De nieuwe Rode Lijst Libellen Tim Termaat Vincent
De nieuwe Rode Lijst Libellen Tim Termaat Vincent Kalkman Zwolle, 3 maart 2012
De nieuwe Rode Lijst Libellen • gelezen? • korter of langer dan verwacht? • begrepen? ?
Inhoud • • • waarom een nieuwe Rode Lijst? methodiek uitkomsten Rode Lijst 2011 (Nederlandse criteria) vergelijking met Rode Lijst 1997 conclusies uitkomsten IUCN-criteria
Waarom een nieuwe Rode Lijst? voornemen overheid: update elke 10 jaar vorige RL stamt uit 1997! nieuwe RL is officieel nog een voorstel na publicatie in Staatcourant pas officieel • goede timing: nieuwe Natuurwet! • • Rode Lijst Libellen 1997 (Wasscher, 1999)
Methodiek • vaste methode voor elke Rode Lijst, want: – vergelijking mogelijk met vorige RL (1997) – vergelijking mogelijk met RL’s van ander soortgroepen • ook vergelijking mogelijk met RL’s uit ander landen? Lastig…
‘Rode Lijst’ betekent in elk land iets anders… Lode lijst? Geef mij maal witte lijst! • criteria verschillen per land • daarom ook criteria die wereldwijd worden toegepast: IUCN-criteria
Twee methoden • Nederlandse criteria van het • Internationale criteria van de Ministerie van EL&I IUCN • bedoeld om nationaal • bedoeld om RL’s tussen natuurbeleid te toetsen landen te kunnen vergelijken
Nederlandse criteria • soorten toedelen aan RL-categorie: – Verdwenen uit Nederland – Ernstig bedreigd, Bedreigd, Kwetsbaar, Gevoelig – Thans niet bedreigd • combinatie van zeldzaamheid en trend leidt tot juiste categorie
Nederlandse criteria
Zeldzaamheid • ZV: aantal atlasblokken met voortplanting in 2010 • geweldige dataset met waarnemingen, dankzij ons allemaal! • situatie ‘ 2010´ = 2000 -2009 • toe- of afname in periode 2000 -2009? -> correctie van aantal atlasblokken (occupancy modellen) • ZN: aantal voortplantende individuen in 2010 -> ingeschat, in klassen ZV (bijna) steeds doorslaggevend
ZV groene glazenmaker • 85 atlashokken met voortplanting in 2000 -2009 (= ‘ 2010’) • maar: 4% afname tussen 2000 en 2009 -> correctie tot 82 hokken
Trend • TV: trend in verspreiding: aantal atlasblokken met voortplanting sinds 1950 • TN: trend in aantal voortplantende individuen sinds 1950 • ‘ 1950´ = 1920 -1960 • 1950 is referentiejaar voor de Rode Lijst! • situatie in periode 1920 -1960 wordt vergeleken met situatie 2000 -2009… Groot verschil in onderzoekskwaliteit!
Trend in verspreiding (TV) • onderscheid gemaakt: slecht, redelijk en goed onderzochte hokken (Chao 2 methode ) • slecht onderzochte hokken niet bruikbaar • redelijk en goed onderzochte hokken: onderling vergeleken -> trends gemiddeld • overcorrectie voorkomen door expert judgement
Trend aantal (TN) • 1950 -1998: geen betrouwbare gegevens over populatiegrootte van soorten • pas vanaf 1999: Landelijk Meetnet Libellen -> betrouwbare trends voor 2/3 van de soorten Oplossing: ‘kettingindex’
Kettingindex speerwaterjuffer 98% afname
Groene glazenmaker Kwetsbaar
Speerwaterjuffer Ernstig bedreigd
Uitkomsten alle soorten Verdwenen uit NL 5 Ernstig bedreigd 4 Bedreigd 6 Kwetsbaar 6 Gevoelig 2 23 soorten op de RL (35%)
Verschillen met Rode Lijst 1997? • de oude methode wijkt (een beetje) af • beide lijsten niet direct vergelijkbaar • daarom: reconstructie Rode Lijst 1997 methode en gegevens van nu
Vergelijking 1997 -2011 n=61 1997 n=65 2011
Vergelijking 1997 -2011 44% 35% 1997 2011
Belangrijkste verschillen • de Rode Lijst is korter en minder ‘diep rood’ geworden • 8 soorten van de Rode Lijst af • 6 soorten in lichtere categorie • 23 soorten is nog steeds best veel… • 2 soorten die niet bedreigd waren zijn dat nu wel – maanwaterjuffer & venglazenmaker (oorzaken? ? ) • situatie enkele soorten nog steeds zeer zorgzaam! – speerwaterjuffer & Kempense heidelibel
Nieuwe RL langer dan verwacht? • enkele soorten kloppen niet met je ‘gevoel’ • soorten in zelfde categorie gebleven: – – bosbeekjuffer beekrombout hoogveenglanslibel venwitsnuitlibel Nederlandse criteria zijn ‘streng’!
Referentiejaar 1950 Aantal Nederlandse criteria 2010
De eis van 10 jaar voortplanting • recente ‘terugkomers’: pas na 10 jaar voortplanting uit categorie VN - oostelijke & sierlijke witsnuit - mercuurwaterjuffer • recente ‘nieuwkomers’: pas na 10 jaar voortplanting beschouwd voor de Rode Lijst - gaffelwaterjuffer - zuidelijke glazenmaker, keizerlibel & heidelibel
Conclusies • Rode Lijst is korter geworden: gemiddeld gaat het goed! • recente positieve ontwikkelingen op deze RL nog niet zichtbaar • compliment voor beheerders en beleidsmakers! • er zijn ook verliezers • niveau 1950 is bij sommige soorten nog niet bereikt
Uitkomsten IUCN-criteria? 1950 Aantal Nederlandse criteria IUCN-criteria 2010 2001
Uitkomsten IUCN-criteria • lijst minder lang en minder rood (19 soorten) • 4 algemene soorten op de RL!
zwarte heidelibel IUCN: Near Threatened • gewone pantserjuffer • lantaarntje • steenrode heidelibel Ab Baas
Dank aan alle waarnemers en tellers!
Dank aan begeleidingscommissie! • • • Dick Bal (EL&I) Arco van Strien (CBS) Hans de Iongh (IUCN) Jaap Bouwman (NVL) Roy van Grunsven (NVL)
Fotografen: • • Ab Baas Kars Veling Kim Huskens Tim Termaat
- Slides: 32