DN FELSEFES AHMET ARSLAN DN FELSEFES Din nedir

DİN FELSEFESİ AHMET ARSLAN

DİN FELSEFESİ “Din nedir? ” sorusuna cevap verirken bu açıklama ile ortaya çıkan vahiy, Tanrı, mucize, ibadet, iman, peygamber gibi diğer dini kavramları da açıklamaya çalışır. İnsanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış olan din ve çeşitli inanç biçimlerini tutarlı, sistemli ve eleştirel bir şekilde inceleyen bilgi koludur.

Din ile Din Felsefesi birbirinden ayrıdır. Din; genellikle doğaüstü, kutsal ve ahlâki ögeler taşıyan çeşitli ibadet, ayin, uygulama, değer ve inançlar bütününe verilen ortak isimdir.

Dine Felsefî Açıdan Bakış Felsefenin, dini problem alanı olarak görmesi felsefenin doğuşundan günümüze kadar gelen uzun bir süreci kapsar. Bu süreç içerisinde din ve felsefe ilişkisi, her dönemde farklılıklar göstermiştir. Bazen felsefe dini, bazen de din felsefeyi buyruğu altına almaya çalışmıştır.

(M. Ö. 469– 399) (M. Ö. 427– 347) (M. Ö. 384– 322) İlk Çağda Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi filozoflar felsefenin dinden farklı bir bilgi türü olduğunu savunmuşlardır. Sokrates’in bu konudaki ısrarlı tavrı onun “Var olan din anlayışına karşı çıkıyor. ” suçlamasıyla, ölüme mahkum edilmesine neden olmuştur.

Orta Çağ Dönemi’nde ise din (Hıristiyanlık), felsefeyi buyruğu altına alarak inancı temellendirme görevini akla vermiştir. Dinin dogmatik özelliğinden dolayı felsefenin eleştirici ve sorgulayıcı tavrı ortadan kalkmıştır. Bu baskıcı zihniyetin bir sonucu olarak Bruno yakılmış, Galileo ise mahkemede dünyanın hareketiyle ilgili düşüncesini inkâr etmek zorunda bırakılmıştır. (1548 -1600) (1564 -1642)

Rönesans hareketiyle felsefe, dinin felsefe ve emrinden Günümüzde kurtularak eleştirici sorgulayıcı ne tavrını dininyeniden emrindekazanmıştır. Ancaknebudesefer din; altına bilimalma ve dini, de emri felsefenin buyruğu altına girmiştir. Din niyetindedir. adamları bilimin gelişmesine, yayılmasına ne din kimi içindir engel Yani oluyorfelsefe suçlamasıyla ülkelerde ne de dine karşıdır. cezalandırılmıştır.

Dine felsefe açısından yaklaşmak dini, felsefenin konusu yaparak onun üzerine eleştirel, akılcı, ve bütüncül düşünmektir. Dinin felsefi temellendirmesinde dinin temel iddiaları hakkında rasyonel, objektif, kapsamlı ve tutarlı bir tarzda düşünmek ve konuşmak vardır.

Din felsefesi dine rasyonel açıdan bakmak durumundadır. Bu akla dayalı olarak dinin ana iddialarını temellendirmeye çalışmak anlamına gelir. Felsefenin dine bakışı kapsamlı olmalıdır. Dinin temel iddialarını açıklamaya çalışırken tek taraflı yaklaşım sergilemeden karşıt görüşlere de yer vermek gerekir.

Felsefenin dine bakışı tutarlı olmalıdır. Tutarlılık ileri sürülen bir düşünce ya da ortaya atılan bir görüşün kendi içinde çelişkisiz olması demektir. Örneğin; “Ruh var mıdır? ”sorusuna başta “Yoktur. ” deyip sonra reenkarnasyonu savunmak çelişkidir, yani tutarsızlıktır. Felsefenin dine bakış tarzı nesnel (objektif) olmak zorundadır. Nesnel olmak taraf tutmadan dinin temel iddialarına cevap aramak demektir.

Teoloji İle Din Felsefesinin Farkı Teoloji (Tanrı bilimi/ İlâhiyat) Tanrı’nın varlığını, niteliklerini, insanın Tanrı karşısındaki yerini konu alan bir bilgi dalıdır. Teoloji inanca dayanır. Her dinin kendine özgü bir teolojisi vardır.

Her din açıklamalarını, inandığı kutsal kitaplarına, peygamberlerinin bildirdiklerine ve din âlimlerinin yorumlarına dayandırır. Teoloji dini öğretiyi, dogmatik ve otoriteye bağlı kalarak kabul eder ve yaymaya çalışır. Din, kuralları ile insanın yaşamını düzenlemeyi amaçlar.

Din felsefesi ise genel olarak din kavramlarını, anlamını, temel iddialarını ve insan yaşamındaki yerini, aklın sınırları içinde kalarak açıklamak, sorgulamak ve eleştirmek amacını taşır. Din felsefesi, dini inançları sorgularken insanları daha inançlı ya da inançsız yapmaya çalışmaz. Bütün dinlere eşit uzaklıkta durur. İnsan yaşamını düzenleyecek kurallar koymaz.

BİLGİLERİNİZİ KONTROL EDİNİZ. 1) Ortaçağda ………. DİN felsefeyi buyruğu altında tutmuştur. 2) Felsefe dinin emrinden kurtulmayı ………………… hareketleriyle tekrar RÖNESANS kazanmıştır. 3) Din felsefesinin dine bakışı akla dayalı olduğundan ……………. RASYONELDİR. 4) Felsefenin dine bakış tarzı OBJEKTİF …………… olmak zorundadır. 5) TEOLOJİ ………………. Tanrı’nın varlığını, niteliklerini konu alan bilgi dalıdır.

TEOLOJİ Teoloji inancı temel alır. DİN FELSEFESİ Aklı temel alır. Kutsal kitaplara, peygamberlerin bildirdiklerine ve din alimlerinin yorumlarına dayalıdır. Özgür düşünme, nesnel olma ve sorgulamaya dayalıdır. Her dinin kendine özgü teolojisi vardır. Genel olarak din olgusunu ele alır. İnsan yaşamını düzenleyecek Kurallar koymayı amaçlamaz kurallar koymayı amaçlar. Amacı inananların inancını güçlendirmektir. Tarafsızdır. Bütün dinlere eşit uzaklıktadır.

DİN FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI Tanrı: Zâtı itibariyle doğa ve layık, evrenin Fıtrat: Yaratılıştan gelen, Kutsal: Din açısından saygıya Yüce: Her. Tanrı’nın türlü ölçü vebir değer üstünde Tevhit: Tanrı’nın olduğunu İbadet: emri gereği yapılan ötesinde olan ve varlığını doğa ve emir dış etkiler ile bozulmayan yapı. Peygamber: Tanrı’nın bildirdiği değerli ve anlamlı olandır. Vahiy: Tanrı tarafından peygamberlere yer alan, en üst noktada bulunan, mutlak, kabul etmektir. saygı gösterişi ve tapınma etkinlikleridir. evrenden almayan, her şeyin yaratıcısı İmân: Evreni yaratan ve için ve sözleri insanlara iletmek sonsuz, eksiksiz, en güçlü varlık için bildirilen ilâhi emir ve sözlerdir. Tanrı veya peygamber tarafından olduğuna inanılan, zamandan ve yasalarını koyan bir Tanrı’nın var oluşuna Tanrı tarafından seçilmiş insandır. kullanılan özellik. mekândan bağımsız olarak olduğuna değer atfedilen hervar şey. duyulan güven ve bağlanma duygusu. inanılan sonsuz ve yüce varlıktır. Tanrı genel isimdir. Tapılan her şeye denir. Allah özel isimdir. Sadece Yüce Yaratıcının adıdır. Allah Tanrıdır ama her Tanrı Allah değildir.

DİN FELSEFESİNİN TEMEL PROBLEMLERİ 1) Tanrı’nın Varlığı Problemi 2) Evrenin Yaratılışı Problemi 3) Vahyin İmkânı Problemi 4) Ruhun Ölümsüzlüğü Problemi

1) Tanrı’nın Varlığı Problemi Tanrı var mıdır? Varlığı kanıtlanabilir mi? Bu kanıtlar nelerdir? Bu sorular ile ortaya konulan “Tanrı’nın varlığı” sorunu yeni soruları da beraberinde getirir. Çünkü Tanrı’nın varlığının kabul edilmesi durumunda, bu kez varlığının özüne ilişkin sorular gündeme gelir. Tanrı’nın bir mi yoksa çok mu olduğu sorulur?

2) Evrenin Yaratılışı Problemi Evren yaratılmış mıdır? Yoksa ezeli ve ebedi midir? Bu sorular evrenin yaratılış sorunu ile ilgili başka sorularla temellendirilerek ele alınır. Örneğin, “Tanrı ile evren arasında nasıl bir ilişki vardır? Tanrı evrenin kendisi midir yoksa ondan ayrı mıdır? gibi sorular gündeme gelir.

3) Vahyin İmkânı Problemi Tanrı, buyruklarını bir insan ile nasıl bildirebilir? Bu mümkün müdür? Tanrı ile peygamber arasında iletişim nasıl gerçekleşmektedir? gibi sorulara cevaplar aranır.

4) Ruhun Ölümsüzlüğü Problemi Dünyada her şey bir değişme içindedir. İnsan bedeni de değişir ve ölür. İnsanın ruhu da bedeniyle beraber ölür mü? Yoksa ruh, bedenin ölümünden sonra da yaşar mı? Ruh ölümsüz müdür? Eğer ölümsüz ise bu nasıl kanıtlanabilir? gibi sorular akla gelir.

Ö Z E T Din Felsefesinin Temel Problemleri 1 2 Tanrı’nın varlığı Evrenin yaratılışı problemi Problemi Tanrı var mıdır? Evren yaratılmış mıdır? 3 4 Vahyin imkânı Ruhun ölümsüzlüğü Problemi Tanrı, buyruklarını bir insan ile nasıl bildirebilir? Ruh ölümsüz müdür?

TANRI’NIN VARLIĞI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER Bu konuda üç ana görüş vardır. 1) Tanrı’nın Varlığını Kabul Eden Görüşler 2) Tanrı’nın Varlığını Reddeden Görüş 3) Tanrı’nın Varlığının Veya Yokluğunun Bilinemeyeceğini Savunan Görüş

1) Tanrı’nın Varlığını Kabul Eden Görüşler A) Teizm B) Deizm C ) Panteizm D) Panenteizm

A) Teizm Evrenin ve evrende var olan her şeyin bir Tanrı tarafından yoktan yaratıldığını ve bu Tanrı’nın evrenin mutlak hakimi ve koruyucusu olduğunu kabul eder. Bu anlayışa göre Tanrı, işiten, gören, bilen, mutlak güce sahip, ezelî ve ebedî olan yüce bir iradedir. Teistler, Tanrı’nın varlığını nedensel olarak kanıtlamak isterler. Her bir olayın ve nesnenin bir nedeni vardır, her neden bir başka nedenin sonucudur. Teizm, bütün var olanların ilk nedeni olarak, mutlak varlık Tanrı’yı görür. Bu anlayışa göre Tanrı, var olma nedeni bulunmayan temel varlıktır.

Teist düşünürler Tanrı’nın var oluşunu akıl yoluyla açıklamak ve temellendirmek için bazı kanıtlar geliştirmişlerdir. (1033 -1109) BU KANITLARIN BAŞLICALARI 1 - Ontolojik Kanıt: Bu kanıtın temelinde Tanrı “Kendisinden daha mükemmeli tasarlanamayan varlıktır”, düşüncesi vardır. Bu kanıt, Tanrı’nın var oluşunun en yüksek varlık olarak Tanrı tanımından zorunlu olarak çıktığını kabul eder.

2 - Kozmolojik Kanıt: Evrenin varlığından Tanrı’nın varlığına gitmeye çalışan kanıttır. Bu kanıtın temelinde nedensellik ilkesi yatar. Kendisinin nedeni olmayan tek varlık Tanrıdır. Tanrı, nedenler zincirini başlatan varlıktır.

3 - Teleolojik Kanıt (Düzen ve Amaç Kanıtı): Bu kanıt doğal dünyaya baktığımızda her şeyin kendi işlevini yerine getirecek şekilde en ince ayrıntısına kadar düzenlenmiş ve ayarlanmış olduğunu göreceğimizi belirtir. Bu da düzenleyen Tanrı’nın varlığının kanıtıdır.

( 1632 – 1704) (1642 – 1727) (1694 – 1778) B) Deizm (1712 – 1778) Deizm, dünyayı akla dayanarak açıklamayı amaçlayan aydınlanma çağının (18. yy. ) Tanrı anlayışıdır. Tanrı’yı akla dayanarak açıklamaya çalışır. Tanrı’nın varlığını kanıtlamak için vahiylere ihtiyaç yoktur. Peygamberi kabul etmeyen bir din anlayışıdır. Bu görüşe göre Tanrı dünyayı yaratmış ve bir daha müdahale etmemiştir. Aslında deizm, kılık değiştirmiş ateizmdir. Bu görüşün en önemli temsilcisi J. Locke, Newton, Voltaire ve Rousseau’dir.

( 1632 – 1677) C ) Panteizm (1770 – 1831) Tanrı ile evreni TÖZ: bir, aynı ve özdeş olarak kabul eden görüştür. Yani Tanrı Değişmelere temel. Bruno olan, , Spinoza ve evrenden ayrı değildir. Hegel bu görüşün en önemli kendisinde değişmelerin savunucusudur. Spinoza “Tanrı ve doğa bir ve gerçekleştiği aynıdır. ” der. dayanak, Bunun için tek bir töz vardır. O da Tanrı’dır. Ruh ve madde kalıcı gerçeklik. ise Tanrı tarafından yaratıldıklarından töz olamazlar.

D) Panenteizm Her şey Tanrı’dadır diyen ve Tanrı ile evreni bir saymayan Tanrı görüşüdür. Bu görüş Tanrı’yı soyut, mutlak ve değişmez gibi yönleriyle evrenin üstünde; somut, göreli ve değişen yönleriyle de evrenin içinde görür. İbnü’l Arabî ilâhi olanın akıl yoluyla tam olarak bilinemeyeceğini ileri sürmüş, evrende ne varsa hepsini Tanrı’nın kendini gerçekleştirmesi ve ortaya koyması olarak yorumlamış, tek olan Tanrı’nın kendini çoklukta gösterdiğini ileri sürmüştür. Böylece insanın yapması gereken bu çokluğun arkasında bulunan birliğe ulaşmak olarak tanımlamıştır.

Tanrı’nın Niceliğine (Sayısına) Göre Tanrı Anlayışları 1) Monoteizm Tanrı’nın bir olduğunu öne süren din anlayışıdır. Yahudilik (Mûsevîlik), Hıristiyanlık ve İslâm Dini monoteist dinlerdir. 2) Politeizm Tanrı’nın birden fazla olduğunu savunan din anlayışıdır. Eski Yunan dini, Hinduizm ve Şintoizm (Japon Dini) politeist dinlerdir.

( 1844– 1900) 1818 -1883 2) Tanrı’nın Varlığını Reddeden Görüş Ateizm (1905 -1980) Tanrı’nın varlığını reddeden bir görüştür. Ateizm evrende ve doğada yaratıcı bir gücün varlığını kabul etmeyip evrenin kendiliğinden var olduğunu öne sürer. Bundan dolayı ruhun ölümsüzlüğünü ve âhiret hayatını da kabul etmez. Ateizmin felsefî temeli materyalizmdir. Karl marks, Niçe, Jean Paul Sartre en önemle savunucusudur.

Ateizmin Delilleri 1 - Kötülük Kanıtı: Tanrı olsaydı kötülük olmazdı. Evrende bir kötülük mevcutsa Tanrı’nın varlığından söz edilemez. 2 - Madde Kanıtı: Madde var olduğuna göre maddî olmayan bir Tanrı’nın varlığından söz edilemez. 3 - Toplum Kanıtı: Hayata düzen veren Tanrı değil, toplumun kendisidir, şeklindeki düşünceyi kabul ederek Tanrı’yı reddeden anlayıştır.

3) Tanrı’nın Varlığının Veya Yokluğunun Bilinemeyeceğini Savunan Görüş Agnostisizm Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun bilinemeyeceğini savunan görüştür. Bu görüş, Tanrı’nın varlığı veya yokluğu karşısında şüpheci bir tavır alır. Tanrı’yı reddetmez. Bilinemeyeceğini iddia eder. Agnostikler sadece Tanrı’nın varlığından değil aynı zamanda onun yokluğundan da şüphe ederler.

(M. Ö. 481 -411) (1711 -1776) (1798 -1857) (1825– 1895) Agnostisizm resmi olarak ilk defa 1800’lü yılların sonunda İngiliz düşünür Thomas Huxley tarafından ortaya atılmıştır. Bu görüşün temsilcileri Protagoras, Hume, Comte ve Pascal’dır.

(1623– 1662) Tanrı’nın var olduğunu kabul edersek ve var olduğu ortaya çıkarsa sonsuza kadar yaşamayı elde ederiz. Ancak Tanrı’nın var olmadığı ortaya çıkarsa, bazı dünya zevklerinden mahrum kalıp fazladan ibadet etmiş oluruz. Tanrı’nın var olmadığını kabul ettiğimizde var olmadığı ortaya çıkarsa, dünya zevklerinden mahrum kalmamış oluruz. Ama var olduğu ortaya çıkarsa, o zaman kayıp çok büyüktür; Tanrı’dan ceza görebiliriz.

FELSEFî DÜŞÜNCELER FİLOZOFLARIN GÖRÜŞLERİ Evrendeki her şey Tanrı tarafından yoktan yaratılmıştır. TEİZM DEİZM PANTEİZM X X Tanrı ile evren bir, aynı ve özdeştir. X Tanrı’yı görelilik, değişkenlik yönleriyle evrenin içinde görür. X X Yalnızca tek bir Tanrı vardır. Birden fazla Tanrı’nın var olduğunu savunur. POLİ TEİZM X Her şey Tanrı’dandır. Tanrı dünyayı bir kere yarattıktan sonra bir daha müdahale etmemiştir. MONO TEİZM X Tanrı akla dayandırılarak açıklanmaya çalışılır. Tanrı; işiten, gören, bilen, ezeli ve ebedi olan yüce iradedir. PENEN TEİZM X X

DOĞRU MU YANLIŞ MI BİLGİNİ DENE Teoloji, dinî öğretiyi dogmatik otoriteye bağlı kalarak kabul etmez. Y Yüce, din açısından saygıya layık, değerli ve anlamlı olandır. D Panteizm Tanrı ile evreni bir, aynı ve özdeş kabul etmez. Y Agnostikler Tanrı ile ilgili bilgiye sahip olamayacaklarından herhangi bir yargıda bulunmazlar. D Felsefenin dine bakışı rasyonel, kapsamlı, tutarlı ve nesneldir. D

İzlediğiniz için teşekkür ederim. Yararlı olması dileğimle…