Ciekawostki w Naukach cisych Ciekawostki chemiczne Czy wiesz

Ciekawostki w Naukach Ścisłych

Ciekawostki chemiczne Czy wiesz, że …

Ciekawostka nr 1; Czy wiesz … 3 Jaka substancja powoduje ostry smak papryczki chili? a) b) c) d) Kapsaicyna Nikotyna Piperyna Viperina Ostry smak papryki chili spowodowany jest obecnością Kapsaicyny. To organiczny związek chemiczny, alkaloid. Kapsaicyna działa na receptory bólu powodując uczucie pieczenia i ostrości w jamie ustnej. Ilość kapsaicyny w danej potrawie lub produkcie (czyli jego ostrość) jest mierzona w skali Scoville'a (SHU) i dla czystej kapsaicyny wynosi od 15. 000– 16. 000 SHU a dla klasycznego sosu Tabasco ma 2500– 5000 SHU. Już 1– 2 mg w 1 kg żywności nadaje jej intensywną pikantność. W dużych stężeniach kapsaicyna jest śmiertelną trucizną.

Ciekawostka nr 2; Czy wiesz … 4 Podczas długiego gotowania kurzych jaj, wokół żółtka powstaje zielona obwódka, co jest spowodowane połączeniem zawartej w nim…? a) siarki i wodoru b) siarki i parafiny c) siarki i żelaza d) siarki i tlenu Jajka gotowane na twardo (jedzone w odpowiednich ilościach) są bardzo zdrowe. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że kluczową sprawą jest odpowiednio długi czas gotowania. Jajka nie powinny być gotowane powyżej 10 minut. Dlaczego? Odpowiedzią jest charakterystyczny, ciemny okrąg wokół żółtka.

Ciekawostka nr 3; Czy wiesz … 5 Charakterystyczna woń rybiego psującego się mięsa to woń…: a) b) c) d) siarki amoniaku metyloaminy siarkowodoru Charakterystyczna woń rybiego psującego się mięsa to woń metyloaminy (CH 3 NH 2). Związek ten jest lepiej rozpuszczalny w zimnej wodzie niż w ciepłej, a więc to właśnie w zimnej wodzie należy myć naczynia po rybach.

Ciekawostka nr 4; Czy wiesz … Muchomor sromotnikowy wytwarza…: a) b) c) d) Falloidynę Piperynę Metyloaminę Cyjanek potasu Falloidyna C 35 H 48 N 8 O 11 S, należą do fallotoksyn, jest wytwarzana przez muchomora sromotnikowego (Amanita phalloides). Jest wysoce toksyczna – już niewielka jej ilość 50 mg może zabić mysz. Muchomor ten jest odpowiedzialny za większość śmiertelnych zatruć grzybami na całym świecie. Już 30 g tego grzyba może być dawką śmiertelną (duży owocnik waży ok. 60 g) 6

Ciekawostka nr 5; Czy wiesz … 7 Tonik podświetlony lampą UV świeci, dlatego że zawiera…: a) b) c) d) Witaminę C Dużą ilość cukru Chininę Kwas fosforowy (V) Jeżeli weźmiesz butelkę z tonikiem i podświetlisz lampą UV to zacznie świecić. Odpowiada za to chinina, chinina można tak sprawdzić jakość toniku - im więcej chininy w toniku tym bardziej świeci! Chinina to alkaloid otrzymywany z kory drzewa o nazwie chinowiec soczystoczerwony (Cinchona succirubra). Dawniej stosowana była do leczenia malarii, bo zabija bezpłciowe pokolenia zarazków tej choroby. Ma ponadto działanie przeciwzapalne oraz przeciwbólowe.

Ciekawostka nr 6; Czy wiesz … Resweratrol naturalnie występuje w…: a) b) c) d) Bananie Ziemniaku Skórce winogrona Pieczywie Bogate w resweratrol są winogrona, głównie ich skórka. Poza tym obecny jest w znacznie mniejszych ilościach w orzeszkach ziemnych, w owocach, przede wszystkim w skórce, morwy i czarnej porzeczki. Resweratrol jest bardzo skutecznym przeciwutleniaczem oraz nietoksycznym fungicydem (środkiem antygrzybicznym) i jako taki jest szeroko stosowany jako dodatek do żywności. W skali przemysłowej otrzymuje się go z wysuszonych skórek czerwonych winogron. 8

Ciekawostka nr 7; Czy wiesz … Skąd wzięły się nazwy pierwiastków: erb, itr, iterb, terb? : a) b) c) d) od nazwiska ich odkrywcy, Ingmara Terbera leżą w układzie okresowym obok siebie, dlatego mają podobne nazwy od nazwy szwedzkiej kopalni Ytterby przez pomyłkę w procesie zatwierdzania nazw nowo odkrytych pierwiastków Kopalnia Ytterby (szw. Ytterby gruva) – nieczynna kopalnia położona w południowo-wschodniej części szwedzkiej wyspy i miejscowości (tätortu) Resarö. W kopalni Ytterby wydobyto wiele rzadkich minerałów oraz odkryto 4 nowe pierwiastki chemiczne, nazwane itr, iterb, terb i erb dla upamiętnienia ich pochodzenia Er, Y, Yb, Tb 9

Ciekawostka nr 8; Czy wiesz … Co przedstawia rysunek? : a) b) c) d) Układ okresowy pierwiastków Lampę UV Wzorzec jednego z pierwiastków Starożytny zwój pergaminu Odkrywcy układu okresowego: Alexandre De Chancourtois – francuski geolog, ułożył pierwiastki według wzrastającej masy atomowej w postać tzw. śruby tellurycznej w taki sposób, że te o podobnych właściwościach leżały na prostej, 10

Ciekawostka nr 9; Czy wiesz … 11 Ugryzienie za pomocą wypełnionego zęba skrawka folii aluminiowej spowoduje ból. Co jest tego przyczyną? a) b) c) d) Folia kaleczy ząb Folia zawiera Al, który ze śliną tworzy kwas Folia z wypełnieniem tworzy związek chemiczny, który uszkadza nerw Tworzy się zwarcie między folią stykającą się z wypełnieniem co powoduje powstanie prądu

Dentystyczne “ogniwo woltaiczne” Folia aluminiowa Ślina Wypełnienie Ugryzienie za pomocą wypełnionego zęba skrawka folii aluminiowej spowoduje ból. Folia działa jak aktywna anoda (E° aluminium = -1, 66 V), ślina jako elektrolit, a wypełnienie jako nieaktywna katoda, gdyż O 2 zostaje zredukowany do H 2 O. Zwarcie między folią stykającą się z wypełnieniem powoduje powstanie prądu wyczuwalnego przez nerw zęba. M. S. Silberberg, P. G. Amateis, Chemistry: The Molecular Nature of Mater and Change, Mc. Graw Hill Companies

Ciekawostka nr 10; Czy wiesz … Woda gazowana, pitna z chemicznego punkty widzenia to roztwór…: a) b) c) d) Kwasu węglowego Węglanu amonu Wodorotlenku wapnia Siarczków wapnia i magnezu Z chemicznego punktu widzenia woda gazowana jest wodnym roztworem kwasu węglowego oraz kationów metali (wapnia, magnezu, sodu, potasu) i anionów (głównie wodorowęglanowych, siarczanowych, chlorkowych). W smaku jest lekko kwaśna. 13

Ciekawostki informatyczne Czy wiesz, że …

Ciekawostka nr 11; Czy wiesz … Jak nazywa się dziesięć do potęgi setnej? a) b) c) d) pryliard googol prymol pryliardów Nazwa wyszukiwarki internetowej Google powstała przez pomyłkę jej twórcy L. Page'a, któremu chodziło właśnie o googola. 15

Ciekawostka nr 12; Czy wiesz … Z czego zbudowana jest Maszyna Touringa? a) b) c) d) z drewna z kół zębatych z metalowych kształtek nie istnieje fizycznie Maszyna Turinga to abstrakcyjny model komputera zaproponowany przez angielskiego matematyka Alana Turinga w roku 1936. Do dziś stanowi podstawowy model w badaniach właściwości algorytmów. 16

Ciekawostka nr 13; Czy wiesz … Która firma wynalazła dyskietkę komputerową? a) b) c) d) Acorn w 1969 r. IBM w 1971 r. Apple w 1976 r. Microsoft w 1980 r. IBM, amerykańskie przedsiębiorstwo będące jednym z najstarszych przedsiębiorstw informatycznych na świecie, - opracowało wiele kluczowych technologii używanych w informatyce, między innymi dysk twardy Winchester, kursor oraz dyskietkę. 17

Ciekawostka nr 14; Czy wiesz … Ile pojemności miał pierwszy sprzedawany komercyjnie dysk twardy? a) b) c) d) 5 MB 50 MB 100 MB 256 MB Pierwszy dysk twardy sprzedawany komercyjnie został wynaleziony przez IBM w 1956 roku. Był on dostarczany z systemem RAMAC 305, był wielkości dwóch lodówek i ważył około tony. Posiadał 5 MB pojemności i kosztował 10 000 USD za megabajt. 18

Ciekawostka nr 15; Czy wiesz … Jak się nazywał pierwszy programowalny komputer? a) b) c) d) Z 1 Enigma ENIAC ZODIAC Pierwsze maszyny Konrada Zusego (niemieckiego inżyniera i pioniera informatyki) Z 1 (1938), Z 2 i Z 3 nosiły początkowo nazwy V 1, V 2 i V 3 (Versuchsmodell – model eksperymentalny); zmienił ten kryptonim, by nie popaść w kolizję z nazwami niemieckich broni V. Wszystkie oryginalne egzemplarze uległy zniszczeniu w trakcie wojny. Maszyna Z 4 (konstruowana w latach 1942– 1945), częściowo zachowana po wojnie, została skompletowana i uruchomiona w 1950 roku w słynnej politechnice Eidgenössische Technische Hochschule (ETHZ) w Zurychu w Szwajcarii, gdzie była używana do obliczeń naukowych. 19

Ciekawostka nr 16; Czy wiesz … W którym roku zaprojektowano pierwszy komercyjny laptop? a) b) c) d) 1975 1979 1984 1997 Pierwszym oferowanym komercyjnie laptopem, który mieścił się w torbie, był Grid Compass Computer 1109. W roku 1979 zaprojektował go William Moggridge dla Grid Systems Corporation. Komputer ten był używany w programie NASA dotyczącym promów kosmicznych we wczesnych latach 80. 20

Ciekawostka nr 17; Czy wiesz … Dlaczego błędy w poprogramowaniu nazywa się „robakami” (ang. bugs)? a) ze względu na to to, że często są bardzo „małe” b) dlatego, że ich usuwanie kojarzy się z „odrobaczywianiem” organizmu c) ze względu na ich denerwujący wpływ (niczym natarczywy komar) d) pierwszy błąd w komputerze został spowodowany przez owada Admirał Grace Hopper, amerykański informatyk i twórca pierwszego kompilatora, pierwszy raz użył słowa „bug” w informatyce po tym, jak znaleziono martwą ćmę, która spowodowała zwarcie przekaźnika w komputerze Harvard Mark II we wrześniu 1947 roku. . 21

Ciekawostka nr 18; Czy wiesz … Nazwa technologii „Bluetooth” pochodzi od przydomka: a) b) c) d) konia wyścigowego rycerza angielskiego króla duńskiego smoka z legendy Harald Sinozęby (duń. Harald Blåtand, po angielsku Harald Bluetooth), ur. ok. 911 – zm. 1 listopada 987 w Jomsborgu. Berkanan - (�) to pierwsza litera jego przydomka. Nazwę i symbol dla technologii wymyślił Jim Kardach z firmy Intel, który akurat czytał książkę o Wikingach. 22

Ciekawostka nr 19; Czy wiesz … Jaką treść zawierała pierwsza wiadomość tekstowa (SMS)? a) b) c) d) „Wszystkiego najlepszego” „Szczęśliwego Nowego Roku” „Cześć” „Wesołych Świąt” 3 grudnia 1992 roku został wysłany pierwszy w historii SMS. Była to wiadomość o treści „Wesołych Świąt”. Pierwszego SMS-a w historii wysłał Neil Papworth, brytyjski inżynier z firmy Sema Group, do Richarda Jarvisa, dyrektora Vodafone. W 1992 r. telefony komórkowe nie posiadały jeszcze klawiatur - Papworth wysłał pierwszy SMS z komputera stacjonarnego. Z tego samego powodu Jarvis nie mógł mu odpisać. 23

Ciekawostka nr 20; Czy wiesz … Jak się nazywa strach przed utratą komórki? a) b) c) d) celofobia nomofobia monodramat triskaidekafobia Termin nomofobia, skrót od angielskiego „no-mobile-phone phobia” powstał podczas badania w 2008 roku zleconego przez brytyjską pocztę brytyjskiej organizacji badawczej You. Gov oceniającej lęki, których doświadczają użytkownicy telefonów komórkowych. Badanie wykazało, że prawie 53% użytkowników telefonów komórkowych w Wielkiej Brytanii czuła niepokój i stres, gdy straciła telefon komórkowy, wyładowały się baterie lub pieniądze, albo nie miała zasięgu sieci. 24

Ciekawostki matematyczne i fizyczne Czy wiesz, że …

Ciekawostka nr 21; Czy wiesz … Co łączy matematykę z Napoleonem Bonaparte? a) b) c) d) Napoleon ukończył studia matematyczne ojciec Napoleona był nauczycielem matematyki istnieje twierdzenie Napoleona matematyka to trudna, „napoleońska” sztuka W geometrii elementarnej istnieje twierdzenie zwane twierdzeniem Napoleona, choć nie ma źródeł, które mogłyby potwierdzić autorstwo Napoleona. Wiadomo, że Napoleon chętnie zatrudniał matematyków na stanowiskach rządowych i zadbał oto, aby w szkołach wojskowych matematyka była przedmiotem wykładowym. Każdy oficer musiał ukończyć kurs matematyki. 26

Ciekawostka nr 22; Czy wiesz … Który znany uczony urodził się w dzień liczby Pi (14 marca)? a) b) c) d) Galileo Galilei (Galileusz) Albert Einstein Leonardo Fibonacci Mikołaj Kopernik Dzień 14 marca stał się nieformalnym świętem w wielu szkołach i uczelniach gdyż dzień ten łączy zarówno data pokrywająca się z liczbą Pi (3. 14), jak i rocznica urodzin Alberta Einsteina. W krajach anglosaskich istnieje tradycja przygotowania „Pi pie” czyli ciasta Pi. 27

Ciekawostka nr 23; Czy wiesz … Kto wymyślił współczesną ruletkę, zwaną królową kasyn? a) b) c) d) Louis Blanc starożytni Grecy Francis Krupier Blaise Pascal W 1645 r. wybitny matematyk Blaise Pascal wymyślił ruletkę na bazie swoich matematycznych zainteresowań rachunkiem prawdopodobieństwa. Nie było w niej wówczas zera, które zostało dodane później przez Louisa Blanc i jego brata, aby zwiększyć zyski kasyn. 28

Ciekawostka nr 24; Czy wiesz … Ile wynosi suma liczb na kole ruletki? a) b) c) d) 600 666 783 1000 Suma wszystkich liczb w ruletce daje 666, stąd określenie "szatańska gra". 29

Ciekawostka nr 25; Czy wiesz … Co zostało zaoferowane Albertowi Einsteinowi w 1952 roku? a) b) c) d) lot w kosmos sklonowanie prezydentura Izraela funkcja wicekróla Szwecji W 1952 premier Izraela David Ben. Gurion zaoferował Einsteinowi stanowisko prezydenta Izraela po śmierci ówczesnego (pierwszego w historii) prezydenta, Chaima Weizmanna. Einstein odmówił. Fizyk zmarł 3 lata po tym wydarzeniu. 30

Ciekawostka nr 26; Czy wiesz … Wśród liczb pierwszych największe znaczenie mają: a) Liczby pierwsze Fermata: b) Liczby pierwsze Mersenne’a: 2 n -1 c) Liczby pierwsze mniejsze od 100 Największa znana liczba pierwsza (styczeń 2019) to liczba Mersena 282. 589. 933 -1, która liczy 24. 862. 048 cyfry. Kolejnych 17 największych znanych liczb pierwszych to też liczby Mersenne’a. Istnieje szereg nagród przyznawanych przez Electronic Frontier Foundation za znalezienie rekordowych liczb pierwszych: 50. 000 USD (1999 r. ), 100. 000 USD (2008 r. ). Dodatkowe nagrody są oferowane za pierwszą liczbę pierwszą znalezioną przy użyciu co najmniej stu milionów cyfr i pierwszą z co najmniej miliardem cyfr. 31

Ciekawostka nr 27; Czy wiesz … Księga, która ma najwięcej wydań na świecie to Biblia. Dziełem mającym drugie miejsce względem liczby wydań jest publikacja a) b) c) d) „Elementy” (Euklides) „O obrotach sfer niebieskich” (Mikołaj Kopernik ) „O powstaniu gatunków” (Karol Darwin ) „Eter i teoria względności” (Albert Einstein ) Elementy – pochodzący z IV wieku p. n. e. traktat arytmetyczny i geometryczny autorstwa Euklidesa, obejmujący swym zakresem podstawowe zagadnienia obu tych nauk. Od starożytności, przez średniowiecze, aż do końca XIX wieku Elementy należały do kanonu nauczania matematyki i do dziś mogą uchodzić za wzór ścisłości i zwięzłości matematycznej wypowiedzi. . 32

Ciekawostka nr 28; Czy wiesz … 33 Co przedstawia poniższy rysunek? a) b) c) d) Wydział Matematyki Uniwersytetu w Chicago budynek kina muzeum bibliotekę Jest to budynek Biblioteki Aleksandryjskiej, wybudowany w 2002 r. w Egipcie. W tym miejscu znajdowała się największa biblioteka starożytności. Na przełomie IV i III w p. n. e. Biblioteką Aleksandryjską kierował Euklides. Podczas zdobywania Egiptu przez Cezara pożar biblioteki spowodował stratę części bezcennych zbiorów. Potem pierwotna biblioteka niszczona była jeszcze trzykrotnie, definitywnie w VII wieku.

Ciekawostka nr 29; Czy wiesz … Z czego znany jest Gerbert z Aurillac , ur. ok. 945 w Owernii, zm. 12 maja 1003 w Rzymie – francuski matematyk? a) b) c) d) z twierdzeń, które udowodnił dlatego, że był wybitnym architektem dlatego, że był wybitnym wojskowym z faktu, zajmowania wysokiego stanowiska w hierarchii kościelnej Gerbert z Aurillac-papież od 2 kwietnia 999 r, przyjął imię Sylwester II. Na stolicy Piotrowej posługiwał do śmierci 12 maja 1003 r. Był uważany za reformatora w kościele oraz za najwybitniejszego matematyka X wieku. Rozpowszechnił w chrześcijańskiej Europie cyfry arabskie oraz system dziesiętny. Jako jeden z pierwszych uczonych europejskich zajmował się logiką formalną. Posługiwał się organami, liczydłem oraz globusami (ziemskim i niebieskim). Jest autorem traktatu De rationali et de ratione uti, w którym rozważa m. in. kwestię klasyfikacji nauk. 34

Ciekawostka nr 30; Czy wiesz … 35 Jak nazywa się matematyk który udowodnił hipotezę Poincare’go? a) b) c) d) Henri Poincare, Grigorij Perelman, Terence Tao, Pierre-Louis Lions Grigorij Perelman jest współczesnym matematykiem rosyjskim. W roku 2002 udowodnił hipotezę Poincarego, co stało się najważniejszym odkryciem matematycznym XXI wieku. Jest to do tej pory jedyny rozwiązany Problem Milenijny. Nagrodą za jego rozwiązanie był milion dolarów. Perelman odmówił zarówno nagrody pieniężnej, jak także medalu Fieldsa, który stanowi największe wyróżnienie w matematyce. Po dokonaniu tego przełomowego odkrycia, zwolnił się z pracy na uniwersytecie, zerwał kontakt ze wszystkimi znajomymi i żyje na granicy ubóstwa w małym mieszkaniu w Sankt Petersburgu wraz ze swoją matką.