INDEKSI POJAM PRIMENA I VRSTE INDEKSA n Indeksi

INDEKSI

POJAM, PRIMENA I VRSTE INDEKSA

n Indeksi su relativni brojevi koji predstavljaju odnose rezličitih nivoa jedne ili više istoimenih pojava u različitom vremenu ili raznim mestima n Najčešće se izračunavaju za vremenske i geografske serije

n Svaki indeks se dobija ako se stavi u odnos nivo pojave koji treba meriti i koji predstavlja tekuću vrednost prema nivou pojave koji služi kao baza za upoređivanje I = tekući nivo pojave x 100 bazni nivo pojave

n Indeks koji je veći od 100 pokazuje relativno povećanje pojave za onoliko procenata koliko je veći od 100. Ako je indeks manji od 100 reč je o relativnom smanjuenju pojave za onoliko procenata za koliko je manji od 100

Primena n Indeksi se primenjuju za ispitivanje dinamike pojava i njihovih promena po vremenu: - proizvodnja, promet, usluge , troškovi , dobiti, ispunjenje plana kretanje prihoda i rashoda kretanje društvenog proizvoda po godinama nacionalnog dohotka proizvodnje

Vrste indeksa I Prema odabranoj bazi upoređenja: - Bazni - Lančani II Prema cilju upoređenja: - Indeksi dinamike (kretanja) - Geografsko-teritorijalni indeksi - Indeksi planskih zadataka - Indeksi ispunjenja plana III Prema broju serija na osnovu kojih se izračunavaju: - Individualni - Grupni

BAZNI I LANČANI INDEKSI

n Bazni indeksi: Kada se uzme jedan podatak serije i prema njemu upoređuju svi ostali podaci, onda je baza indeksa stalna ili fiksna i dobijeni indeksi se nazivaju bazni indeksi Jako je bitno i najvažnije pravilno odrediti baznu vrednost Baza ne mora uvek da bude jedan od članova serije, već to može biti i neki podatak van serije

n Lančani indeks: Ako se svaki sledeći podatak u seriji upoređuje sa podatkom koji mu prethodi, onda je baza indeksa lančana ili verižna , pa se i izračunati indeksi nazivaju lančani Pri izračunavanju lančanih indeksa uvek se polazi od drugog člana serije, jer mu prvi prethodi

n Bazni indeksi izražavaju promene originalnih podataka vremenske serije u procentima u odnosu na baznu vrednost n Lančani indeksi izražavaju procentualnu promenu svakog podatka u seriji prema prethodnom podatku

INDEKSI PREMA CILJU UPOREĐIVANJA n Indeksi dinamike se izračunavaju iz apsolutnih podataka vremenskih serija Najčešće se koriste za praćenje dinamike proizvodnje, prometa, cena, društvenog proizvoda, nacionalnog dohotka, produktivnosti rada, zaposlenosti, izvoza, uvoza…

n Geografsko teritorijalni indeksi Indeksi pomoću kojih se upoređuje nivo istoimenih pojava na raznim teritorijama Primer: Prosečna zarada po zaposlenom u oktobru 2006. god u Beogradu (41 006 din), Novom Sadu (39 403) i Kragujevcu (28 429) koje ćemo uporediti I 1= prosečna zarada u Beogradu x 100 prosečna zarada u Novom Sadu I 1= 41 006 x 100 = 104 39 403

I 2= prosečna zarada u Kragujevcu x 100 prosečna zarada u Novom Sadu I 2 = 28 429 x 100 = 72 39 403

Indeksi planskih zadataka n Planski zadaci se za jedan tekući period postavljaju na osnovu ostvarenih rezultata prethodnog perioda i poznavanja faktora koji uslovljavaju te rezultate i=planirani nivo pojave tekućeg perioda x 100 i= ostvareni nivo pojave baznog perioda

Indeksi ispunjenja plana n Indeks ispunjenja plana je odnos ostvarenog nivo prema planiranom nivou date pojave n Indeksi ispunjenja plana su od posebnog značaja za praćenje izvršenja plana u preduzećima

INDIVIDUALNI I GRUPNI INDEKSI n Indeksi koji izražavaju relativne promene jedne pojave, odnosno serije, nazivaju se individualni indeksi n Indeksni brojevi izračunati na osnovu više serija, koje se odnose na neku složenu pojavu kao celinu, nazivaju se grupni indeksi