KAN VE DOPNG KAN Vcut arlmzn 8 oluturan

KAN VE DOPİNG

KAN Vücut ağırlığımızın % 8 oluşturan kan erkeklerde 5 -6 litre kadınlarda 4 -5 litre arasındadır. Temel görevleri vücudumuzda oksijen, besin maddelerini taşımak ve dokulardaki artık maddeleri uzaklaştırmaktır. KAN: Plazma % 55 -57 Kan hücreleri % 43 -45 KAN HÜCRESİ LÖKOSİT : ERİTROSİT- TROMBOSİT -

ERİTROSİT(ALYUVARLAR) Alyuvarlar, kemik iliğindeki hücrelerin gelişip farklılaşması ile oluşurlar. Omurlar, kaburga kemikleri, göğüs kemiği, kafatası kemikleri ve uzun kemikler alyuvarların üretildiği yerlerdir. Bileşiminde bulunan hemoglobin yardımıyla kana kırmızı rengini verirler. Tüm kan hücrelerinin %50’sini oluştururlar.

ERİTROSİT(ALYUVARLAR) İnsanlarda, ergin bir erkekte, bir mililitrede yaklaşık 5 milyon, ergin kadın bireyde ise 4. 5 milyon alyuvar bulunur. Ömürleri yaklaşık 120 gün olan ve bu süre içinde 10 milyon kalp atışı ile dolaşıma pompalanırlar. Ömrünü tamamlayan alyuvarlar karaciğer ve dalakta parçalanır.

Alyuvarlar akciğerlerden aldıkları O 2 dokulara, dokulardan aldığı CO 2 yi akciğerlere getirmekle görevlidirler. Kandaki eritrosit sayısının artması kan yolu ile vücudun bir çok noktasının özellikle kasların daha çok (oksijenlenmesine)sebep olur.

LÖKOSİT(AKYUVARLAR) Lökosit veya akyuvarlar olarak da adlandırılan beyaz kan hücresi, kemik iliğinde üretilir. Görevi vücudu hastalıklara karşı korumaktır. Organizmanın savunma sisteminin hareketli elemanları olan lökositler, organizmayı bakterilere virüslere, parazitlere ve tümörlere karşı savunurlar.

Sağlıklı bir yetişkin insanın, bir damla kanında takriben 7. 000 ila 25. 000 arası beyaz kan hücresi bulunur. Dokularda bulunanlar 4 -5 gün kadar yasarlar. Dolaşımda ise 4 -8 saat kadar bulunurlar. Lökositler kanın dışında lenf sistemi, dalak ve diğer vücut dokularında da bulunur.

Tüm bunlar göz önünde bulundurulursa aktif spor yaşantısı lökosit sayısının normal sınırlar içerisinde kalmasına, hücresel dayanıklılığın artmasına sebep olur. Böylece metabolik dayanıklılık da artmış olur. Lökosit sayısında artış görülmesine, yani lökosit yüksekliğine lökositoz adı verilir.

TROMBOSİTLER Trombosit veya kan pulcukları kan pıhtılarının oluşumunda görev alan hücre parçalarına verilen isimdir. Trombositler tıkaç oluşturarak kanamayı durdururlar. C vitamini sağladıkları gibi, bağışıklık olayı ile de ilgileri vardır. Sayıları mm 3 kanda 300, 000 dir. Herhangi bir damarın yaralanması ve zedelenmesi halinde yaralı damarın büzülmesi ve kan akışını yavaşlatma görevi de trombositlere aittir.

Üçte biri dalakta, üçte ikisi dolaşımda bulunur. 7 -10 gün kadar yaşarlar. Trombosit sayısında ki düşmeye trombositopeni, yükselmeye ise trombositoz denir. Trombositin çoğalmasını karaciğer kontrol eder. Görev süresi sona eren trombosit, dalak tarafından parçalanarak ayrıştırılır. Sporcularda trombosit seviyesinin normal sınırlar içerisinde bulunması spor sakatlıkları ve toparlanmada etken rol alır.

VUCUDUN VERİM GÜCÜNÜN DENGE NOKTALARI HİDDET-KORKU TEHDİT OTONOM DEPOLARI %20 DOPİNG DOĞAL OLARAK KULLANILAN DEPOLAR %25 FİZYOLOJİK OLARAK HAZIR HALE GELMEK %25 OTOMATİK VERİM %30

DOPİNG MADDELERİ l. Doping: organizmanın gücünü geçici bir süre artırmak için alınan uyarıcı maddelerdir. a) Doping ilaçları 1 -Uyarıcılar ( stimülanlar) 2 -Anabolil steroidler 3 - Beta blokerler 4 -Narkotil analjezikler 5 -Diüretikler 6 -Peptid hormolar ve analopları

1 - UYARICILAR ( STİMULANLAR) l Sinir sistemini uyarıp yorgunluğun gecikmesini yada solunum-dolaşım sistemlerini uyararak organizmayı yedeklerin kullanmaya zorlamak için kullanılırlar. l Amfetaminler: Kan ve kalp hızını artırma, Oksijen ve metobolik hızı arttırmak, Uykuyu azaltma , Solunumu arttırmak. l Efedrin ve B Agonistler: amfetaminlerin etkilerini gösterir. Kafain: sinir sistemini uyarmak, oksijen tüketimi, kalp ve motobolik hızı arttırmak. l Kokain: sinir sistemi, dolaşım ve solunum sistemini uyarır. l

2 -Anabolik steroidler l l l l l Organizmada bazı hormonlar doku yapına yardımcı olur bu hormon maddelerine anabolizan denir. Kas ve güç arttışı için kullanılır. Metabolik sürece etki eder Genetik materyale etki eder Organların büyümesini sağlar Kişilik yapısında değişiklik yaratır. Aerobik kapasiteyi arttırmaz Yan etkileri: karaciğer bozuklukları, sarılık, karaciğer kanseri, Kalp hastalıkları, Erkeklerde meme büyümesi Sperm üretiminde azalma, Cinsel istek kaybı, Sivilcelenme Kadınlarda : ses kalınlığı, erkeksi görünüm, menstüral bozukluklar, kıllanma görülür.

3 -BETA BLOKERLER l Kalp kasının daha ekonomik çalışmasını sağlar. sinir sistemi üzerinde inhibe edici etkiye sahip olduklarında sportif yarışmalarda heyecan ve stresse bağlı el titremesi ve istenmeyen hareketleri önlemek için kullanılır. l Kalp Atım Hızını Düşürerek Dayanma Gücünü Arttırmak Dayanıklılık Sporlarında Kullanılır. l 4 -Narkotik Analjezikler Bu grupta yer alan maddeler ağrı eşiğini düşürmek için kullanılır. l Genelde alışkanlık yaparlar. l Buna örnek kodein örnek verebiliriz. Yüksek dozda kullanımı solunum sorunları sonucu ölüme neden olur. l l 5 -DİÜRETİKLER l Hızlı Kilo Vermeyi Sağlamak Ve Vücut Sıvı Miktarını Azaltmak İçin Kullanılır.

6 -PEPTİP HORMONLARI VE ANALOGLARI HCG (karyonik Ganodotropin) Endojenik androjen hormaon salgısını arttırmak için kullanılır ACTH ( Kortikotropin ) kortikosteroidlerin performans arttırıcı etkilerinden yararlanmak ve endojen kortikosteroid salgılanmasını arttırmak için kullanılır. Büyüme hormonu ( grown hormon) protein sentezini arttırarak yag kitlesini azaltmak için kullanılır. Eritropoitein ( EPO ) Eritropoietin hormonunun kan hücrelerine arttırıcı etkisinden faydalanmak için kullanılır.

1. Stimulanlar(uyarıcılar) Yorgunluğun gecikmesine neden olur. Anfetaminler, Kafein, Kokain, Efedrin ve a agonistler 2. Anobolik stroidler : Steroidlerin sentetik olarak yapılmış halidir. 3. Beta blokerler: Kalp kasının daha ekonomik çalışmasına yardım eder. 4. Narkotik analjezikler: Ağrıları gidermek için kullanılır. 5. Diüretikler: Vücut sıvı miktarını ayarlamak için kullanılırlar. Kilo verme 6. Peptid hormanları: Steroid hormonunun salgısını arttırmak için kullanılır.

UYARICILARIN YAN ETKİLERİ - Öfori - Paranoid psikoz Alışkanlık - El titremesi -İlaca tolerans - Ateş - Huzursuzluk - Ağız kuruluğu - Sinirlilik - İştah kaybı - Uykusuzluk - Koordinasyon bozukluğu - Halusinasyonlar - Kalp ritm bozuklukları - Delirium - Kan basıncında artış

KAFEİNİN YAN ETKİLERİ Alışkanlık - Sinirlilik - Huzursuzluk - Uykusuzluk - Depresyon - Baş ağrısı - Migren - - El titremesi Kalp ritim bozuklukları Kalp atım hızında artış Vücut sıcaklığında artış - Kas ağrıları - İdrar miktarında artış

KOKAİNİN YAN ETKİLERİ - Bağımlılık Öfori Saldırganlık Halusinasyonlar Paranoya Baş ağrısı Körlük - Beyin Kanaması Koma Kalpte ritim bozuklukları Koroner damarlarının tıkanması - Vücut sıcaklığında artış - Karaciğer zehirlenmesi

NARKOTİK ANALJEZİKLERİN YAN ETKİLER - Alışkanlık. Fiziksel bağımlılık Yoksunluk belirtileri Depresyon Uykusuzluk Dinlenememe Zihinsel dalgınlık Denge ve koordinasyon bozukluğu - Konsantrasyon bozukluğu - Solunum merkezinin baskılanması - Ateş Kalp atım hızının düşmesi Kan basıncının düşmesi Mide bulantısı Kusma Barsak doğal ritminin yavaşlaması - Kabızlık - Kas spazmları - Eklem ağrısı - Üşüme ve ürperme - Terleme - İdrar yapmada zorlanma

ANABOLİK - ANDROJENİK STEROİDLERİN YAN ETKİLER - Su tutulumunda artış - Ödem - Kalbin iş yükünde artış - Kan basıncında artış - Kolesterol artışı - Kalp damar hastalıkları riski - Kalp krizi riskinde artış - Yağ bezi salgı artışı ve sivilce - Kas krampları ve spazmları - Tendon zedelenmeleri yada kopmaları - Saldırganlık ve huzursuzluk - Karaciğer fonksiyon bozuklukları - İyi huylu ve kötü huylu karaciğer tümörleri riskinde artış - Böbrek fonksiyon bozuklukları - Tümör büyümesini uyarma - Prostat hipertrofisi ve prostat kanseri - Kan glikoz seviyesinde artış - Kan pıhtılaşma faktörlerinde bozukluk; Burun kanamaları - Tiroid fonksiyonları bozukluğu

BETA-2 AGONİSTLERİN YAN ETKİLER - Titreme Yorgunluk Huzursuzluk Sinirlilik Kalp ritim bozuklukları Kas krampları

KAYNAKLAR l Sevim, Y. ; l Güner, R. ; Antrenman Bilgisi, Ankara 1995 Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Ana Bilim Dalı, l Cerit, M. ; Beden Eğitimi ve sporun Fizyolojik Temelleri ( Çeviri ), Ankara, 1999

TEŞEKKÜRLER