LOGO www themegallery com NFUSUN GELM DAILII VE

Slides: 79

Download presentation

LOGO www. themegallery. com NÜFUSUN GELİŞİMİ, DAĞILIŞI VE NİTELİKLERİ Fahri COŞKUN 1

LOGO v NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI v Nüfus Sayımları Neden Yapılır? v DÜNYA NÜFUSUNUN TARİHSEL ARTIŞI VE DEĞİŞİMİ v Dünya Nüfusu Sürekli Artacak mı? v DÜNYA NÜFUSUNUN ALANSAL DAĞILIŞI v Kıta Nüfusları Neden Farklıdır? v DÜNYADA NÜFUS ARTIŞI v NÜFUS PİRAMİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ 2

LOGO Nüfus Nedir? v Sınırları belli bir alanda yaşayan insan sayısına NÜFUS denir. v Örnek: Asya’nın nüfusu, Türkiye’nin nüfusu, v Nüfus Demografi biliminin konusudur. v Coğrafya ise nüfus ile ilgili konularını Nüfus Coğrafyası içinde inceler. 3

LOGO NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI 1. v Tarih boyunca çeşitli amaçlarla 2. birçok nüfus sayımı yapılmıştır. 3. Bu nüfus 4. sayımlarının temel 5. amaçları; 1. askere alınacak 2. vergi verecek kişi 6. sayısını 7. belirlemekti. 4 Ülkenin nüfus miktarı Yaş grupları Kent ve kır nüfusu Nüfusun eğitim durumu Nüfusun mesleklere göre dağılımı Nüfusun cinsiyet durumu Nüfusun hareketleri

LOGO Ancak dünyada nüfus sayımları tüm ülkelerde düzenli olarak yapılmadığından, dünya nüfusu hakkında doğru bilgilere ulaşılamamıştır. Modern nüfus sayımları, ilk defa İskandinav ülkelerinde yapılmıştır. 5

LOGO v Osmanlı Devleti'nde ilk kapsamlı nüfus sayımı II. Mahmut döneminde 1831 yılında yapılmış olup asker ve vergi yükümlülüklerini belirlemeye yöneliktir. 6

LOGO v Çin'de ilk modern nüfus sayımı 1953'te yapılmıştır. Bu sayımla birlikte Dünya nüfusunun beşte biri resmî kayıtlara geçmiştir. Çin'de ikinci nüfus sayımı ise 1982'de gerçekleştirilmiştir. Bu sayımda 1, 2 milyar kişi sayılmış, sayım işleminde ise 15 milyon kişi görev almıştır. 7

LOGO TÜRKİYE’DE NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI v İlk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. v İkincisi 1935 yılında, v 5 yılda bir nüfus sayımları yapılmıştır. v 1990 dan sonra 10 yılda bir yapılacaktı. v 1997 yılında seçmen yaşının düşürülmesinden dolayı tekrar sayım yapıldı. v 2000 Genel Nüfus sayımına göre nüfusumuz 67. 803. 927 olmuştur. v 2007 Yılından sonra online sayıma geçilmiştir. De jure yöntemine göre sayım esası uygulanır 1997 ye kadar De facto yöntemine göre sayım yapılmıştır. 8

LOGO De jure: Kişi sayım esnasında bulunduğu yere göre sayılır. Bu teknik bazı kişilerin mükerrer sayılmalarına neden olur. De facto: Kişi ikamet adresine göre sayılır. Sayımda nerede olursa olsun. 9 www. themegallery. com

LOGO v Bu bilgiler ışığında belli bir zamanda, bir ülke sınırları içinde kişilere yönelik yapılan demografik, ekonomik, sosyal verilerin toplanması ve bu verilerin değerlendirilmesi işlemi nüfus sayımı olarak isimlendirilir. 10

LOGO Modern nüfus sayımlarının yapılmasının nedeni v Bir ülkenin kalkınmasında alınan kararların amaçlanan hedeflere ulaşması için mevcut kaynakların bilinmesi gerekir. Bu kaynaklardan biri de insandır. Bir ülkedeki nüfusun miktarı, niteliği, ekonomik faaliyetlere göre dağılımı, yaş grubu ve cinsiyet yapısı gibi özelliklerin bilinmesi gerekir ki gerçekçi bir kalkınma planı yapılabilsin. Modern nüfus sayımlarının yapılmasının nedeni nüfusun niteliklerini tespit etmektir. Çünkü ülke kaynaklarının doğru kullanılmasında ve kalkınma önceliklerinin belirlenmesinde nüfusun niteliklerinin bilinmesi önemlidir. 11

LOGO Nüfus sayımlarının amaçları (NÜFUS ÖZELLİKLERİ) şunlardır: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Ülkenin nüfus miktarı Yaş grupları Kent ve kır nüfusu Nüfusun eğitim durumu Nüfusun mesleklere göre dağılımı Nüfusun cinsiyet durumu Nüfusun hareketleri 12

LOGO v Nüfus bir ülke için hem önemli bir güç hem de kaynaktır, insan kaynağı doğru ve planlı olarak kullanıldığı zaman ülkelerin kalkınması ve gelişmesi gerçekleşebilir. 13

LOGO DÜNYA NÜFUSUNUN TARİHSEL ARTIŞI VE DEĞİŞİMİ v Dünya Nüfusu Sürekli Artacak mı? 14

LOGO v Saniyede 2 -3 kişi dünya nüfusuna katılıyor. 15

LOGO v Dakikada yaklaşık bir uçak (140 kişi) dolusu insan dünya nüfusuna katılıyor. 16

LOGO v Günde yaklaşık 200 bin kişilik bir stadın kapasitesi kadar insan dünya nüfusuna katılıyor. 17

LOGO v Her ay yaklaşık Güneydoğu Anadolu Bölgesi nüfusu ( 6 milyon) kadar insan dünya nüfusuna katılıyor. 18

LOGO v Her yıl yaklaşık Türkiye nüfusu (73 milyon) kadar insan dünya nüfusuna katılıyor. 19

LOGO Dünya Nüfus Artış Grafiği 20

LOGO Yıllara Göre Dünya Nüfus Artışı YILLAR DÜNYA NÜFUSU v 1000 310 Milyon v 1250 400 Milyon v 1650 500 Milyon v 1700 610 Milyon v 1750 790 Milyon v 1800 980 Milyon v 1850 1, 260 Milyar v 1900 1, 650 Milyar v 1910 1, 750 Milyar v 1920 1, 860 Milyar v 1930 2, 070 Milyar v 1940 2, 300 Milyar v 1950 2, 520 Milyar v 1960 3, 020 Milyar v 1970 3, 700 Milyar v 1980 4, 440 Milyar v 1990 5, 270 Milyar v 2000 6, 060 Milyar v 2010 6. 900 Milyar Dünya nüfusunu gösteren Tablo 1 ve Grafik 2'i dikkate alarak aşağıdaki sorulan cevaplayınız. • Hangi yıldan sonra dünya nüfusunda belirgin bir artış gerçekleşmiştir? • 1930 -1950 yılları arasında dünya nüfus artış hızında yavaşlama görülmektedir. Nedenini söyleyiniz? • 1960 yılından sonra dünya nüfusu, geçmiş dönemlere göre daha hızlı bir artış sürecine girmiştir. Nedenlerini tartışınız. • "Nüfus patlaması" kavramını sınıfta tartışınız. 21

LOGO Dünya Nüfusunda Sıçrama Dönemleri v Geçmiş çağlardan günümüze dünya nüfusu genel olarak bir artma eğilimi göstermiştir. Nüfus bilim uzmanları, insanlık tarihi boyunca 3 büyük sıçrama döneminin yaşandığını düşünmektedir. 22

LOGO 1. SIÇRAMA DÖNEMİ v Bu sıçramalardan birincisi yaklaşık 2 milyon yıl önce insanların alet yapımını keşfetmesiyle yaşanmıştır. Bu dönemde, yetersiz beslenme azalmış ve vahşi hayvanlara karşı mücadelede önemli ilerlemeler gösterilmiştir. 23

LOGO 2. SIÇRAMA DÖNEMİ v Dünya nüfusundaki ikinci sıçrama yaklaşık 10. 000 yıl önce yaşanmıştır. İnsanların yerleşik hayata geçerek hayvanları evcilleştirmeleri ve tarımla uğraşmaları dünya nüfusunun (milat dolaylarında) 150 -300 milyona yükselmesine neden olmuştur. Milattan sonraki 1000 yıl boyunca da bu sayı yavaş 350 milyona yükselmiştir. 24

LOGO 3. SIÇRAMA DÖNEMİ v Dünya nüfusundaki üçüncü sıçrama Sanayi Devrimi ile gerçekleşti. Bu dönemde Avrupa'da yaşam düzeyi yükseldi. Tıp alanında ilerlemeler oldu. Beslenme ve sağlık koşulları düzeldi. İletişim ve taşımacılıkta önemli gelişmeler yaşandı. Bütün bu gelişmeler ölüm hızında düşüşü sağladı. (Ölüm hızındaki düşüşe karşın doğum hızında herhangi bir değişiklik olmayınca, dünya nüfusu 1800'lerin ortasında 1 milyara ulaştı. ) 25

LOGO v Özellikle 1750 -1850 yılları arasında gerçekleşen Sanayi Devrimi, nüfus artışı kadar nüfusun dağılışını ve demografik özeliklerini de değiştirdi. Sanayi Devrimi'yle birlikte en önemli nüfus artışı ve değişimi Avrupa Kıtası'nda yaşandı. 26

LOGO Bunları Biliyormusunuz? v Paleotik ve Neolitik dönemde insan ömrünün 30 yıl olduğunu biliyor musunuz? v Sanayi Çağına kadar, bazı küçük alanlar yoğun bir nüfusa sahip olmasına rağmen dünyanın büyük bir bölümü seyrek nüfusluydu ya da tamamen boş hâlde bulunmaktaydı. v Avrupa ve Kuzey Amerika'da 1800'lerde başlayan ölüm hızındaki düşüş, gelişmekte olan ülkelerde ancak bu yüzyılda olmuş ve şaşırtıcı bir hızla gerçekleşmiştir. Örneğin Mısır'da 19401960 arasında ölüm hızındaki düşüş ortalama ömür beklentisini 20 yıl arttırmıştır. 27

LOGO v Sanayi Devrimi'nden bu ! güne dünya nüfusu 7, 5 kat artarak 800 milyondan 6 milyara çıkmıştır. Birleşmiş Milletler Nüfus Vakfı (UNEPA)na göre 2050'de dünya nüfusu 8, 9 milyara ulaşacaktır. 28

LOGO v Nüfus artışı nereye kadar sürecek; dünya nüfusu sürekli artacak mı, yoksa bu artış bir gün duracak mı? Hatta durduktan bir süre sonra azalmaya başlayacak mı? Bu konuda birçok ülkede yapılan araştırmaların uzlaştığı nokta, nüfus artışının 50100 yıl kadar süreceği, sonra duracağı yolundadır. Dünya nüfusunun 10 -15 milyara ulaştığında sabitleneceği tahmin edilmektedir. 29

LOGO v Yapılan tahminlere göre dünya nüfusu 2010 yılında 6, 8 , 2020'de 7, 5 , 2030'da 8, 1 , 2040'ta 8, 6, 2050'de 8, 9 ve 2150'de 9 -10 milyara ulaşacaktır. 21 SO'li yıllarda da artık dünya nüfusunun artış eğiliminden çıkıp durağan bir seyir izleyeceği tahmin edilmektedir. 30

LOGO DÜNYA’DA NÜFUSUN ALANSAL DAĞILIŞI v Dünya nüfusu yeryüzüne eşit ve dengeli dağılmamıştır, kıtalara ve ülkelere göre farklılık göstermiştir. Kıta nüfusları, dünya nüfus artışına bağlı olarak geçmişten günümüze sürekli artmış ve değişmiştir. Ancak kıta nüfusları, tarihsel süreçte her zaman aynı oranda artış göstermemiştir. 31

LOGO Dünya Nüfus Yoğunluğu Haritası 1 32

LOGO Düşünme Soruları 1 v Büyük Sahra Çölü’nde neden insan yaşamaz ? 33

LOGO Düşünme Soruları 2 v Amazon Havzası neden çok tenhadır ? 34

LOGO Düşünme Soruları 3 v Himalaya Dağları neden boştur? 35

LOGO Düşünme Soruları 4 v Antarktika’da neden insanlar yaşamaz? 36

LOGO Düşünme Soruları 5 v Güneydoğu Asya neden yoğun nüfusludur? 37

LOGO Düşünme Soruları 6 v Avrupa’nın nüfus yoğunluğu neden çoktur? 38 www. themegallery. com

LOGO Düşünme Soruları 7 v Avustralya neden tenhadır? 39

LOGO Düşünme Soruları 8 v Alaska v Kanada v Grönland v İskandinavya v Sibirya Neden tenhadır? 40

LOGO 1750 -2005 yılları arasında kıtalara göre nüfus dağılış miktarları (milyon) 41

LOGO v Yukarıdaki tablo incelendiğinde, nüfusun kıtalara dengeli dağılmadığı ve 1750 -1950 yılları arasında en önemli nüfus artışlarının Asya ve Avrupa kıtalarında gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde Asya Kıtası'ndaki hızlı nüfus artışının nedeni yüksek doğum oranıdır. Avrupa Kıtası'ndaki artış ise Sanayi Devrimi'nden sonra insanların yaşam düzeylerinin yükselmesi sonucu gerçekleşmiştir. 42

LOGO 2005 Kıta Nüfuslarının Dünya Nüfusuna Oranları 43 www. themegallery. com atanertokat@yahoo. com

LOGO DÜNYA NÜFUS ARTIŞI 44

LOGO NÜFUS ARTIŞI: Sınırları belirli olan alanda meydana gelen artışa denir. Nüfus sayımları ile belirlenir. 45 www. themegallery. com

LOGO DOĞAL NÜFUS ARTIŞI: Doğumla ölüm arasındaki dengeye denir. Geri kalmış ülkelerde yüksektir. Ancak bazen ölümler öne geçebilmekte ( sağlık koşullarının yetersiz olması) 46 www. themegallery. com

LOGO Nüfus artış hızı: Nüfus artışındaki bir önceki sayıma göre meydana gelen değişime denir. Yüzde ile ifade edilir. Örnek ver: 47 www. themegallery. com

LOGO Nüfus artış hızını etkileyen faktörler: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Doğumlar Ölümler Savaşlar Göçler Doğal afetler Salgın hastalıklar Ülke sınırlarında meydana gelen değişmeler. 48 www. themegallery. com

LOGO Nüfus Nasıl Değişir? 49

LOGO 1950 -2005 yıllan arasında dünya nüfus artış oranları Yıllar Artış Oranı (%) v 1950 1, 47 v 1955 1, 89 v 1960 1, 33 v 1965 2, 07 v 1970 2, 07 v 1975 1, 73 v 1980 1, 69 v 1985 1, 70 v 1990 1, 58 v 1995 1, 38 v 2000 1, 22 v 2005 1, 15 (Dünya Bankası) 50

LOGO Dünya Nüfus Artış Oranı Grafiği 51

LOGO v 1950 -2000 yılları arasında dünyada önemli bir nüfus artışı meydana gelmiş, âdeta nüfus patlaması yaşanmıştır. Fakat dünya nüfusu artmasına rağmen artış hızı, 1970 yılından günümüze kadar giderek azalmaya başlamıştır. 52

LOGO v Hızlı nüfus artışı, genellikle az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşmiştir. Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı oldukça düşüktür. 1970 den sonra dünya nüfus artış hızındaki azalmanın sebepleri: 1. Ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi, 2. Şehirleşme oranlarının yüksek olmasın 3. Nüfus planlamasının yapılması 4. Kadınların çalışma hayatına girmesidir. 53

LOGO v Günümüzde nüfusun en az artış gösterdiği ülkeler, gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkelerde nüfus artış hızı % 0 -1 arasındadır. Genç nüfusun çok az olduğu bu ülkelerde yaşlı nüfus önemli bir sorun oluşturmaktadır. Gelişmiş ülkelerde 65 yaş ve üzerindeki nüfus yaklaşık 150 milyon civarındadır. Bu miktar önümüzdeki dönemlerde giderek artacaktır. Gelecekte ortalama yaşam süresinin uzaması nedeniyle gelişmekte olan ülkelerde de yaşlılık sorunu ortaya çıkacaktır. 54

LOGO Bazı Ülkelerde Doğum ve Ölüm Oranları İle Doğal Artış Hızı v v v v Ülke Doğum Oranı %o Çin 21 Hindistan 31 Fransa 13 Japonya 12 Kenya 47 Meksika 17 İngiltere 14 ABD 14 Bu tabloyu yorumlayınız… 55 ölüm Oranı %o 7 10 10 8 10 6 12 9 Doğal Artış % o 14 21 3 4 37 11 2 5

LOGO NÜFUS PİRAMİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ v Nüfus Piramitleri herhangi bir yerin nüfus özelliklerini (nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını) göstermede temel araçlardan biridir. 56

LOGO 57

LOGO Bir ülkenin veya bir bölgenin nüfus piramitlerine bakılarak o alandaki ; 1. nüfus hareketleri 2. Toplam nüfus 3. yaş grupları 4. cinsiyet durumu 5. Gelişmişlik düzeyi 6. Doğum-ölüm oranları 7. Ortalama yaşam süresi hakkında bilgi sahibi olunabilir. 58

LOGO Bir nüfus pramidinden elde edilemeyecek bilgiler; 1. Sağlık durumu 2. Meslek grupları 3. Kır-kent nüfusu 4. Din grupları 5. Nüfus yoğunlukları (aritmetik, fizyolojik, tarımsal) 59 www. themegallery. com

LOGO Nüfus Piramitlerinin Çeşitleri Ülkelerin nüfusları, nüfus özelliklerine ve piramidin şekline bağlı olarak; dörde ayrılır: v Gelişen Nüfus Piramidi v Durağan Nüfus Piramidi v Gerileyen Nüfus Piramidi v Orta tip Nüfus Piramidi 60

LOGO 61 www. themegallery. com atanertokat@yahoo. com

LOGO Gelişen Nüfus Piramidi v Düzgün bir üçgene benzeyen bu piramit, yüksek doğum ve ölüm oranlarına sahip ülkelere aittir. Sanayi Devrimi öncesi toplumların çoğu bu piramit örneğini yaşamıştır. İngiltere'nin 1881, Hindistan'ın ise 1961'deki piramitleri bu şekildedir. Günümüzde ise Bangladeş gibi yüksek doğum ve ölüm oranlarının yaşandığı ülkelerde görülmektedir. 62

LOGO Durağan Nüfus Piramidi v Düzgün üçgen piramidine göre kenarları içe çökük bir özellik gösterir. Bu piramit, 0 -5 yaş grubundaki ölüm oranlarının azalmaya başladığı; ancak doğum oranlarının yüksek olduğu ülkelerin piramididir. Bu tür piramitler, Iran ve Nijerya gibi gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. 63 www. themegallery. com

LOGO Gerileyen Nüfus Piramidi v Asimetrik şekilli bu piramit, doğum oranında hızlı bir düşüş görüldüğü, ölüm oranının da düşük olduğu piramit tipidir. Japonya gibi büyük nüfus problemi yaşadıktan sonra hızla gelişen ülkelere özgü bir piramittir. 64

LOGO Orta tip Nüfus Piramidi v Çan şeklindeki bu piramit, uzun bir zaman sürecinde düşük doğum ve ölüm oranlarından sonra doğum oranlarının arttığını göstermektedir. ABD ve Kanada gibi ülkelere özgü bir piramittir. 65

LOGO 66

LOGO Bu Ülkede Neler Değişmiş Olabilir ? 67

LOGO Piramitleri Yorumlayınız… 68

LOGO