondare siç janë raportet e auditimit – Materiale audio vizuale etj. 4

Qqasja në analizën e të dhënave kualitative • Kategorizo dhe gjej lidhjen në mes të kategorive – ‘Puzzle’ • Pjesët përfaqësojnë të dhënat – Kategorizoni të dhënat – Lidhni kategoritë – Fitoni ‘pikturën’ 5

Dallimet në mes të të dhëna ‘kualitative’ dhe ‘kuantitative’ Të dhënat kuantitative Të dhënat kualitative Kuptimi Derivohet nga numrat Derivohet nga fjalët Natyra e të dhënave • Numerike • Tekstuale • Të standardizuara dhe • Të pa standardizuara që rëndom të shprehura në rëndom shprehen në njësi të vazhdueshme kategori Analiza Bëhet duke përdorur diagrame dhe tregues statistikor Buke përdorur teknikat e konceptualizimit 6

Dallimet në mes të të dhëna ‘kualitative’ dhe ‘kuantitative’ Korniza teorike Të dhënat kuantitative Të dhënat kualitative Kërkohet të konfirmohen hipotezat lidhur me fenomene Përdoren instrumente të standardizuara, si anketat Kërkohet të eskplorohen fenomenet Përdoren instrumente jo standarde (biseda përvojën) • Të përshkruhet variacioni i Objektivat • Të kuantifikohet X dhe Y hulumtuese variacioni i X dhe Y • Të predikohet lidhja • Të përshkruhet lidhja në shkak-pasojë në mes të X dhe Y • Të përshkruhen përvojat karakteristikat e individuale dhe normat e popullacionit sjelljes grupore 7

Dallimet në mes të të dhëna ‘kualitative’ dhe ‘kuantitative’ Formati i pyetjeve Të dhënat kuantitative Të dhënat kualitative Të mbyllura Të hapura Fleksibiliteti • Dizajni i studimit është i • Studimi mund të ndryshoi definuar nga fillimi në gjatë zhvillimit në • Përgjigjet e të anketuarit e dizajnimin e fund • Përgjigja e të anketuarit përcaktojnë rrjedhën e studimit nuk e determinon se hulumtimit cilën pyetje e shtron anketuesi në vijim • Dizajnimi i studimit është interaktiv i përcaktuar nga supozimet bazike 8 fillestare

Përgaditja e të dhënave kualitative për analizë • Të dhënat kualitative mund të gjendet në forma të ndryshme – – – Të dhëna nëpër dokumente Raporte Email dhe gazetë Audio dhe vizuale Përgjigje nga pyetje të hapura etj • Transkriptimi i bisedave, intervistave etj. • Mbledhja, kategorizimi dhe analiza e të dhënave kualitative është proces interaktiv – Shumë çështje analitike mund të lindin gjatë mbledhjes të të dhënave – Interaksioni mundëson identifikimin e çështjeve më të rëndësishme • Kjo mundëson ri-kategorizimin e të dhënave 9

Qasjet në analizimin e të dhënave kualitative • Qasja deduktive – Përdorimi i teorizë ekzistuese për të: • • • dizajnuar hulumtimin, kategorizuar përgjigjet, analizuar pergjigjet, testuar teorinë/hipotezat dhe nxjerrë konkludimet • Qasja induktive – Ndërtimi i një teorie që mbështetet në të dhënat në dispozicion 10

Qasjet në analizimin e të dhënave kualitative Qasja deduktive • Teoria përdoret për të dizajnuar hulumtimin • Si rezultat, të dhënat që nxjerren analizohen në kontekst të teorisë – Megjthëse, më shumë adekuate tek të dhënat kuantitative • Argumenti kundër përdorimit të kësaj qasje tek të dhënat kualitative: – Specifikimi paraprak i teorisë dhe pritjeve e kufizon çështjen që hulumtohet në gjetjen e përgjigjeve ose jo në çëshjtet e pritura – Në plot situata, teoria në shkencat sociale lidhet me kontekste, prandaj mund të mos jetë adekuate • Por, kjo qasje ka avantazhe pasi e lidh studimin e juaj me teorinë dhe studimet paraprake 11

Qasjet në analizimin e të dhënave kualitative Qasja induktive • Korniza analitike: – Mbledh të dhënat dhe pastaj eksploro ato – Nuk ka qasje/pritje/hipoteza paraprake – Identifikoni lidhjet në mes të të dhënave dhe zhvilloni konceptin e përgjithshëm për dukurinë që analizoni – Teoria (lidhja në mes të variablave) derivohet nga të dhënat • Qasje e vështirë për ata që nuk kanë përvojë, pasi nuk dinë ku janë nisur dhe ku shkojnë • Qasja adekuate: analizo të dhënat gjatë mbledhjes dhe dizajno procesin hulumtues në vijim • Prapë, kjo involvon një formë të qasjes deduktive pasi duke analizuar të dhënat gjatë procesit mund të ngritni një 12 hipotezë dhe ta testoni me të dhënat më tutje

Proceseve analitike tek hulumtimet kualitative • Nuk ka qasje standarde për të analizuar të dhënat kualitative • Tri llojet të proceseve të tilla: – Përmbledhje/kondenzim i kuptimeve (induktive), – Kategorizim i kuptimeve (deduktive), – Strukturim i të dhënave bazuar në narracion. • Procesi që përdoret varet nga situata dhe të dhënat që analizojmë • Proceset mund të kombinohen 13

Proceseve analitike tek hulumtimet kualitative Përmbledhje/kondenzim i kuptimeve • Vlerësime të gjata në vlerësime të shkurtra dhe precize • Nxjerrje e principeve të të menduarit dhe vepruarit 14

Proceseve analitike tek hulumtimet kualitative Kategorizimi i kuptimeve • Dy procese: – Derivimi i kategorive • Nga të dhënat ose nga teoria • Bazuar në qëllimin e hulumtimit (përgjegjet e femrave vs meshkujve, firmave të vogla vs të mëdha etj. ) • Kategoritë duhet të kenë: – kuptim ‘internal’: të dhënat në atë kategori duhet të jenë të ngjajshme – Kuptim ‘eksternal’: të kenë lidhje me kategoritë e tjera – Unisimi i të dhënave • Lidhja e të dhënave me kategorinë përkatëse • Testimi i pritjeve paraprake 15

Proceseve analitike tek hulumtimet kualitative Kategorizimi i kuptimeve (vazhdim) 16

Proceseve analitike tek hulumtimet kualitative Strukturim i të dhënave bazuar në narracion • Avantazhi: të dhënat nuk ‘copëtohen’ në kategori • Mundësohet analiza e të dhënave si tërësi • Problem: narracioni i të dhënave bazohet në përvojën e hulumtuesit që mund të jetë e kufizuar • Metoda më e përhapur: intervistat e thella • Analiza ka këtë formë: – Për çfarë është hulumtimi? – Çfarë ka ndodhur dhe përse? – Pasojat e asaj që ka ndodhur – Rëndësia e kësaj ngarjeje – Rezultati final 17

Çështje tjera lidhur me hulumtimet kualitative • Mund të përdoret krahas studimit kuantitativ • Mund t’i paraprijë studimit kuantitativ dhe ta definoi të më mirë 18

Përmbledhje 1. Çfarë kuptojmë me kërkim kualitativ? 2. Karakteristikat e kërkimit kualitativ 3. Pse ky lloj hulumtimi përshkruhet si proces interaktiv? 4. Çfarë lloj të dhënash analizohen në këtë proces hulumtues? 5. Si definohet dhe përdoren qasjet induktive dhe deduktive në hulumtime kuantitative? 6. Cilat janë proceset në analizimin e të dhënave kualitative? 19

Shembuj në studimet kualitative 1. Përvoja e një personi (personave) të pa punë nga humbja e vendit të punës deri në inkuadrimin të sërishëm në punë – Rëndësia e këtij studimi: rritja e efikasistetit të ‘Zyrave të punës’ – Intervistim ‘i thellë’ i një personi ose fokus grupi. 2. Procedurat e nevojshme për të eksportuar mallra në BE – Rëndësia e studimit: niveli i byrokratizimit dhe koha që marrin procedurat për eksport të mallit në BE – Studim i përvojës së një firme ose disa firmave lidhur me këto procedura 3. Përmirësimi i ambientit për biznes në Kosovë – Fokus grup – Ose anketim me firma (mostra sikur në metoda kuantitative, por duhet kodifikuar përgjigjet) 20

Detyrë • Dizajnoni një hulumtim kualitativ dhe përshkruani në detale qasjen që do të përdornit në atë studim 21