AKSDENTAL NE BATMASI VE KAN VE VCUT SIVILARI
AKSİDENTAL İĞNE BATMASI VE KAN VE VÜCUT SIVILARI İLE TEMAS HALİNDE YAPILMASI GEREKENLER Prof. Dr. Ahmet Dobrucalı Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
• Tanımlama • Riskler • İğne batmasından ve enfeksiyondan korunma • İğne batması sonrasında hemen yapılması gerekenler • Tedavi yaklaşımları Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Tanımlama • İğne batması: Tıbbi girişim esnasında aksidental olarak iğnenin deri ve/veya deri altı dokulara penetrasyonu • Kan ve vücut sıvıları ile temas: Tıbbi girişim sırasında kan veya kan içeren vücut sıvılarının deri, mukoza veya açık yara ile teması Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Bulaşma riski HBV HCV HIV Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı % 5 -40 Kaynakta HBV-DNA seviyesi ve HBe. Ag + liği % 3 -10 Kaynakta HCV-RNA seviyesi % 0. 2 -0. 5 İV ilaç kullanımı, homoseksüel yaşam, gelişmekte olan ülke insanı olmak Tekrarlayan kan transfüzyonları, hemodiyaliz, İV ilaç kullanımı Homoseksüel yaşam, İV ilaç kullanımı, endemik bölgede yaşamak
• • Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Diğer hepatit virüsleri CMV EBV Parvovirüs Treponema pallidum Yersinia Plasmodium
İğne batma riskinin arttığı girişimler • • Re-capping Ameliyat sırasında (Özellikle yara kapatılırken) Biyopsi sırasında Yatak çarşafı veya cerrahi ped. vb üzerinde ucu açık iğne unutulması • Atık kirli malzemenin transportu sırasında • Parasentez ve torasentez gibi işlemler sırasında • Yüksek stresli girişimler sırasında (Terapötik endosokopi sırasında vb. ) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
İğne batması ve enfeksiyon riskinin azaltılması • Genel kurallar • Prevansiyon - Aşılama (HBV) -Aksidental kan temasının prevansiyonu Eldiven giyilmesi, maske ve önlük takılması, koruyucu gözlük kullanılması, güvenli iğnelerin (kanül) ve iğnesiz enjeksiyon sistemlerinin tercih edilmesi, personel eğitimi -Kontamine materyalin dezenfeksiyonu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Yaralanmadan hemen sonra yapılacaklar • Yara temizliği Sabunla yıkama +%70 alkolle dezenfeksiyon • Yaralanmanın enfeksiyon komitesine bildirilmesi. • Yaralanan kişide yapılacaklar Hemen test edilmek üzere ve takibeden 1, 3, 6 ve 12. aylarda kan örneği alınması (İlk alınan kan örneğinin bir kısmı en az 1 yıl saklanmalıdır) • Enfeksiyon kaynağı olan kişide yapılacaklar Hastanın izni alındıktan sonra (? ) HBV, HCV ve HIV testleri için kan örneği alınması (Kan vermeyi reddeden kişiler potansiyel enfeksiyon kaynağı olarak kabul edilmelidir). Kan kaynağı belli olmadığında kontamine olduğu düşünülen iğne serolojik incelemelerde kullanılmak üzere saklanmalıdır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Tedavi • Potansiyel HBV enfeksiyonu varlığında yapılacaklar 1 - HBV ne karşı tam olarak bağışıklık kazanmış olanlar - En az üç doz aşı olmuş ve antikor seviyesi kontrol edilmiş olanlar - Aşılama sonrasında antikor seviyesi >10 IU/L olanlar - Daha önce B hepatiti geçirmiş olanlar 2 - HBV ne karşı olmayanlar veya kısmi bağışıklığı olanlar 5 ml Hepatitis B immunglobulin İM 48 ssat içinde verilmelidir • Potansiyel HCV enfeksiyonu varlığında yapılacaklar 1 - 3, 6, 9 ve 12 ay ara ile anti-HCV bakılması 2 - 2 ve 4 hafta sonra HCV RNA araştırılması 3 - HCV-RNA veya anti-HCV pozitifleştiğinde standart INF alpha (Kronikleşme riskini %80 %10) veya Ribavirin + Pegylated INF tedavisi başlanmalıdır Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Aksidental yaralanma sonrasında HBV enfeksiyonuna karşı korunma HBV immunitesi Daha önce HBV enfeksiyonu geçirmiş Birşey yapmak gerekmez Primer cevap >100 IU/L Primer cevap 10 -100 IU/L Birşey yapmak gerekmez Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Hiç veya eksik aşılanmış Tam doz aşılanma? HBIG (5 ml) + Tam doz. HB aşılaması HBIG + Tam dozda HB aşılaması
Tedavi • Potansiyel HIV enfeksiyonu varlığında yapılacaklar 1 - Kanla temas sonrasında HIV enfeksiyonu riski ; %0. 1 -0. 5 2 - Yüksek riskle birlikte olabilecek durumlar; - Derin yaralanma - Yaralamaya sebep olan alet üzerinde kan olması - Kanla bulaşmış geniş kanül şeklindeki iğnelerle yaralanmalar - Bulaşmış kanın İV veya İM enjeksiyonu - Viremi düzeyi yüksek hastadan bulaşma (Tedavi görmemiş veya terminal dönemdeki AIDS hastaları gibi) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Aksidental yaralanmadan sonra HIV enfeksiyonu proflaksisi Temas çeşidi Enfeksiyon riski PEP* ? Perkütan yaralanma -Derin -Yüzeyel >% 0. 3 <% 0. 3 Evet Mukoza / Deride yara -Geniş yüzey - Dar yüzey % 0. 1 Evet Tavsiye et Sağlam deri < 0. 1 Hayır Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı *PEP - Post Exposure Prophylaxis
Aksidental yaralanmadan sonra HIV enfeksiyonu proflaksisi • Bulaş riski yüksek olan vakalarda 6 saat içinde, laboratuvar testlerinin sonuçları beklenmeden, PEP başlanmalıdır. Sonuçlar negatif geldiğinde tedavi kesilebilir. (Serokonversiyon için gerekli süre vakaların %95 inde 3 -12 haftadır) • Bulaşma sonrasında 2 -8 saat içinde zidovudine ile monoterapiye başlanması enfeksiyon gelişme riskini %80 e varan ölçüde azaltabilir. • Tavsiye edilen 2 reverse transcriptase inhibitörü ile 1 proteaz inhibitörünün kombinasyonu şeklinde 3 ilacın birlikte kullanılmasıdır (IDV + 3 TC + ZDV). Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
Bulaşma yolu Perkütan alar Kan Artmış risk Artmamış risk Kanlı sıvı veya infekte olabilecek vücut sıvısı İdrar vb diğer sıvılar Mukoz Kan Yaralı deri Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Bulaş materyali Kanlı sıvı veya infekte olabilecek vücut sıvısı İdrar vb diğer sıvılar Indinavir (IDV) Antiviral proflaksi Tedavi Evet Değerlendir IDV + 3 TC + ZDV Hayır - Değerlendir IDV + 3 TC + ZDV Hayır - Lamivudine (3 TC) Zidovudine (ZDV)
PEP de doz (Erişkin) Generic adı Ticari adı Doz (mg) Doz (tb/cap) Indinavir Crixivan 3 x 800 mg Lamivudine Epivir Zidovudine Retrovir Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Zaman Tavsiyeler 3 x 2 cap. 0700 -0800 1500 -1600 2300 -2400 Yemekten 1 saat önce veya 2 saat sonra 2 x 120 mg 2 x 1 tb. 0700 -0800 1900 -2000 Yemekle alınabilir 2 x 300 mg 2 x 1 cap. 0700 -0800 1900 -2000 Yemekle alınabilir
PEP de doz (Çocuk) Generic adı Ticari adı Doz (mg/kg) Doz (tb/cap) Tavsiyeler Indinavir Crixivan 200 mg veya 400 mg cap. 100 mg/kg 3 -4 doz halinde Yemekten 1 saat önce veya 2 saat sonra Lamivudine Epivir 150 mg tab. veya 10 mg/ml 4 mg/kg(<30 kg) 2 x dozda 2 x 150 mg (>30 kg) Yemekle alınabilir Zidovudine Retrovir 100 mg, 250 mg cap. veya 10 mg/ml 120 mg 3 dozda Yemekle alınabilir Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
PEP başlanacak hastalarda • 2. , 4. hafta, 2, 3 ve 6 ay sonra karaciğer ve böbrek fonksiyonlarının kontrol edilmelidir. • Tedaviye başlarken ve 1, 3, 6 ve 12. ayda HIV testlerinin tekrarı (12. aydaki seroloji de negatif bulunduğunda tedavi kesilebilir) • Seksüel partnere bulaşın önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı
PEP de kullanılan ilaçların yan etkileri • Indinavir: Yeterli sıvı alınmadığında üriner sistem taş hastalığı • Lamivudine: • Zidovudine: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Belirgin yan etki yok Baş ağrısı, bulantı, anemi, karaciğer fonksiyon testlerinde bozukluk
- Slides: 18