KOD ZCLER VE KODLAYICILAR Hazrlayan Krad Seliciolu KOD

KOD ÇÖZÜCÜLER VE KODLAYICILAR Hazırlayan: Kürşad Selicioğlu

KOD ÇÖZÜCÜLER (DECODERS) KODLAYICILAR (ENCODERS) İki Giriş Dört Çıkışlı Kod Çözücü Üç Giriş Sekiz Çıkışlı Kod Çözücü Bcd Giriş Desimal Çıkış Kod Çözücü Bcd Giriş 7 Segment Çıkış Kod Çözücü 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 8 Giriş 3 Çıkış Kodlayıcı Desimal Giriş BCD Çıkış Kodlayıcı 2

KOD, KODLAMA, KOD ÇÖZME • Bir dijital sistemde, aşağıdaki örneklerin benzeri yüzlerce farklı tipte bilgi işlenebilir. Ø Bilgisayarda yazılan metni oluşturan harflerin veya klavye tuş değerlerinin her biri, Ø Dijital formattaki bir müzik parçasının anlık ses şiddeti, Ø Monitör ve TV’de bir pikselin rengi, Ø Aritmetik bir işlem esnasında mikroişlemcinin işlediği bir sayı Ø 7 segment display ile gösterilebilecek karakterlerin her biri…. • Dijital sistemlerde bu bilgiler ikili sayılar olarak temsil edilir ve yapılan işlemler ikili sayılarla gerçekleştirilir. • Her türlü bilginin ikilik karşılığına kod denir; • Bilgileri koda dönüştürmeye kodlama denir. • İşlemler sonucunda elde edilen kodlu bilgilerin daha anlaşılır olan asıl formlarına dönüştürülmesine ise “kod çözme” denir 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 3

KOD ÇÖZÜCÜLER • Tanımı: İkilik sayı sisteminde kodlanmış n sayıdaki bilgi girişini, en fazla m = 2 n sayıdaki çıkışa dönüştüren kombinasyonel devrelere n’den m’ye Kod Çözücü denir. • Çıkış sayısı 2 n tane olmak zorunda değildir. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 4

KOD ÇÖZÜCÜLER 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 5

1’den 2’ye Kod Çözücü • n=1, • m = 21 =2 • Aynı anda sadece bir çıkış aktif olur. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 6

2’den 4’e kod çözücü • n=2, • m = 22 =4 • Sadece, girişe uygulanan ikilik sayının karşılığı olan desimal numaraya sahip çıkış aktif olur. Diğer çıkışlar pasif kalır • Aktif olma durumu pozitif mantığa göre tasarlanan devrelerde “ 1”, negatif mantık devrelerinde ise “ 0” seviyesine ulaşmaktır. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 7

Yetkilendirme (Enabling) • Dijital devrelerde bilgilerin bir terminalden başka bir terminale geçişini yardımcı terminaller vasıtasıyla kontrol edebiliriz. • Bilginin, geçişine izin vermeye yetkilendirme denir. • Bir bitlik sayısal bilginin kontrolü aşağıdaki gibidir. EN F 0 0 1 X “X” : transfer edilecek bir bitlik bilginin giriş terminalidir. “EN” : yetkilendirme terminalidir. EN F 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 0 1 1 X 8

Negatif Mantıkta Aktif 2’den 4’e kod çözücü 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 9

25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 10

2’den 4’e kod çözücü (Devamı…) Kod çözücü entegrelerin büyük bir çoğunluğu, bir veya birden çok yetkilendirme girişi içerir ve bu girişlere uygun sinyal verilmediği sürece devre çalışmaz. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 11

Yetkilendirme Uçlu 2’den 4’e kod çözücü Kod Çözücü Devre 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 12

25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 13

3’den 8’e kod çözücü • n=3, • m = 23 =8 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 14

3’den 8’e kod çözücü (Devamı. . ) • A 0, A 1, A 2 etiketli 3 giriş, D 0 --- D 7 arası etiketli 8 çıkışa çözülür. • Di şeklindeki her çıkış, 3 giriş değişkeninin farklı bir mintermini temsil eder • Girişler 3 bitlik bir ikili sayı olarak kabul edilirse A 2 A 1 A 0 = i Di = 1 • Kısaca: Di = mi • Aynı anda kesinlikle çıkışlardan biri aktif olur. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 15

KONUM 3’den 8’e kod çözücü (Devamı. . ) 25. 2. 2021 YETKİ SEÇME ÇIKIŞ E 3 E 2 E 1 C B A Q 0 Q 1 Q 2 Q 3 Q 4 Q 5 Q 6 Q 7 1 X X X 1 1 1 1 X 1 X X 1 1 1 1 X X 0 X X X 1 1 1 1 0 0 0 1 1 1 1 0 0 1 1 1 2 0 0 1 0 1 1 1 1 1 3 0 0 1 1 1 0 1 1 4 0 0 1 1 1 1 0 1 1 1 5 0 0 1 1 1 1 0 1 1 6 0 0 1 1 1 0 1 7 0 0 1 1 1 0 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 16

Bcd Giriş Desimal Çıkış Kod Çözücü • Onluk sayı sistemindeki rakamların ikilik sayı sisteminde 4 bitlik kodlanmasına BCD (Binary Coded Decimal) denir. • BCD kod çözücünün doğal olarak 4 girişi vardır. On tane rakama mukabil on tane de çıkışı bulunur. • BCD kod çözücü entegre olarak piyasada 7445 ve 7442 bulunmaktadır. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 17

Bcd Giriş 7 Segment Çıkış Kod Çözücü • Yedi ayrı Led’in uygun bağlanması ile 0 -9 arasındaki sayıları görüntüleyebiliriz. • Bu işlemi yapan devre elemanına yedi parçalı gösterge(seven segment display) adı verilir. • Display led bağlantılarına göre ortak anot veya ortak katot’lu olabilir. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 18

Bcd Giriş 7 Segment Çıkış Kod Çözücü Ortak Katot Display Ortak Anot Display 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 19

Bcd Giriş 7 Segment Çıkış Kod Çözücü Ortak Katotlu Display için BCD- 7 Segment Kod Çözücü doğruluk tablosu BCD giriş- 7 segment çıkış entegreleri 4055, 4056, 4511, 4543, 7446, 7447 ve 7448'dir 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 20

Bcd Giriş 7 Segment Çıkış Kod Çözücü 4511 entegresi (Ortak Katotlu 7 Segment Display Sürücüsü) lojik sembolü ve doğruluk tablosu 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 21

4511 Entegresi ile 7 Parçalı Göstergenin Sürülmesi • LE: Girişteki ikilik sayının göstergeye yansıtılmasını kontrol eder. • BI: Birden çok basamaklı göstergelerde önemsiz sıfırların gösterilmesi yerine göstergenin tamemen karartılmasını sağlar. • LT: Gösterge segmentlerinin sağlamlık kontrolü için bütün segmentlerin yanmasını sağlar. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 22

4511 Entegresi ile 7 Parçalı Göstergenin Sürülmesi 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 23

Kod Çözücü Kullanımı (Örnek) 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 24

Kodlayıcılar • • • Kodlayıcı, kod çözücü devrenin yaptığı dönüşümün tersini yapan devredir. Bir kodlayıcı n sayıda çıkış hattına sahip iken 2 n veya daha az sayıda giriş hattına sahiptir. Kodlayıcı çıkışından, o an aktif olan giriş terminalinin sıra numarasının binary karşılığı üretilir. 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 25

8’den 3’e Kodlayıcı • 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler Aynı anda birden fazla kodlayıcı girişinin aktif olması istenmeyen bir durumdur. Bu durum, kodlayıcı entegre devrelerinin “büyük adresli girişin önceliği” esasına göre çalışacak şekilde tasarlanması ile çözülmüştür. 26

8’den 3’e Öncelik Kodlayıcı 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 27

Desimal’den BCD’ye Öncelik Kodlayıcı 25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 28

25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 29

25. 2. 2021 Kodlayıcılar ve Kod Çözücüler 30