18 19 YZYIL FELSEFES AYDINLANMA FELSEFES Unrestricted 18

18. -19. YÜZYIL FELSEFESİ (AYDINLANMA FELSEFESİ) Unrestricted

18. -19. YÜZYIL’DA ELE ALINAN FELSEFİ PROBLEMLER HATIRLAYALIM 1. Bilginin Kaynağı Problemi RASYONALİZM (AKILCILIK) DESCARTES EMPİRİZM (DENEYCİLİK) J. LOCKE/ D. HUME KRİTİSİZM (ELEŞTİRİCİLİK) KANT Descartes : Doğru bilginin kaynağı “akıl”dır. Aklımızda doğuştan getirdiğimiz bilgiler vardır. J. Locke: Doğru bilginin kaynağı “deneyim-tecrübe”dir. Aklımızda doğuştan getirdiğimiz hiçbir şey yoktur. Zihin boş bir levha gibidir. (Tabula Rasa) Kant: Doğru bilginin kaynağı ne tek başına “akıldır ne de tek başına “deney”. Doğru bilgi için ikisine de ihtiyaç vardır. “Bilgi deneyle başlar ama deneyden doğmaz. ”

18. -19. YÜZYIL’DA ELE ALINAN FELSEFİ PROBLEMLER HATIRLAYALIM 2. Birey-Devlet İlişkisi Toplumsal Sözleşme Teorisyenleri

18. -19. YÜZYIL’DA ELE ALINAN FELSEFİ PROBLEMLER HATIRLAYALIM 3. Ahlak İlkesi Ödev Ahlakı Bir eylemin ahlaklı sayılabilmesi için hiçbir çıkar taşımaması gerekir. Eylemin amacı önemlidir Fayda Ahlakı (Utilitarizm) En çok sayıda insana en yüksek düzeyde mutluluk veren eylem ahlakidir. Eylemin sonucu önemlidir

18. -19. YÜZYIL’DA ELE ALINAN FELSEFİ PROBLEMLER HATIRLAYALIM 4. Varlığın Oluşu

18. - 19. yy Felsefesi (Aydınlanma)

AYDINLANMA FELSEFESİ ÖRNEK SORULAR

İpucu: 1) Locke'a göre ruhun içinde bulunanların hepsinin tek kaynağı deneydir. Deneyle karşılaşmadan önce ruhumuz, üzerine hiçbir şey yazılmamış boş bir sayfa gibidir. Bu nedenle Descartes'in ileri sürdüğü "doğuştan düşünceler", deneyle ilişki kurmadan önce ruhun içinde bulunur şeklinde tasarlanan "düşünceler" yoktur. Locke, bu görüşleri ile aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine karşı çıkmaktadır? A) Empirizm B) Kritisizm C) Pozitivizm D) Pragmatizm E) Rasyonalizm

İpucu: 2) İnsan özgür doğar ve her yerde zincire vurulur, kölelikten uygarlık sorumludur. En doğal devlet tipini belirlemek için, doğanın özüne dönmekten başka seçenek yoktur. Devlet için en iyi model ailedir. Aile karşılıklı sevgi duygusuyla birbirine bağlanmış bir gruptur. Hiçbir üyenin diğerine üstünlüğü söz konusu değildir. Herkes biricik ve önemlidir. Ailedeki kararlar nasıl herkesin çıkarına ve onayına bağlıysa, toplumda da öyle olmalıdır. Bireyleri toplumsal çıkarlarını, kişisel çıkarlarının üstünde görürler. Bu nedenle halkın genel istenci doğrudur. Rousseau'nun bu sözlerine dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Devlet aileyi örnek almalıdır. B) Uygarlığın başlaması insanı özgürlüğünden alıkoymuştur. C) Devlet yönetiminde halkın istekleri geçerli olmalıdır. D) Toplum, bireyden önceliklidir. E) Egemenlik tek bir kişide olmalıdır.

İpucu: 3) İki tüccar düşünün, birisi adının kötü çıkmaması için müşterilerine doğru para üstü veriyor. Diğeri ise doğru para üstü vermenin ahlaki görevi, ahlaki ödevi olduğunu düşündüğü için bunu yapıyor. Kant'a göre ikinci tüccarın yapmış olduğu eylem daha ahlakidir. Bu parçaya göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılır? A) Aynı sonuçlara ulaşan eylemler, aynı ahlaki değeri barındırmamaktadır. B) Aynı eylemler farklı sonuçlara yol açabilir. C) Davranışın sonucunda fayda sağlayan kişi daha ahlaklıdır. D) İnsan doğası gereği bencil olduğu için, çıkarına göre hareket etmelidir. E) Davranışın iyiliği hazza dayanmaktadır.

İpucu: 4) I. Hümanizm II. Fransız İhtilali III. Reform Hareketleri Yukarıdakilerden hangileri 18. yüzyıl felsefesinin etkisiyle ortaya çıkmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

İpucu: 5) “Akıl hiçbir şeyi algılayamaz, duyular hiçbir şeyi düşünemez. Bilgi ancak bunların birleşik faaliyetinden doğar. ” diyen Kant, felsefe tarihi içerisindeki hangi iki görüşü uzlaştırmıştır? A) Fenomenoloji - Analitik felsefe B) Rasyonalizm - Empirizm C) Pozitivizm - Entüisyonizm D) Kritizim - Pragmatizm E) Septisizm - Rasyonalizm

İpucu: 6) 18. -19. yy felsefesinin ilk yarısı “Aydınlanma Dönemi” olarak adlandırılmaktadır. Bu dönem insanoğlunun kilise ve Hristiyanlık tarafından şekillendirilen düşünce geleneğinden kurtulup aklını kullanma cesareti gösterdiği bir dönem olarak dikkat çeker. Bu aklını kullanma cesaretinin gösterilmesinde 15. -17. yy’lar arasında gerçekleşen Rönesans’ın etkisi büyüktür. Bu yüzden denilebilir ki Aydınlanmanın temeli Rönesans’tır. Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) 18. -19. yy felsefesinin temeli Orta Çağ’da atılmıştır. B) 18. -19. yy felsefesinin genel karakteri dinsel unsurları temele almadır. C) 18. -19. yy felsefesindeki temel kavram inançtır. D) 18. -19. yy felsefesinin temel sorunu Tanrı karşısındaki insanın sorunudur. E) 18. -19. yy felsefesinin temelleri 15. -17. yy’lar arasında gerçekleşen felsefi faaliyetlerdir.

İpucu: 7) 16. yy ile birlikte deneyler, deney verileri önem kazanmış ve bilim kaybettiği değeri empirizm akımı ile yeniden elde etmiştir. Bu akımın öncülerinden Locke, “İnsan Zihni Üzerine Bir Deneme” adlı eserinde yalnız mantıksal ve ahlaksal ilkelerin değil, tüm bilgilerin sonradan deney yoluyla kazanılacağını vurgulamıştır. Buna göre aşağıda verilen bilgilerin hangisi Locke’un görüşleri ile çelişir? A) Doğru bilgiye deney öncesi değil, deney sonrası ulaşmak mümkündür. B) Deneyden önce gelen hiçbir bilgi yoktur. C) Duyuları kullanmaksızın sadece akıl yoluyla kesin bilgiye ulaşılır. D) Bilginin kaynağı deney ve tecrübelerdir. E) İnsan zihni doğuştan boş bir levhadır.

İpucu: COMTE’UN 3 HAL YASASI 8) A. Comte’a göre insan, pozitif çağa uzun bir tarihsel sürecin sonunda ulaşmıştır. Bu süreci Comte “üç hal yasası” ile açıklar. Birinci dönem teolojik aşamadır. Bu dönemde her şey Tanrısal nedenlerle açıklanır. İkinci dönem olan metafizik aşamada her şey düşünsel temele dayanmayan doğaüstü güçlerle açıklanır. Üçüncü dönem ise pozitif aşamadır ve bu dönem insan düşüncesinin gelişiminin en ileri aşamasıdır. Parçaya göre A. Comte, bu tarihsel süreci hangi ölçüte göre sınıflandırmıştır? A) Bilimsel gelişmeler B) Toplumsal olayların değişimi C) Toplumların düşünsel açıdan gelişimi D) İnsanların geliştirdiği teknik araçlar E) İnsanların dini inançlarının değişimi

İpucu: 9) Bir toprak parçasının etrafını çitle çevirip “bu bana aittir” diyebilen, buna inanacak kadar saf insanlar bulabilen ilk insan, uygar toplumun ilk kurucusu oldu. Rousseau’nun bu görüşlerine göre toplumsal yaşamın temeli aşağıdakilerden hangisidir? A) Karmaşık ekonomik ilişkiler B) İnsanın toplumsal yaşama güdüsü C) Nüfusun artması D) Özel mülkiyet edinilmesi E) Yönetme olgusunun ortaya çıkması

İpucu: 10) Yumurta bir tezdir ve belirli şartlar altında civciv haline gelerek yok olur. Yine belirli şartlar altında (süre, iklim vb. ) civciv kendini yok edip tavuk olur. Tavuk k-hem nitelik değiştirmiş bir civcivdir hem de içinde yumurtayı taşır. Yani sentezin içinde hem tez hem de antitez vardır. Fakat tek yumurta birçok yumurtaya tek civciv de yumurtalar yoluyla birçok civcive dönüşmüştür. Hegel’in bu görüşlerini özetleyen yargı aşağıdakilerden hangisidir? A) Varlık algılayana bağlı oluşur. B) Varlık birbirinden bağımsızdır. C) Her varlık kendi içinde tutarlıdır. D) Varlık diyalektik bir süreçle oluşur. E) Varlıklardaki değişme aldatıcıdır.

İpucu: 11) Kant’a göre her türlü bilgi deneyle başlar. Bilginin bütün malzemesi duyulardan, algılardan, deneyden gelir. Ama bu malzemenin bilgi haline gelebilmesi için belli bir işlemden geçmesi gerekir. İnsan bu malzemeyi alır, akıl ile işler ve bilgi ortaya koyar. Kant bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır. A) Düşünme yetisi bireyin algıladıklarıyla sınırlıdır. B) Bilginin kaynağı duyumlar değil, akıldır. C) Bilginin kaynağında akıl ve deneyimlerin her ikisi de etkilidir. D) Doğuştan gelen hiçbir kavram yoktur, tüm kavramlar yaşantılar yoluyla kazanır. E) Bilgi ancak mistik bir sezgi ile elde edilir.

İpucu: 12) Rousseau'ya göre insanların tarım ve özel mülkiyetin ortaya çıkışından beri özgür yaşamalarının koşulu bir araya gelip kendi iradeleriyle bağlandıkları bir devlet kurmalarıdır. Bu genel bir uzlaşıdır. Bu parçadan aşağıdaki ifadelerin hangisine ulaşılabilir? A) Devletin doğal olarak var olduğu B) Devletin toplum sözleşmesi ile ortaya çıktığı C) Devletin bir hizmet organı olduğu D) Devleti toplumun ileri gelen belirli bir kesiminin oluşturduğu E) Devlet kurmanın kutsal bir görev olduğu

İpucu: 13) Borç isteyen bir arkadaşım var ve geri ödeme gücü olmadığını biliyorum. Borç verebilecek durumum da var. Borç verirken aşağıdakilerden hangisini seçersem Kant'ın ödev ahlakına uygun davranmış olurum? A) Borç verip vermemek konusunda karar veremem. B) Geri ödeme gücü yoksa borç veremem karşılıksız iyilik yapamam. C) Geri ödemeyecekse benden değil yardım kuruluşlarından istemeli. D) Herkesin içinde veririm tabi böylece diğer arkadaşlarım arasında itibarım artar. E) Borç veririm. Çünkü ihtiyacı olan bilen birine elimden geliyorsa yardım etmeliyim

Banka hesabınızdan para çekiyorsunuz ve eve gittiğinizde banka görevlisinin size fazla para verdiğini fark ediyorsunuz. Akşam yapılacak kontrollerde bunun ortaya çıkacağını bildiğiniz için bankaya giderek fazla yapılan ödemeyi görevliye teslim ediyorsunuz. Böyle davranan bir kişinin eylemi Kant’a göre neden ahlaki değildir?

İpucu: 14) “İnsan özgür doğar ama kendini zincire bağlanmış olarak bulur. ” diyen Rousseau, “Toplum Sözleşmesi” adlı eserinde insanın, devletin yasalarına itaat ederken aynı zamanda birlikte özgür yaşamanın olanağını sorgular. Bu sorunun çözümünü Rousseau bireyin kendisini bütün haklarıyla toplumun tümüne bağlamasında bulur. Bütünün iyiliğini göz önünde bulunduran bir duyguyla ve siyasi bilinçle topluma bağlanan birey, kaybettiği doğal özgürlüğünün yerine yasal özgürlüğü koyabilecektir. Buna göre Rousseau için bireyin özgürlüğü aşağıdaki koşullardan hangisiyle sağlanabilir? A) Doğa durumuna dönülmesi B) Bireyin genel iradeye bağlanması C) Kişinin özçıkarlarını gerçekleştirmesi D) Devletin başlı başına bir amaç olması E) Bireyin temel haklarından vazgeçmesi

Rousseau’nun "İnsan özgür doğar oysa her yerde zincire vurulmuştur. " ilkesinden hareketle özgür doğan insanın her yerde zincire vurulmasının sebebi nedir ?

CEVAP ANAHTARI 1) E 8) C 2) E 9) D 3) A 10) D 4) B 11) C 5) B 12) B 6) E 13) E 7) C 14) B

ÖSYM SORULARI

2019 -TYT Her insanın sağlığını korumak kendi sorumluluğundadır ve kendisine bırakılmalıdır. Bir kişi sağlığını veya mülklerini koruma konusunda ihmalkâr davranırsa devlet özel bir yasayla bu tür bir kimsenin yoksullaşmasını veya hastalanmasını engelleyebilir mi? Kanunlar, mümkün olduğu kadar, vatandaşların mülkiyetinin ve sağlığının başkalarının sahtekârlığı ve şiddeti yüzünden zarar görmemelerini sağlar. Ancak kanunlar, bireyleri mülkiyetlerine ve sağlıklarına yönelik kendi ihmalkârlıklarından korumazlar; çünkü hiç kimse, istesin istemesin, zengin veya sağlıklı olmaya mecbur edilemez. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? A) Bireyin yaşamında gerekli olan araçlar devlet eliyle dağıtılmalıdır. B) Devlet sadece bireysel hakların başkaları tarafından ihlali durumunda müdahale etmelidir. C) Devlet, vatandaşların can ve mal güvenliğini her koşulda sağlamalıdır. D) Düzenin sağlanması için devlet bütün toplumsal mekanizmalara müdahale eder. E) Sağlıklı bir toplum ancak bireylerin devlete tam itaati ile gerçekleşir.

2019 -TYT Her insanın sağlığını korumak kendi sorumluluğundadır ve kendisine bırakılmalıdır. Bir kişi sağlığını veya mülklerini koruma konusunda ihmalkâr davranırsa devlet özel bir yasayla bu tür bir kimsenin yoksullaşmasını veya hastalanmasını engelleyebilir mi? Kanunlar, mümkün olduğu kadar, vatandaşların mülkiyetinin ve sağlığının başkalarının sahtekârlığı ve şiddeti yüzünden zarar görmemelerini sağlar. Ancak kanunlar, bireyleri mülkiyetlerine ve sağlıklarına yönelik kendi ihmalkârlıklarından korumazlar; çünkü hiç kimse, istesin istemesin, zengin veya sağlıklı olmaya mecbur edilemez. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? A) Bireyin yaşamında gerekli olan araçlar devlet eliyle dağıtılmalıdır. B) Devlet sadece bireysel hakların başkaları tarafından ihlali durumunda müdahale etmelidir. C) Devlet, vatandaşların can ve mal güvenliğini her koşulda sağlamalıdır. D) Düzenin sağlanması için devlet bütün toplumsal mekanizmalara müdahale eder. E) Sağlıklı bir toplum ancak bireylerin devlete tam itaati ile gerçekleşir.

2017 -YGS Locke, nesnelerin kendilerini izlenimler olarak duyularımıza duyurduğunu, nesneler konusundaki fikirlerimizin temelinde bu izlenimlerin bulunduğunu söylüyordu. Ama Berkeley’in işaret ettiği gibi bu tür bir argüman, evrende zihnimizden bağımsız birtakım nesnelerin varlığına değil yalnızca bir fikirler evreninin varlığına işaret eder. Bu parçada Locke ve Berkeley’in ele aldığı bilgi görüşü aşağıdakilerden hangisidir? A) Akılcılık B) Eleştiricilik C) Deneycilik D) Sezgicilik E) Şüphecilik

2017 -YGS Locke, nesnelerin kendilerini izlenimler olarak duyularımıza duyurduğunu, nesneler konusundaki fikirlerimizin temelinde bu izlenimlerin bulunduğunu söylüyordu. Ama Berkeley’in işaret ettiği gibi bu tür bir argüman, evrende zihnimizden bağımsız birtakım nesnelerin varlığına değil yalnızca bir fikirler evreninin varlığına işaret eder. Bu parçada Locke ve Berkeley’in ele aldığı bilgi görüşü aşağıdakilerden hangisidir? A) Akılcılık B) Eleştiricilik C) Deneycilik D) Sezgicilik E) Şüphecilik

2017 -YGS Doğal özgürlüğümüz, insanlığımızın zorunlu bir parçasıdır. Özgürlüğümüzden tamamen vazgeçersek ya da köleleşirsek tam insan olmaktan çıkarız. Toplum, özgürlüğümüzü tamamen elimizden alsaydı topluma katılmanın hiçbir anlamı olmazdı; çünkü zamanla insanlığımızı kaybederdik. Peki özgürlüğümüzü feda etmeden bir devlet oluşturabilir miyiz? Bu olanaksız gibi görünebilir ama bireysel özgürlüklerimiz ile kamu çıkarını bağdaştırabiliriz. Bu parçada dile getirilen devlet görüşü aşağıdaki filozoflardan hangisine aittir? A) Roussaeau B) Aristoteles C) Hegel D) Platon E) İbn-i Haldun

2017 -YGS Doğal özgürlüğümüz, insanlığımızın zorunlu bir parçasıdır. Özgürlüğümüzden tamamen vazgeçersek ya da köleleşirsek tam insan olmaktan çıkarız. Toplum, özgürlüğümüzü tamamen elimizden alsaydı topluma katılmanın hiçbir anlamı olmazdı; çünkü zamanla insanlığımızı kaybederdik. Peki özgürlüğümüzü feda etmeden bir devlet oluşturabilir miyiz? Bu olanaksız gibi görünebilir ama bireysel özgürlüklerimiz ile kamu çıkarını bağdaştırabiliriz. Bu parçada dile getirilen devlet görüşü aşağıdaki filozoflardan hangisine aittir? A) Roussaeau B) Aristoteles C) Hegel D) Platon E) İbn-i Haldun

2016 -YGS Doğanın bedensel ve zihinsel yetenekleri dağıttığı doğal durumda insanlar arasında saf bir eşitlik vardır. Bedensel olarak güçlü ve hızlı düşünen bir insanla, zayıf ve yavaş düşünen insan arasındaki fark, birinin diğerine üstünlük iddiasını doğrulayacak kadar fazla değildir. Çünkü bedensel ve zihinsel olarak zayıf olan kişi, yeteri kadar insanla veya bir hile güçlü olanı öldürmeye yetecek kadar güçlü sayılır. Bu doğal eşitlik güçlü, zayıf herkesin ölüm korkusu yaşamasına ve diğer insanlara karşı güvensizlik hissetmesine neden olur. Bu güvensizliğin sonucu ise herkesin herkese karşı daimî bir savaş hâlinde olmasıdır. Bunu engellemek için insanlar kendi aralarında yaptıkları bir sözleşme ile bazı haklarını devlete devrederler. Thomas Hobbes'un görüşlerini yansıtan bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İnsanlar barışı sağlamak için devletle sözleşme yaparlar. B) İnsanlar doğuştan eşit oldukları için bir otoriteye ihtiyaç duyarlar. C) Toplumsal yaşama geçişle insanlar arasındaki eşitlik güvensizliğe neden olur. D) Devlet kendi başına bir amaç değil, barışı sağlamak için bir araçtır. E) Devlet insanlar arasındaki sözleşmenin sonucudur.

2016 -YGS Doğanın bedensel ve zihinsel yetenekleri dağıttığı doğal durumda insanlar arasında saf bir eşitlik vardır. Bedensel olarak güçlü ve hızlı düşünen bir insanla, zayıf ve yavaş düşünen insan arasındaki fark, birinin diğerine üstünlük iddiasını doğrulayacak kadar fazla değildir. Çünkü bedensel ve zihinsel olarak zayıf olan kişi, yeteri kadar insanla veya bir hile güçlü olanı öldürmeye yetecek kadar güçlü sayılır. Bu doğal eşitlik güçlü, zayıf herkesin ölüm korkusu yaşamasına ve diğer insanlara karşı güvensizlik hissetmesine neden olur. Bu güvensizliğin sonucu ise herkesin herkese karşı daimî bir savaş hâlinde olmasıdır. Bunu engellemek için insanlar kendi aralarında yaptıkları bir sözleşme ile bazı haklarını devlete devrederler. Thomas Hobbes'un görüşlerini yansıtan bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İnsanlar barışı sağlamak için devletle sözleşme yaparlar. B) İnsanlar doğuştan eşit oldukları için bir otoriteye ihtiyaç duyarlar. C) Toplumsal yaşama geçişle insanlar arasındaki eşitlik güvensizliğe neden olur. D) Devlet kendi başına bir amaç değil, barışı sağlamak için bir araçtır. E) Devlet insanlar arasındaki sözleşmenin sonucudur.

2015 -YGS Rousseau, yasa yapmanın ya da yasaları değiştirmenin Yunan kent devletlerinde olduğu gibi yani bütün halkın bir araya gelip istişare ederek sonra da oylayarak yapılması gerektiğine inanıyordu. Bu şekilde “genel irade” ortaya çıkmış oluyordu. Böylece her bireyin kendi istediği olmasa da bir bütün olarak toplum için iyi olanın uygulanacak olduğuna dair bir güven vardı. Bu tüm toplum için iyi olanın ortaya konacağına dair bir idrakın varlığı, halkın kendilerini yönetmek için seçtiği kişilere bu yasaları uygulamaya geçirme görevini verirken rahatlık sağlardı. Çünkü bütün halkın birlikte hareket ederek yaptığı bu yasalar herkesi mutlak olarak bağlamaktaydı. Bu parça, siyaset felsefesinin aşağıdaki sorularından hangisinin sorgulanmasına örnek oluşturur? A) Bürokrasiden vazgeçilebilir mi? B) En mükemmel yönetim biçimi hangisidir? C) İktidar kaynağını nereden alır? D) Bireyin temel hakları nelerdir? E) Sivil toplumun anlamı nedir?

2015 -YGS Rousseau, yasa yapmanın ya da yasaları değiştirmenin Yunan kent devletlerinde olduğu gibi yani bütün halkın bir araya gelip istişare ederek sonra da oylayarak yapılması gerektiğine inanıyordu. Bu şekilde “genel irade” ortaya çıkmış oluyordu. Böylece her bireyin kendi istediği olmasa da bir bütün olarak toplum için iyi olanın uygulanacak olduğuna dair bir güven vardı. Bu tüm toplum için iyi olanın ortaya konacağına dair bir idrakın varlığı, halkın kendilerini yönetmek için seçtiği kişilere bu yasaları uygulamaya geçirme görevini verirken rahatlık sağlardı. Çünkü bütün halkın birlikte hareket ederek yaptığı bu yasalar herkesi mutlak olarak bağlamaktaydı. Bu parça, siyaset felsefesinin aşağıdaki sorularından hangisinin sorgulanmasına örnek oluşturur? A) Bürokrasiden vazgeçilebilir mi? B) En mükemmel yönetim biçimi hangisidir? C) İktidar kaynağını nereden alır? D) Bireyin temel hakları nelerdir? E) Sivil toplumun anlamı nedir?

2014 -YGS Benden bir karpuzu betimlemem istense bunun için yapabileceğim tek şey, onun duyusal özelliklerini yani büyüklüğü, biçimi, ağırlığı, şekli, rengi, kokusu, tadı gibi özelliklerini bir liste halinde sunmak olacaktır. O hâlde bir karpuz duyusal özellikler topluluğu dışında hiçbir şey değildir. Bu parçada, karpuz bilgisine ulaşmada, aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi kullanılmaktadır? A) Deneycilik B) Kuşkuculuk C) Sezgicilik D) Akılcılık E) Eleştiricilik

2014 -YGS Benden bir karpuzu betimlemem istense bunun için yapabileceğim tek şey, onun duyusal özelliklerini yani büyüklüğü, biçimi, ağırlığı, şekli, rengi, kokusu, tadı gibi özelliklerini bir liste halinde sunmak olacaktır. O hâlde bir karpuz duyusal özellikler topluluğu dışında hiçbir şey değildir. Bu parçada, karpuz bilgisine ulaşmada, aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi kullanılmaktadır? A) Deneycilik B) Kuşkuculuk C) Sezgicilik D) Akılcılık E) Eleştiricilik

2013 -YGS Bentham tarafından formüle edilmiş olduğu şekilde faydacılık ilkesinin söylediği şudur: En fazla sayıda insana en büyük (maksimum) ölçüde mutluluk sağlayan bir eylem, doğru eylemdir. Bu parçaya göre, faydacılık aşağıdakilerden hangisini doğru bulur? A) Bana dokunmayan yılan bin yaşasın. B) Her şey karşılıklıdır. C) Her ülke kendi çıkarlarından sorumludur. D) Yurtta barış, dünyada barış. E) Her koyun kendi bacağından asılır.

2013 -YGS Bentham tarafından formüle edilmiş olduğu şekilde faydacılık ilkesinin söylediği şudur: En fazla sayıda insana en büyük (maksimum) ölçüde mutluluk sağlayan bir eylem, doğru eylemdir. Bu parçaya göre, faydacılık aşağıdakilerden hangisini doğru bulur? A) Bana dokunmayan yılan bin yaşasın. B) Her şey karşılıklıdır. C) Her ülke kendi çıkarlarından sorumludur. D) Yurtta barış, dünyada barış. E) Her koyun kendi bacağından asılır.

2012 -YGS Bence metafizikçiler ve skolastik dönem düşünürleri, masa başında oturup kendi zihinlerinde oluşan materyallerden mükemmel teoriler üreten örümceklere benzer. Onların gerçeklere büyük bir dikkatle yaklaşmalarını bekleyemem. Bu arada mistikleri hiç hesaba katmıyorum bile. Ben aynı zamanda, karıncalar gibi hiçbir şeye aldırış etmeden bilgi toplayan, ancak bunları hipotez geliştirmekte kullanmayı düşünemeyen, sözde “deneyciler”in yaklaşımını da benimsemiyorum. Bana göre bilim insanları arılar gibi olmalıdır: Deney ve gözlemlerden veri toplamalı, sonra da doğa kanunlarıyla ilintili hipotezleri bir çerçeveye oturtmak için olgularla da uygunluklarını araştırmalıdır. Bu parçadaki kişinin görüşleri aşağıdakilerden hangisine yakındır? A) Descartes’ın rasyonalizmine B) A. Comte’un pozitivizmine C) H. Bergson’un entüisyonizmine D) J. Dewey’nin pragmatizmine E) J. P. Sartre’ın egzistansiyalizmine

2012 -YGS Bence metafizikçiler ve skolastik dönem düşünürleri, masa başında oturup kendi zihinlerinde oluşan materyallerden mükemmel teoriler üreten örümceklere benzer. Onların gerçeklere büyük bir dikkatle yaklaşmalarını bekleyemem. Bu arada mistikleri hiç hesaba katmıyorum bile. Ben aynı zamanda, karıncalar gibi hiçbir şeye aldırış etmeden bilgi toplayan, ancak bunları hipotez geliştirmekte kullanmayı düşünemeyen, sözde “deneyciler”in yaklaşımını da benimsemiyorum. Bana göre bilim insanları arılar gibi olmalıdır: Deney ve gözlemlerden veri toplamalı, sonra da doğa kanunlarıyla ilintili hipotezleri bir çerçeveye oturtmak için olgularla da uygunluklarını araştırmalıdır. Bu parçadaki kişinin görüşleri aşağıdakilerden hangisine yakındır? A) Descartes’ın rasyonalizmine B) A. Comte’un pozitivizmine C) H. Bergson’un entüisyonizmine D) J. Dewey’nin pragmatizmine E) J. P. Sartre’ın egzistansiyalizmine

2012 -YGS Birçok toplumda geçerli olan “Çalmayacaksın!” yaptırımı ile karşıya olan birey, aşağıdakilerden hangisini yaptığında Kant’ın ödev ahlakına uygun eylemde bulunmuş olur? A) Onu koşulsuz bir buyruk olarak aldığında B) Toplumun yararına olacak biçimde davrandığında C) Doğruluğundan emin olduktan sonra benimsediğinde D) İçinden gelen sese kulak verdiğinde E) Mutlu olabilecek biçimde davrandığında

2012 -YGS Birçok toplumda geçerli olan “Çalmayacaksın!” yaptırımı ile karşıya olan birey, aşağıdakilerden hangisini yaptığında Kant’ın ödev ahlakına uygun eylemde bulunmuş olur? A) Onu koşulsuz bir buyruk olarak aldığında B) Toplumun yararına olacak biçimde davrandığında C) Doğruluğundan emin olduktan sonra benimsediğinde D) İçinden gelen sese kulak verdiğinde E) Mutlu olabilecek biçimde davrandığında

2007 -ÖSS İmmanuel Kant "Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Önsöz" adlı yapıtında, metafiziği uğraşmaya değer bulan herkesi "Acaba metafizik gibi bir şey olanaklı mıdır? " sorusunu sormasının zorunlu olduğuna ikna etmeyi amaçladığını söyler. "Eğer metafizik bir bilimse, nasıl oluyor da diğer bilimler gibi genel ve sürekli onay kazanmıyor? " Yok, değilse, nasıl oluyor da bilim kisvesi altında, durmadan böbürlenerek insanın anlama yetisini oyalıyor? Ayrıca diğer bilimler ilerlediği halde o hep aynı yerde dönüp duruyor. " diye devam eder. Parçaya göre, Kant'ın metafiziğe yaklaşımının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A) Bilimle eşdeğer görme B) Reddetme C) Sorgusuz sualsiz benimseme D) Eleştirel olma E) Sistemli olmasını sağlama

2007 -ÖSS İmmanuel Kant "Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Önsöz" adlı yapıtında, metafiziği uğraşmaya değer bulan herkesi "Acaba metafizik gibi bir şey olanaklı mıdır? " sorusunu sormasının zorunlu olduğuna ikna etmeyi amaçladığını söyler. "Eğer metafizik bir bilimse, nasıl oluyor da diğer bilimler gibi genel ve sürekli onay kazanmıyor? " Yok, değilse, nasıl oluyor da bilim kisvesi altında, durmadan böbürlenerek insanın anlama yetisini oyalıyor? Ayrıca diğer bilimler ilerlediği halde o hep aynı yerde dönüp duruyor. " diye devam eder. Parçaya göre, Kant'ın metafiziğe yaklaşımının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A) Bilimle eşdeğer görme B) Reddetme C) Sorgusuz sualsiz benimseme D) Eleştirel olma E) Sistemli olmasını sağlama

2000 -ÖSS Faydacı ahlak anlayışına göre, en çok sayıda insana en büyük ölçüde mutluluk sağlayan eylem, ahlaki bakımdan doğru eylemdir. Dolayısıyla bir eylemi doğru veya yanlış olarak değerlendirmek için öncelikle o eylemin, ilgili kişilerin tümüne sağladığı hazlara ve getirdiği acılara bakmak gerekir. Bu parçaya göre, faydacı ahlak anlayışı bir eylemin ahlaki bakımdan doğru olup olmadığını değerlendirirken aşağıdakilerin hangisini ölçüt alır? A) Eylemin sonuçlarını B) Eylemde bulunan kişilerin niteliklerini C) Eylemin hangi koşullarda gerçekleştirildiğini D) Toplumun eylemde bulunan kişiye karşı tutumunu E) Eylemin hangi amaçla yapıldığını

2000 -ÖSS Faydacı ahlak anlayışına göre, en çok sayıda insana en büyük ölçüde mutluluk sağlayan eylem, ahlaki bakımdan doğru eylemdir. Dolayısıyla bir eylemi doğru veya yanlış olarak değerlendirmek için öncelikle o eylemin, ilgili kişilerin tümüne sağladığı hazlara ve getirdiği acılara bakmak gerekir. Bu parçaya göre, faydacı ahlak anlayışı bir eylemin ahlaki bakımdan doğru olup olmadığını değerlendirirken aşağıdakilerin hangisini ölçüt alır? A) Eylemin sonuçlarını B) Eylemde bulunan kişilerin niteliklerini C) Eylemin hangi koşullarda gerçekleştirildiğini D) Toplumun eylemde bulunan kişiye karşı tutumunu E) Eylemin hangi amaçla yapıldığını

1999 -ÖSS • Hobbes'a göre, insan bencildir ve onun bütün eylemleri bu bencil doğasının arzularını tatmin etmeye yöneliktir. Bu durum, çıkar çatışması yüzünden insanların birbiriyle sürekli savaş halinde olmasına yol açar. İnsanları bir arada tutabilmek için, devlet tek bir gücün egemenliğine dayanmalıdır. • Locke insanların, doğaları gereği iyi olduğunu; bunun sonucu olarak, ilişkilerinin iyi niyet, yardımlaşma ve işbirliğine dayandığını ileri sürer, insanlar arasındaki iyi ilişkilerin sürdürülebilmesi, tek bir gücün değil, çoğunluğun egemen olduğu bir devlet düzeniyle mümkündür. Bu bilgilere göre, Hobbes ve Locke'un devlet anlayışlarındaki fark, aşağıdakilerden hangisinin farklı oluşundan kaynaklanmaktadır? A) İnsanlığın geleceğiyle ilgili beklentilerinin B) İnsanın psikolojik yapısı ve özelliklerine ilişkin görüşlerinin C) Yaşadıkları çağa egemen olan siyasi görüşlerin D) Toplumsal düzenlemelerin gerekli olup olmadığı konusundaki inançlarının E) Çevrelerindeki insanlarla karşılıklı ilişkilerinin

1999 -ÖSS • Hobbes'a göre, insan bencildir ve onun bütün eylemleri bu bencil doğasının arzularını tatmin etmeye yöneliktir. Bu durum, çıkar çatışması yüzünden insanların birbiriyle sürekli savaş halinde olmasına yol açar. İnsanları bir arada tutabilmek için, devlet tek bir gücün egemenliğine dayanmalıdır. • Locke insanların, doğaları gereği iyi olduğunu; bunun sonucu olarak, ilişkilerinin iyi niyet, yardımlaşma ve işbirliğine dayandığını ileri sürer, insanlar arasındaki iyi ilişkilerin sürdürülebilmesi, tek bir gücün değil, çoğunluğun egemen olduğu bir devlet düzeniyle mümkündür. Bu bilgilere göre, Hobbes ve Locke'un devlet anlayışlarındaki fark, aşağıdakilerden hangisinin farklı oluşundan kaynaklanmaktadır? A) İnsanlığın geleceğiyle ilgili beklentilerinin B) İnsanın psikolojik yapısı ve özelliklerine ilişkin görüşlerinin C) Yaşadıkları çağa egemen olan siyasi görüşlerin D) Toplumsal düzenlemelerin gerekli olup olmadığı konusundaki inançlarının E) Çevrelerindeki insanlarla karşılıklı ilişkilerinin

1999 -ÖSS Hegel'e göre felsefe, nesnelerin düşünceyle görülmesi, düşünceyle ele alınmasıdır. Düşünme kendisiyle beslenir; dışarıdan sağlanacak bir gerece gerek yoktur. Hegel gerçeğe, deneye hiç başvurmadan düşünceyle ulaşmaya çalışır. Hegel'in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilginin kaynağı duyumlar değil, akıldır. B) Doğuştan gelen hiçbir kavram yoktur, tüm kavramlar yaşantılar yoluyla kazanılır. C) Bilgi ancak mistik bir sezgi ile elde edilir. D) Düşünme yetisi bireyin algıladıklarıyla sınırlıdır. E) Düşünce yalnızca bir eylem aracıdır ve ancak bir araç olarak değer taşır

1999 -ÖSS Hegel'e göre felsefe, nesnelerin düşünceyle görülmesi, düşünceyle ele alınmasıdır. Düşünme kendisiyle beslenir; dışarıdan sağlanacak bir gerece gerek yoktur. Hegel gerçeğe, deneye hiç başvurmadan düşünceyle ulaşmaya çalışır. Hegel'in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilginin kaynağı duyumlar değil, akıldır. B) Doğuştan gelen hiçbir kavram yoktur, tüm kavramlar yaşantılar yoluyla kazanılır. C) Bilgi ancak mistik bir sezgi ile elde edilir. D) Düşünme yetisi bireyin algıladıklarıyla sınırlıdır. E) Düşünce yalnızca bir eylem aracıdır ve ancak bir araç olarak değer taşır

1998 -ÖYS Kant'a göre felsefeden öğrenilecek tek şey vardır: felsefe yapmak. Tarih boyunca her filozof, bizi tartışmaya açtığı sorunlara eğilmeye çağırmıştır. Felsefe yapmak işte bu çağrıya uymakla başlar. Filozofların önermelerini sorgulamak, eleştiriye yöneltir bireyi. Böylece aklın ışığında doğrular araştırılmış olur. Bu parçaya göre, felsefe yapmak nedir? A) Çoğunluğun benimsediği görüşlere uyma eylemidir. B) Aklın ilkelerinden destek alarak düşünme çabasıdır. C) Bilimsel araştırmayı yaygınlaştırma çabasıdır. D) Filozofların görüşlerinin günlük yaşama uygulanmasıdır. E) Filozofların düşüncelerini yayma çabasıdır.

1998 -ÖYS Kant'a göre felsefeden öğrenilecek tek şey vardır: felsefe yapmak. Tarih boyunca her filozof, bizi tartışmaya açtığı sorunlara eğilmeye çağırmıştır. Felsefe yapmak işte bu çağrıya uymakla başlar. Filozofların önermelerini sorgulamak, eleştiriye yöneltir bireyi. Böylece aklın ışığında doğrular araştırılmış olur. Bu parçaya göre, felsefe yapmak nedir? A) Çoğunluğun benimsediği görüşlere uyma eylemidir. B) Aklın ilkelerinden destek alarak düşünme çabasıdır. C) Bilimsel araştırmayı yaygınlaştırma çabasıdır. D) Filozofların görüşlerinin günlük yaşama uygulanmasıdır. E) Filozofların düşüncelerini yayma çabasıdır.

1997 -ÖYS Kant, bilme sürecinde aklın ve deneyin katkılarını ortaya koyabilmek için aklı "mahkemeye çıkarır. " Amacı, aklın sınırlarını, neleri bileceğini ve bilemeyeceğini belirlemektir. Ancak, burada sorgulayan da sorgulanan da akıldır. Bu parçada Kant'ın hangi düşüncesi söz konusu edilmektedir? A) Anlama yetisinin sonsuzluğu B) Metafiziğin savaş alanı C) Aklın kendini eleştirmesi D) Fenomenlerin bilgisinin eleştirilmesi E) Nesnelliğin yanıltıcılığı

1997 -ÖYS Kant, bilme sürecinde aklın ve deneyin katkılarını ortaya koyabilmek için aklı "mahkemeye çıkarır. " Amacı, aklın sınırlarını, neleri bileceğini ve bilemeyeceğini belirlemektir. Ancak, burada sorgulayan da sorgulanan da akıldır. Bu parçada Kant'ın hangi düşüncesi söz konusu edilmektedir? A) Anlama yetisinin sonsuzluğu B) Metafiziğin savaş alanı C) Aklın kendini eleştirmesi D) Fenomenlerin bilgisinin eleştirilmesi E) Nesnelliğin yanıltıcılığı

1995 -ÖYS Hobbes'a göre, doğası gereği insanın kurdudur. Dünyanın nimetlerinden daha fazla yararlanmak için herkesle savaşmak zorundadır. Bu durum insanları bir düzen aramaya yöneltmiştir, insanlar dünya nimetlerinden yararlanırken zora başvurmaktan vazgeçmek üzere birbirlerine söz vermiş, zora başvurma yetisi ve gücünü boyun eğecekleri bir kişiye veya kuruma aktarmışlardır. Böylece devlet oluşmuş, birbiriyle uyuşmayan birçok iradenin yerini tek bir irade almıştır. Hobbes'a göre, devlet nasıl oluşmuştur? A) İnsanların, zor kullanma haklarını kendi üstlerindeki bir güce devretmek üzere sözleşmeleriyle B) İnsanların, diğer topluluklar karşısında güç kazanmak amacıyla ulusal birliği oluşturmalarıyla C) İnsanların tüm siyasal kurumların üstünde bir tanrısal devlet kurma ülküsünde birleşmeleriyle D) İnsanların doğuştan var olan erdemlerini korumak amacıyla bir güç oluşturmalarıyla E) İnsanların mutluluk ortak idealine sahip bir güç birliği üzerinde sözleşmeleriyle

1995 -ÖYS Hobbes'a göre, doğası gereği insanın kurdudur. Dünyanın nimetlerinden daha fazla yararlanmak için herkesle savaşmak zorundadır. Bu durum insanları bir düzen aramaya yöneltmiştir, insanlar dünya nimetlerinden yararlanırken zora başvurmaktan vazgeçmek üzere birbirlerine söz vermiş, zora başvurma yetisi ve gücünü boyun eğecekleri bir kişiye veya kuruma aktarmışlardır. Böylece devlet oluşmuş, birbiriyle uyuşmayan birçok iradenin yerini tek bir irade almıştır. Hobbes'a göre, devlet nasıl oluşmuştur? A) İnsanların, zor kullanma haklarını kendi üstlerindeki bir güce devretmek üzere sözleşmeleriyle B) İnsanların, diğer topluluklar karşısında güç kazanmak amacıyla ulusal birliği oluşturmalarıyla C) İnsanların tüm siyasal kurumların üstünde bir tanrısal devlet kurma ülküsünde birleşmeleriyle D) İnsanların doğuştan var olan erdemlerini korumak amacıyla bir güç oluşturmalarıyla E) İnsanların mutluluk ortak idealine sahip bir güç birliği üzerinde sözleşmeleriyle