CUMHURYETN ETM FELSEFES VE ETM YNETCLERNN ETM FELSEFES

CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİ VE EĞİTİM YÖNETİCİLERİNİN EĞİTİM FELSEFESİ ALGISI HÜSEYİN CANERİK 09 11 09 104 DERS ÖDEVİ EYZ 501 EĞİTİM VE OKUL YÖNETİMİ PROF. DR. MÜNEVVER ÇETİN Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü EYD Tezli YL Programı İstanbul, Ocak 2010

ÖZET o Bu araştırmayla, Cumhuriyetin eğitim felsefesinin ne olduğu sorusuna yanıt aranmakta ve eğitim yöneticilerinin eğitim felsefesi algısının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma, doküman inceleme, tarama ve yüze görüşme yöntemleriyle yapılmıştır.

ÖZET o Eğitim felsefesinin ne olduğu sorusunun yanıtlanmasında T. C. Anayasası, eğitim programları, ders kitapları ve Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) mevzuatı esas alınmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim felsefesinde en belirleyici ögenin ulusallık olduğu, araştırmanın en önemli bulgusudur.

ÖZET o Eğitim felsefesinin belirleyici ögelerinden biri de eğitim programıdır. Bu nedenle, incelemede, 1948, 1968 İlkokul Programları ve 2005 İlköğretim Programının sınıfsal karakterleri, dayanakları, eğitim felsefeleri, öğretim yöntem ve teknikleri irdelenmekte, bazı önerilere yer verilmektedir. Ortaöğretim programının sınırlı olarak ele alındığı çalışmada, programların eğitime yansımasında en önemli öge olarak kabul edilen ders kitapları ile ilgili incelemeler de özel bir yer tutmaktadır.

İÇİNDEKİLER o GİRİŞ o 1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o 2. EĞİTİM PROGRAMLARI VE EĞİTİM FELSEFESİ o 2. 1. Program Kavramı o 2. 2. 2005 İlköğretim Programları ve Ulusallık o 2. 3. Program Değişikliği ve Türkiye’nin Gereksinimleri o 2. 4. 1948 ve 1968 Eğitim Programları o 2. 5. 1948 Programının Ulusal Niteliği o 2. 6. 1968 Programı ve Ulusal Eğitim

İÇİNDEKİLER o 2. 7. 2005 Programı ve Ulusal Eğitim o 2. 8. Soros ve Friedrich Eberth Vakıflarından Programa Müdahale o 2. 9. Türk Milleti Kavramına Sansür o 2. 10. 2005 Programında “Global Değerlere” Vurgu o 2. 11. Türkiye’ye Müdahale Tehdidi o 2. 12. Sosyal Bilgiler Üniteleri ABD Kaynaklı o 2. 13. Tarih Öğretiminde Kemalizm’den Vazgeçme Önerisi

İÇİNDEKİLER o 2. 14. Atatürkçülük Konuları o 2. 15. Atatürk İlke ve Devrimlerine Bağlılık İfadesi Programdan Çıkartıldı o 3. OKUL PROGRAMLARININ DERS KİTAPLARINA YANSIMASI o 3. 1. Ermeni Katliamları o 3. 2. İşgal Güçleri o 3. 3. Lozan Antlaşması o 3. 4. Orhan Pamuk o 3. 5. Atatürk ve Cumhuriyet Adı Taşıyan Ünite Adlarının Tamamı Değiştirildi

İÇİNDEKİLER o 3. 6. Türkçe Ders Kitaplarında Kadercilik o 3. 7. Evrim ve Genetik Bilgisi o 3. 8. 1998– 2005 Sosyal Bilgiler Programlarının Kitaplara Yansıması o 4. YASAL DEĞİŞİKLİKLER o 4. 1. Hilafet ve Saltanat’ın Kaldırılması o 4. 2 Soros’tan Para Alınabilir o 4. 3. Devam Zorunluluğu o 4. 4. Okullar İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlüklerine Kaynak Aktaracak o 4. 5. Türkiye Cumhuriyeti’ne Tasfiye

İÇİNDEKİLER o 5. EĞİTİM YÖNETİCİLERİNİN CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNE İLİŞKİN ALGISI o 5. 1. Cumhuriyet Öğretmeninin Ulusalcılığı ve Yurtseverliği o 5. 2. Eğitim Yöneticilerinin Eğitim Felsefesi Algısı o TARTIŞMA o ‘Eğitimde Reform’un Hedefi o 2005 Programı Yasalara Aykırıdır o Sonuç ve Öneriler

GİRİŞ o Her toplumsal sistem, gereksinim duyduğu insanı örgün ya da yaygın eğitim kurumlarında yetiştirir. Eğitimin en önemli özelliklerinden biri de felsefi bir temele dayandırılmasıdır.

GİRİŞ o Cumhuriyetin kurumsallaşma gereksiniminin, feodalizmin eğitim sistemiyle olanaklı olamayacağı düşünüldüğünde, yeni bir eğitim felsefesini gündeme getirmesi kaçınılmazdı.

GİRİŞ o Felsefe gerçeğin temellendirilmesine dayalı bir bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen ürünlerin bir bütünüdür (Kayaalp, 2002: 67, 68).

GİRİŞ o Türkiye, Cumhuriyet Devrimini sürdürebilecek yeni insanı ancak eğitimle yaratabilirdi. Bu eğitimin, Osmanlı İmparatorluğu’nun eğitim anlayışından farklı olması kaçınılmazdı.

GİRİŞ o o Mustafa Kemal, 15 Temmuz 1921’de gerçekleştirilen Maarif Kongresi’nde eğitim konusundaki görüşlerini şu sözlerle açıklar: “…Şimdiye kadar izlenmiş olan öğretim ve eğitim yöntemlerinin, milletimizin gerilemesinde, en önemli âmil olduğu kanaatindeyim; onun için ulusal bir eğitim programından söz ederken, eski devrin hurafelerinden ve ulusal niteliklerimizle hiç ilişkisi olmayan yabancı fikirlerden; Doğu’dan ve Batı’dan gelebilen, her çeşit tesirden uzakta; ulusal seciye ve tarihimizle orantılı, bir kültürü kastediyorum; çünkü ulusal dehâmızın gelişmesi, ancak böyle bir kültürle sağlanabilir, rastgele bir ‘ecnebî kültürü’, şimdiye kadar izlenen yabancı kültürlerin yıkıcı sonuçlarını tekrar ettirebilir. Kültür, zeminle orantılıdır, o zemin ise milletin seciyesidir. ”

1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o Türk eğitim sisteminde ayırt edici niteliklerinden biri de ulusallıktır. Ulusal eğitimin gerçekleşmesinde Türkçe eğitim özel önem taşımaktadır.

1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o Ülkesini ve milletini seven, yurda hizmet duygusuna sahip, çalışkan, üretken, duyarlı ve başı dik kuşakların yetiştirilmesinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlık ve egemenliğini sürdürme konusunda yaşamsal olduğu değerlendirilmektedir.

1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nun 7. maddesinde, Cumhuriyetin temel eğitim felsefesi özetlenmektedir: “İlköğretim okulu; 1. maddede belirtilen amacı gerçekleştirmek için kurulmuş bir Milli Eğitim ve Öğretim Kurumudur. ” (MEB, 1961).

1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 1. maddesi (Değişik: 16/6/1983 – 2842/1 md. ): o “Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek. ” (MEB, 1973).

1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu: “Eğitim sistemimizin her derece ve türü ile ilgili ders programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılap ve ilkeleri ve Anayasada ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği temel olarak alınır. Millî ahlak ve millî kültürün bozulup yozlaşmadan kendimize has şekli ile evrensel kültür içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem verilir. ” (MEB, 1961).

1. CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNİN TEMEL DAYANAĞI: ULUSALLIK o T. C. Anayasası’nın 42. maddesine göre “Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz. ”

2. EĞİTİM PROGRAMLARI VE EĞİTİM FELSEFESİ o Eğitim felsefesi eğitim programları ile somut bir nitelik kazanmaktadır. Atatürk, eğitim programlarının gerçekçi, toplumun gereksinimlerine ve çağın koşullarına uygun olması gerektiğini şu sözlerle dile getirmiştir: o “Öyle bir program takibetmeye mecburuz ki o program milletimizin bugünkü haliyle, içtimai, hayati ihtiyacı ile muhiti şartlariyle ve asrın icaplariyle tamamen mütenasip ve mütevafık olsun. Bunun için muazzam ve fakat hayali muğlak mütalâalardan tecerüdederek hakikate nafiz nazarlarla bakmak ve el ile temas etmek lâzımdır” (MEB, 1958).

2. 1. Program Kavramı o Eğitim programı; bir eğitim kurumunun çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, millî eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetleri kapsar(MEB, 1983: 193).

2. 2. 2005 İlköğretim Programları ve Ulusallık o Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), 2004 -2005 eğitim-öğretim yılında deneme amacıyla dokuz pilot ilde yeni ilköğretim programını yürürlüğe koydu. Ankara, Bolu, Diyarbakır, Hatay, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Samsun ve Van illerindeki 120 okulda bir yıl süreyle denenen yeni program, 20052006 öğretim yılından itibaren bütün ilköğretim okullarında uygulanmaktadır.

2. 3. Program Değişikliği ve Türkiye’nin Gereksinimleri o Öğretim programları, ülkenin ihtiyaçları ve çağın koşulları dikkate alınarak geliştirilmelidir. Program geliştirme çalışmalarında, ülkemizin birikimi ve ihtiyaçları belirleyici olmalıdır. Avrupa Birliği’nin (AB) ülkemizin eğitim sistemiyle ilgili temel belgelere bakıldığında program değişikliğinde ‘dış’ etkenlerin etkili olduğu değerlendirilmektedir. Bu yönüyle ele alındığında 2005 Programında Türkiye’nin gereksinimlerinin belirleyici olduğunu söylemek zordur.

2. 3. Program Değişikliği ve Türkiye’nin Gereksinimleri o Avrupa Konseyi Okul ve Okul Dışı Eğitim Dairesi Başkanı Olöf Olafsdottir: “Türkiye’deki okullar için geniş çaplı bir demokratik yurttaş eğitimi ve insan hakları programı hazırlanması gerekli. Çünkü müfredatın, ders kitaplarının değiştirilmesi, öğretmenlerin uzun süreli eğitimi zorunlu. ” (Cumhuriyet, 10. 04. 2005).

2. 3. Program Değişikliği ve Türkiye’nin Gereksinimleri o Eski Talim ve Terbiye Kurulu (TTK) Başkanı Prof. Dr. Ziya Selçuk, program değişikliği ile ilgili olarak, “Avrupa Birliği vizyonunu ölçüt alan bir yapısal değişim içinde oldukları”nı dile getirmiştir (Cumhuriyet, 16. 06. 2005).

2. 3. Program Değişikliği ve Türkiye’nin Gereksinimleri o 2004 AB İlerleme raporunda, Türkiye özellikle Tarih ders kitaplarının ulusal içeriğinden dolayı suçlanmıştır (Hürriyet, 10. 09. 2004). Dönemin Millî Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik, söz konusu rapordan övgüyle söz etmiştir (Anonim, 2004: 15).

2. 4. 1948 ve 1968 Eğitim Programları o Millî Eğitim Bakanlığı yetkilileri, eski programın ezberci ve öğretmen merkezli olduğunu öne sürmüşlerdir. Eski TTK Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Emin Karip’e göre, “Eski ders kitapları doğal olarak, programın davranışçı, düz mantığa dayalı ve ezberci yaklaşımını yansıtıyor. ” (Radikal, 28. 08. 2004).

2. 5. 1948 Programının Ulusal Niteliği o 1948 İlkokul Programında; Atatürk ilke-devrimleri (6 Ok) ve Cumhuriyete bağlılık, ulusal devlet, ulusal ekonomi vb. kavramlar çok önemli bir yer tutmaktadır.

2. 5. 1948 Programının Ulusal Niteliği o 1948 İlkokul Programında yer alan bazı önemli maddeler alta sıralanmıştır: o 1. İlkokul millî bir eğitim kurumudur. n İlkokul, çocuklara millî kültürü aşılamak mecburiyetindedir. n Okulda her derse, millî ereklere ulaştıracak birer vasıta olarak bakılmalıdır. n İlkokulda her dersin millî hayat ile ilgisinin sağlanmasına ve millî hayata bağlanmasına geniş ölçüde dikkat edilmelidir. (MEB, 1958).

2. 6. 1968 Programı ve Ulusal Eğitim o “ 1. Ailelerine, ulusa, yurda, Türk devrimlerine ve ülkülerine bağlanır; çalışkan, araştırıcı, inceleyici, fedakâr ve fazilet sahibi iyi bir yurttaş, mükemmel bir insan olarak yetişirler.

2. 6. 1968 Programı ve Ulusal Eğitim o 2. Şerefli bir geçmişi olan büyük bir milletin evlâtları olduklarını anlar; milletin geleceğine olan güvenlerini artırır ve Türk milletinin ülkülerini gerçekleştirmek için her fedakârlığı göze alabilecek bir karakter kazanırlar. o 3. Millet ve yurt işlerini her şeyin üstünde tutar, millet ve yurda karşı canla başla hizmet etmeyi alışkanlık ve ülkü hâline getirirler.

2. 6. 1968 Programı ve Ulusal Eğitim o 4. Türk devriminin anlamını, ayrı yönlerden önemini, Türkiye’nin saadet ve refahına yaptığı ve yurdun geleceğine yapacağı etkiyi kavrar, Türk devriminin değerlerine bağlı ve bunları her zaman korumaya hazır, fedakâr birer Türk evlâdı olarak yetişirler. ” (MEB, 1968: 63).

2. 7. 2005 Programı ve Ulusal Eğitim 2005 Programında, 1948 ve 1968 Programlarından farklı olarak, ulusal değerler yerine bireysel değerler öne çıkarılmıştır: o “ 1. Özgür birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varır. o

2. 7. 2005 Programı ve Ulusal Eğitim o 2. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak yetişirler. o 3. Atatürk İlke ve İnkılâplarının, Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar; lâik, demokratik, ulusal ve çağdaş değerleri yaşatmaya istekli olur. o 4. Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilir.

2. 7. 2005 Programı ve Ulusal Eğitim o 5. Türk kültürünü ve tarihini oluşturan temel öge ve süreçleri kavrayarak, millî bilincin oluşmasını sağlayan kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi gerektiğini kabul eder. ” (MEB, 2005: 9).

2. 7. 2005 Programı ve Ulusal Eğitim o 2005 Programında, 1968 Programındaki “Türk devriminin değerlerine bağlı ve bunları her zaman korumaya hazır, fedakâr birer Türk evlâdı olarak yetişirler. ” ifadesi yer almamaktadır.

2. 8. Soros ve Friedrich Eberth Vakıflarından Programa Müdahale o Her iki vakfın temsilcileri, 4 Mayıs 2004 tarihinde, Ankara Başkent Öğretmenevinde gerçekleştirilen 6 numaralı Program Geliştirme toplantısına katılmıştır(Canerik, 2005)

2. 9. Türk Milleti Kavramına Sansür o 2005 Sosyal Bilgiler Programının Genel Amaçlarında Türk milleti kavramına yer verilmemiştir (MEB, 2005)

2. 10. 2005 Programında “Global Değerlere” Vurgu o 2005 Sosyal Bilgiler Programında ‘global değerler’ açık bir biçimde savunulmaktadır: “Kendi kültürünü özümsemiş, ayakları kendi ülkesinin toprağına basan ancak dünyaya ve global değerlere açık nesillerin yetiştirilmesi. ” (MEB, 2005: 398).

2. 11. Türkiye’ye Müdahale Tehdidi o Sosyal Bilgiler Programında şu ifadelere yer veriliyor: “Konan ismim, kazandığım vatandaşlık hakkım ve aile bağlarım korunur. Bunları değiştirmek için baskı uygulanmaz. Bunlar benden alınırsa, bütün devletler ona karşı çıkar. ” (MEB, 2005: 297).

2. 12. Sosyal Bilgiler Üniteleri ABD Kaynaklı o Sosyal Bilgiler Programı, ABD’deki National Council ort he Social Studies’in, Sosyal Bilgiler İçin Öğretim Programları Standartları çalışmasından kaynak gösterilmeksizin tercüme edilmiştir (Cumhuriyet’ten Aktaran, Dilber, 2004).

2. 13. Tarih Öğretiminde Kemalizm’den Vazgeçme Önerisi o 2005 program geliştirme çalışmalarında görev alan Prof. Dr. İlhan Tekeli, TTK toplantı tutanaklarına göre, Türk tarihinde Osmanlı Yükseliş, Cumhuriyet (Kemalizm), İslâmiyet (Hz. Muhammet ve Halifelik) modellerinin geride kaldığını ifade etmiştir (Canerik, 2005).

2. 14. Atatürkçülük Konuları o 1998 Sosyal Bilgiler Programının (MEB, 1998) genel amaçlarında Atatürk, Türk, vatan, millet, Cumhuriyet ve millî kavramları toplam 43 kez işlenmiştir. Söz konusu kavramlar yeni Sosyal Bilgiler programının (MEB, 2005: 9) genel amaçlarında 10 kez geçmektedir (Canerik, 2005: 364).

2. 15. Atatürk İlke ve Devrimlerine Bağlılık İfadesi Programdan Çıkartıldı o 2005 Programında, 1998 ve 1968 Programlarında yer alan Atatürk ilke ve devrimlerine bağlılık ifadesi yer almamıştır.

4. OKUL PROGRAMLARININ DERS KİTAPLARINA YANSIMASI o Soros’un Açık Toplum Enstitüsü, AÇEV ve Sabancı Üniversitesini temsilen, 4 Mayıs 2004 tarihli Program Geliştirme toplantısına katılan Neyyir Kalaycıoğlu, ulusal tarih öğretimiyle ilgili şu öneride bulunmuştur: “Sosyal Bilgiler, Tarih ve Coğrafya’da iç-dış düşmanlar konusunun üzerinde aşırı durulması özgüven ve barışçı anlayışı zedelemekte. ” (Canerik, 2005 a).

3. 1. Ermeni Katliamları o 2005 -2006 öğretim yılından itibaren beş yıl süreyle okutulacak olan 4 -5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında Ermenilerin işledikleri katliamlarla ile ilgili hiçbir ifadeye rastlanmamaktadır.

3. 2. İşgal Güçleri o Yeni program esas alınarak hazırlanan kitapların bazılarında(Öztürk vd. , 2005: 168, 12; Öztürk vd. , 2005 a: 39, 94), yurdumuzu işgal eden düşmanların kimliği ile ilgili herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır.

3. 3. Lozan Antlaşması o MEB tarafından öğrencilere ücretsiz dağıtılan ve beş yıl süreyle okutulması kararlaştırılan yeni 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında (Çetin vd. , 2005) Lozan’dan hiç söz edilmemektedir. Aynı kitapta Sevr’in de adı geçmemektedir.

3. 4. Orhan Pamuk o Sosyal Bilgiler ders kitabından Ermeni katliamları çıkartılmış, sözde soykırım savlarına destek veren yazarlar ders kitaplarına girmiştir (Aktaş, 2005: 215).

3. 5. Atatürk ve Cumhuriyet Adı Taşıyan Ünite Adlarının Tamamı Değiştirildi o 2005 Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi derslerinde, daha önce yer alan Vatan ve Millet, Cumhuriyete Nasıl Kavuştuk? , Güzel Yurdumuz Türkiye, İslamiyet'in Doğuşu, Yayılışı ve Türkler, Cumhuriyet Bayramı ve Atatürk, Bizim Bayramımız 23 Nisan vb. ünitelerin tamamı değiştirilmiştir. Yeni ünite adlarında Atatürk, Cumhuriyet, 23 Nisan vb. ulusal kavramlara rastlanmamaktadır.

3. 6. Türkçe Ders Kitaplarında Kadercilik o 2005 Programına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin bir kısmı, ders kitaplarının taşıması gereken özelliklerden yoksundur.

3. 6. Türkçe Ders Kitaplarında Kadercilik o 3. sınıf Türkçe ders kitabında işlenen “Apartmanda Yaşıyoruz” adlı metnin (Ardanuç vd. , 2005: 17) dayandırıldığı “Yaşayacaksın Ağacım” adlı kitaptaki öyküler, bir bütün olarak değerlendirildiğinde, ilköğretim okulu öğrencilerine tavsiye edilebilecek nitelikte hazırlanmamıştır. Sözü edilen kitaptaki “Sapık” adlı öyküde (Ovacık, 2003: 7) çarpıcı noktalara yer verilmiştir.

3. 7. Evrim ve Genetik Bilgisi o Eski Fen Bilgisi Programının (MEB, 2000: 136) genel amaçlarından biri de öğrencilere genetik ve evrim bilgisi kazandırmaktır. İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4. ve 5. Sınıflar) Öğretim Programının (MEB, 2005 a: 8) amaçları arasında, eski Fen Bilgisi Programındaki, “Fen Bilgisi dersinin genel amaçlarından biri olan öğrencilere genetik ve evrim bilgisinin kazandırılması” amacına yer verilmemiştir (Canerik, 2005: 86).

4. YASAL DEĞİŞİKLİKLER 4. 1. Hilafet ve Saltanat’ın Kaldırılması o İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği’nde Türk Harf Devrimi Haftası, Öğretim Birliği Yasası’nın kabulü, Hilafet ve Saltanatın kaldırılması, Dil Bayramı gibi Cumhuriyet Devrimi’nin önemli atılımları kutlanacak günler arasında sayılmamıştır.

4. YASAL DEĞİŞİKLİKLER 4. 1. Hilafet ve Saltanat’ın Kaldırılması o Söz konusu yönetmelikte, ilk yönetmeliğin amaçları arasında yer alan “… Türk olmanın gururunu duyan, vatan ve milletini seven; millî, ahlaki ve insani değerlere sahip…” ifadesi yer almamaktadır.

4. 2. Soros’tan Para Alınabilir o Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği’nin 7/c maddesine göre, okullar, proje önerilerini çevrede bulunan sivil toplum kuruluşları ile kişi veya diğer kurum ve kuruluşlara götürerek katkı isteyebilir.

4. 3. Devam Zorunluluğu o İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde de köklü değişiklikler yapılmıştır. Eski Yönetmeliğin (MEB, 1997), eğitimin parasız olduğu (Madde-12) ve 20 günden fazla devamsızlık yapan öğrenciye sınıf tekrarı yaptırılacağı (Madde-48) maddeleri yeni yönetmelikte (MEB, 2003) yer almamıştır

4. 4. Okullar İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlüklerine Kaynak Aktaracak o MEB, 1983 tarihli Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’ni (MEB, 1983 a) yürürlükten kaldırdı. Yeni Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’yle (MEB, 2005 a), okulların yapım ve onarımları dâhil, tüm finansman sorunları aile birliklerine devredilmiştir (Madde 5 -6). Söz konusu yönetmelikle, okul-aile birliği gelirlerinin yüzde 20’si il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerine bırakılmıştır.

4. 5. Türkiye Cumhuriyeti’ne Tasfiye o Yeni ilköğretim programında, Türkiye Cumhuriyeti’nin fiilen olmadığı bir toplum düzeni öngörülmektedir. 2005 Sosyal Bilgiler Programında, devletin temel görevleri sivil toplum örgütlerine devredilmektedir.

5. EĞİTİM YÖNETİCİLERİNİN CUMHURİYETİN EĞİTİM FELSEFESİNE İLİŞKİN ALGISI o Kemalist Devrimin yetiştirdiği öğretmenler ulusalcı, halkçı, bağımsızlıkçı, yurtsever, özverili, laik ve bilimsel düşünme yetenekleriyle Türk eğitim sistemine büyük hizmetlerde bulunmuşlardır.

5. 1. Cumhuriyet Öğretmeninin Ulusalcılığı ve Yurtseverliği o Cumhuriyetin yetiştirdiği öğretmenlerin aydınlanmacı, halkçı, ulusalcı, devrimci nitelikleri Türk edebiyatına da konu olmuştur. Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu’ndaki Feride’si; Yeşil Gece’deki Şahin Efendi, Nihat ve Rasim’i; Acımak’taki Zehra’sı, Kan Davası’ndaki Ömer’i; Halide Edip Adıvar’ın Vurun Kahpeye’deki Aliye’sinde somutlaşan idealist öğretmen karakteri bunlardan sadece birkaçıdır.

5. 2. Eğitim Yöneticilerinin Eğitim Felsefesi Algısı o Küreselleşmenin başarısı ulusal eğitimin tasfiyesine bağlıdır. Küresel güçler, mikro milliyetçiliği etkin hâle getirebilmek için ulusal eğitimi bütünüyle tasfiye etmeye çalışmaktadır. Bu nedenle eğitim programları ve ders kitapları ulusal, laik, halkçı ve bilimsel niteliklerinden arındırılmakta, öğretmen yetiştirme programlarına müdahale edilmektedir.

5. 2. Eğitim Yöneticilerinin Eğitim Felsefesi Algısı o Türk öğretmeninin ve eğitim yöneticisinin bu süreçten nasıl etkilendiği konusunda bugüne kadar yapılmış geniş çaplı bir araştırmaya rastlanmamıştır. Kocaeli’nin Derince ilçesindeki devlet okullarında görev yapan eğitim yöneticileriyle sınırlandırılan araştırmadan, eğitim yöneticilerinin büyük bölümünün ulusal eğitim felsefesini net bir biçimde tanımlayamadıkları, buna karşın, eğitimin ulusal olması gerektiği konusunda benzer düşüncelere sahip oldukları bulgusu elde edilmiştir.

TARTIŞMA o Küreselleşme, Türkiye’nin ulusal eğitim davasından vazgeçme süreci olarak da adlandırılabilir. Özellikle son on yılda eğitimimizi derinden etkileyen yasal düzenlemeler ve uygulamaların, eğitimimizin ulusal niteliğini olumsuz yönde etkilediği değerlendirilmektedir.

TARTIŞMA o Ulusal içeriğiyle dikkat çeken İlköğretim Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi (VİHE) dersinin kaldırılması, bu konuda verilebilecek somut örneklerden biridir. VİHE programında yer alan şu ifadeler, dersin hangi amaçlarla kaldırıldığı konusunu aydınlatıcı niteliktedir: o “Vatanımızın, bağımsızlığımızın, Cumhuriyetimizin ve egemenliğimizin her türlü değerin üstünde tutulması gerektiği kavratılır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin insan haklarına saygılı, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olduğu uygun olan her ortamda vurgulanır. Bu derste, Atatürk ilke ve inkılaplarının benimsetilmesi açısından önemli eğitim ortamları hazırlanır. ” (MEB, 1998: 816, 817).

‘Eğitimde Reform’un Hedefi o Millî Eğitim Bakanlığının, dış kaynakları esas alarak yürüttüğü eğitimde ‘reform’ çalışmalarının hedefleri şöyle sıralanabilir: o Öğretim Birliği Yasası’nı işlevsiz hâle getirmek, uzun vadede yürürlükten kaldırmak, o 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ile 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nu ulusal, halkçı, laik ve bilimsel eğitim ilkelerinden arındırmak, o Ders kitaplarını ulusal niteliklerinden tamamen arındırmak ve okulları kozmopolit kültürün kaleleri hâline getirmek, o Sivil toplum virüsüyle, ulusal devlet düşüncesini zayıflatmak

‘Eğitimde Reform’un Hedefi o o o Etnik, mezhep vb. farklılıkları derinleştirerek uluslaşma sürecini kesintiye uğratmak, ulusal birlik ve beraberliğe zarar vermek, Türk eğitim sisteminin temel felsefesi olan ulusal kimlik yerine çeşitli alt kimlikleri esas almak, Türkiye’nin bağımsız, egemen ve laik devlet yapısını tartışmaya açmak, Genç kuşakların ulusal ve devrimci tarihle bağlarını koparmak, Batı sopasını göstererek, Türkiye’nin ulusal direncini kırmak ve egemenlik haklarından vazgeçmeye zorlamak, İnsan hakları adı altında yürütülen Batı kaynaklı vatansızlaştırma kampanyasını ilköğretime kadar yaygınlaştırmak.

2005 Programı Yasalara Aykırıdır o 2005 İlköğretim Programı, Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik haklarını başka ülkelere devretme, Türk milleti kavramı yerine alt kimlikleri öne çıkarma vb. niteliklerinden dolayı T. C. Anayasası’nın 6, Türk Ceza Kanunu’nun 304. maddesine aykırılıklar taşımaktadır. Cumhuriyetin temel ilkeleri ile TCK’ye aykırı olan bu programa onay veren yetkililer hakkında yasal işlem yapılmalıdır.

2005 Programı Yasalara Aykırıdır o 2005 Programı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 5. , 10. ve 13. maddeleriyle, 3797 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkındaki Kanun’un 2. ve 5. maddelerine aykırı olarak hazırlanmıştır. Söz konusu maddelerde, millî eğitim hizmetlerinin Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenleneceği, program geliştirmede Atatürk ilkeleri ve bilimsel yöntemlere bağlı kalınacağı ifade edilmekte ve MEB’e, gençleri “Vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan. . . demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş vatandaş olarak yetiştirme” görevi verilmektedir.

Sonuç ve Öneriler o Cumhuriyetin eğitim felsefesi ulusaldır. Ulusallık, Türk eğitim felsefesinin en ayırt edici niteliğidir. o Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde temelleri atılan ulusal eğitim sisteminden, 1940’tan günümüze değin çeşitli ödünler verilmiştir. Köy Enstitülerinin kapatılması, bağımsızlıkçı, laik ve halkçı eğitim davasından adım vazgeçilmesi vb. uygulamalar sözü edilen ödünler konusunda aydınlatıcıdır.

Sonuç ve Öneriler o 1936 ve 1948 Programlarında yer alan, “Öğrencileri Cumhuriyetçi, Milliyetçi, Halkçı, Devletçi, Laîk ve Devrimci birer yurttaş olarak yetiştirmek. . . ” (MEB, 1958: 147; Sönmez, 1999: 53) ifadesi, ilk ve ortaöğretim programlarına alınmalıdır. o 2005 İlköğretim Programı yürürlükten kaldırılmalı; ilk ve ortaöğretim programları toplumcu, ulusalcı, laik ve bilimsel esaslar doğrultusunda yeniden ele alınmalıdır.

Sonuç ve Öneriler o 2005 İlköğretim Programı yürürlükten kaldırılmalı; ilk ve ortaöğretim programları toplumcu, ulusalcı, laik ve bilimsel esaslar doğrultusunda yeniden ele alınmalıdır. o 1948– 1968 Programları ulusal sınıflara dayanmaktadır. Söz konusu programların temel dayanağı ulusal devlettir; Atatürk ilke ve devrimlerine bağlılık, bağımsızlık, egemenlik, ulusal birlik ve beraberlik, ulusal piyasa kavramlarına yapılan vurgu, bu programların sınıfsal karakterini açıklamaktadır.

Sonuç ve Öneriler o 2005 Programının dayanak noktası, kozmopolitizmdir; ulusal sınıflara yabancı olan program, acentelerin taleplerine göre biçimlendirilmiştir. Bu program, Cumhuriyet tarihinin, ulusal niteliği en zayıf programı olarak değerlendirilmektedir. o 2005 Programıyla, birey ve kimlik öne çıkarılmakta ve uluslaşma süreci kesintiye uğratılmaktadır. Farklı dil, kültür vb. ögelerin sıkça işlenmesinin, öğrencilerde, bir arada yaşama duygusunu zayıflatacağı düşünülmektedir.

Sonuç ve Öneriler o 1948 ve 1968 İlkokul Programları toplumcu ve ulusalcı öze sahiptir. Her iki program, bireyin mutluluğunun milletin mutluluk ve refahına bağlı olduğu, millet ve yurt işlerinin her şeyden üstün tutulması gerektiği vb. toplumcu-ulusalcı amaçlara sahiptir. o 2005 Program geliştirme çalışmalarında, Soros’un Açık Toplum Enstitüsü ile Alman Friedrich Ebert Vakfı’nın görev alması, programın dış güdümlü olduğunu kanıtlamaktadır.

Sonuç ve Öneriler o Talim ve Terbiye Kurulunun, 2005 -2006 eğitimöğretim yılından itibaren beş yıl süreyle okutulmasını uygun gördüğü Sosyal Bilgiler 4. ve 5. sınıf ders ve öğrenci çalışma kitaplarına verilen onaylar iptal edilmelidir. o Fen Bilgisi 8. sınıf ders kitabı başta olmak üzere, ders kitapları bilimsel bir süzgeçten geçirilmeli ve bilimdışı ögelerden arındırılmalıdır. o İlk ve ortaöğretim programlarında ulusal eğitimi hedef alan ‘reform’ çalışmalarına son verilmeli, program geliştirme çalışmalarında Türk toplumunun ihtiyaçları esas alınmalıdır.

KAYNAKÇA o Aktaş, Ş. , Kaplan, R. , Çelik, Y. , Karaşahin, M. (2005). Türk Edebiyatı 9, Ankara: Bilge Ders Kitapları. o Anonim. (2004). “AB Sürecinde Eğitimde Reform İhtiyacı” Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara: Eğitim- Bir-Sen Yayınları, Yayın Nu: 4. o Ardanuç, K. , Çökmez, A. Küçüktepe, B. , Toprak, G. , (2005). İlköğretim 3 Türkçe Ders Kitabı, İstanbul: MEB Devlet Kitapları.

KAYNAKÇA o Canerik, H. (2005). Küreselleşmenin Eğitim Programı, Ankara: Bağımsızlıkçı Aydınlanmacı Halkçı Eğitim Derneği Yayını, Yayın Nu: 4. o Canerik, H. (2005 a). Sosyal Bilgiler Programı ve Öğretimi, 16 Kasım 2005 Eğitimde Yansımalar: 8 Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu’na Sunulmuş Bildiri, Erciyes Üniversitesi, Ankara: Tekışık Yayıncılık. o Çetin, A. , Varoğlu, U. , Bulkan, O. , Levendoğlu, S. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler 5 Ders Kitabı, İstanbul: Başarı Yayımcılık. o Dilber, B. (2004). Hayat Bilgisi Ders Programı Üzerine Bazı Saptamalar. Öğretmen Dünyası, Ekim 2004, Sayı: 298.

KAYNAKÇA o o o o Kayaalp, İ. (2002). Eğitimde İletişim Dili, İstanbul: Bilge Kültür Sanat. MEB. (1958). İlk Okul Programı, İstanbul: Maarif Vekaleti. MEB. (1961). İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Resmî Gazete, 12. 01. 1961/10705. MEB. (1968). İlkokul Programı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB. (1973). 1739 Sayılı Eğitim Kanunu, Resmî Gazete, 24. 6. 1973/14574. MEB. (1983). Cumhuriyet Döneminde Eğitim (Prof. Dr. Fatma Varış), Millî Eğitim Basımevi, MEB Yayınları: 91. MEB. (1983 a). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği Yönetmeliği, Resmî Gazete, 18. 05. 1983/18051; Tebliğler Dergisi, 20. 06. 1983, Sayı: 2141.

KAYNAKÇA o o o MEB. (1997). İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB. (1998). İlköğretim Okulu Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi, Tebliğler Dergisi, Temmuz 1998, Cilt: 61, Sayı: 2490. MEB. (2003). İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, Ankara: Millî Eğitim Basımevi. MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (4 -5. Sınıflar), Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. MEB. (2005 a). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği Yönetmeliği, Resmî Gazete, 31. 05. 2005, Sayı: 25831. Ovacık, H. (2003). Yaşayacaksın Ağacım, Ankara: 4. Akşam Sanat Okulu Matbaası. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2629, Bilim ve Kültür Eserleri: 698 (Çocuk Kitapları).

KAYNAKÇA o Öztürk, C. , Karabacak, Z. , Öğrenir, L. , Dayi, F. , Baştürk, K. , Ersoy, K. , Günday, İ. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 4, İstanbul: Sürat Yayınları. o Öztürk, C. , Karabacak, Z. , Öğrenir, L. , Dayi, F. , Baştürk, K. , Ersoy, K. , Günday, İ. (2005 a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğrenci Çalışma Kitabı 4, İstanbul: Sürat Yayınları. o Sönmez, V. (1999). Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, İkinci Baskı, İstanbul: MEB Yayınları