ETK LDERLK VE ETM YNETCLERNN ETK LKELER 13

ETİK LİDERLİK VE EĞİTİM YÖNETİCİLERİNİN ETİK İLKELERİ 13. HAFTA

Etik Liderlik [lead] so zcu g u , ko k olarak, "gitmek, yolculuk et mek, rehberlik etmek anlamına gelir. Liderler belirlenmis kurumsal amac ve hedeflerin bas arılması ic in bir grup insana hedeflere dog ru rehberlik ederler. Liderlik, bir vizyon c erc evesinde belirli hedeflere ulas mak ic in kis i ve grupları koordine etme ve motive etme yetene g idir. Liderin sahip oldug u bu vizyon, izleyen kis iler ic in ilham verici oldug u kadar kurum ku ltu ru nu n s ekillenmesi, davranıs normlarının olus ması, kurumsal prosedu r, politika ve stratejilerin etkili bic imde uygulanmasında da etkili olmaktadır.

Yo neticilik o ncelikle bir unvandır. Yo neticiler atama yolu ile elde ettikleri bu pozisyon ve unvandan gelen yetkileri sadece kurulu du zeni su rdu rmek, gu nu kurtarmak ic in kullandıklarında sınırlı bir is levi yerine getirmis olmaktadırlar. Liderlik ise bir unvan deg il bir yetkinlikler bu tu nu du r. Bir yo netici bas langıc ta bu unvanın getirdig i yetkileri, liderlik yetkinliklerini gelis tirerek uzmanlık gu cu ne ve iz leyenler u zerinde etkiye do nu s tu rebilir. Eg er yetki ile yeterlik arasındaki makas ac ılır ve bos luk bu yu r se, yo netici duygusal ve zihinsel yetersizlig in yarattıg ı bu deg ersizlik duygusu ile bas edebilmek ic in otoriterles me ve kendini iyi his setmek ic in kars ıdakini ezmeye bas layacaktır.

I s te gu c ve yetkinin uygun bic imde kullanımı etig in en o nemli konularından biridir. Yo netici, karakterinde etik davranıs ları yansıtabildig i o lc u de liderlik o zellig ini de kazanmıs olacaktır. Liderlik yetkinliklerinin en o nemli alanlarından birini "etik ye terlik" olus turmaktadır. Etik bilgisi, etik farkındalık, etik cesaret ve etik davranıs yeterlilig ine sahip bir liderin mes rulug u, kabul edilebi lirlig i, gu venilirlig i ve inanılırlıg ı gu c lenmektedir. Bunun aksine bir lider du ru stlu g u konusunda izleyenlerde s u phe uyandırdıg ı zaman hedeflere birlikte ilerleme s ansını da bu yu k o lc u de kaybetmektedir (Kanungo ve Mendonca, 1998, 50).

Okullar c ok yo nlu ve c ok paydas lı kurumlardır. C es itli toplumsal grupların etkisi altındadırlar ve bu paydas lar her zaman go ru s birlig i ic inde deg ildirler. Bu ilis kiler okul yo neticilerinin ta rafsızlık, es itlik, adalet, saygı gibi c ok o nemli etik deg er ve ilkeleri davranıs larının ve kararlarının temeli olarak go rmelerini gerektirir. Bu etik yetkinlik ve beceriler sayesinde okul yo neticileri okul liderle rine do nu s u rler ve okulu herkes ic in olmak istedikleri bir yer haline getirirler.

Okul, c ocuk ve genc lerin gelis im go revlerini bas armaları ic in gerekli bilgileri, entelektu el formasyonu, pratik becerileri, du s u nsel alıs kanlıkları ve olumlu karakter o zelliklerini kazandıkları bir yerdir. Daha da o nemlisi genc ler kazandıkları bu birikimi eğitimini bitirdikten c ok kısa bir su re sonra u lkeye hizmet etmek ic in kullanacaklardır. Okulların go revini iyi yapması, u lkelerin de iyi yo netilmesi anlamına gelmektedir. C ocukların ve genc lerin bir eg itim ve o g retim ortamında bulunması; okulların o g rencilere hizmet sunma konusunda c ok bu yu k ve o zel bir sorumluluk u stlenen bir kurum olması, okul liderlig inin de o nemini artırmaktadır.

Etik liderler etik ilke ve davranışlarıyla ku rumda etik deg erlerin bir ku ltu r haline gelmesini sag layarak, o g ret menler ve o g renciler ic in gerc ek bir rol modeli olarak hizmet ederler. Etik davranıs ı alıs kanlık haline getiren liderlerle etkiles im ic inde olan izleyenler, kendileri de sosyal o g renme yoluyla bu alıs kanlıkları kazanmakta ve etik davranıs lar sergilemektedirler. Zanderer ( 1992) etik lider ile etik olmayan liderin o zelliklerini as ag ıdaki gibi ortaya koymus tur (Akt. Mihelic, Lipicnik ve Tekav. Cic, 2010):

Bir Meslek Olarak Eg itim Yo neticilig i Eg itim yo netimi, yo netim biliminin bir alt alanıdır. Eg itim yo netimi, toplumun eg itim gereksinimini kars ılamak u zere kurulan eg itim o rgu tu nu o nceden belirlenen amac larını gerc ekles tirmek ic in etkili is letmek, gelis tirmek ve yeniles tirmek su recidir (Bas aran, 1993, 12). Eg itim yo netimi, oldukc a genis bir alanı kapsamaktadır. Eg i tim sisteminin merkez ve yerel du zeylerdeki o rgu tlerinin yo netimi, okulların yo netimi, eg itim hizmetlerini sunan birimlerin yo netimi vb. du zeylerde eg itim yo netimi etkinlikleri gerc ekles tirilmektedir.

Eg itim yo netimi ve bunun bir alt alanı olan okul yo netimi, dev letin eg itim politikalarını ve yetkili organların bu politikalar dog rul tusunda saptadıg ı genel ve o zel eg itim amac larını gerc ekles tirmekle yu ku mlu du r. Eg itim yo neticilerinin, go revlerini yerine getirirken, yasa ve politikalar kadar mesleki etik ilkelerine de uygun davranmaları beklenir. Eg itim yo neticilig i, eg itim alanındaki o g retmenlik, psikolojik danıs manlık, deneticilik gibi meslek alanlarına benzer s ekilde o zel uzmanlık bilgi ve becerilerini gerektirmektedir. Eg itim yo neticilig i kendi ic inde de alt alanlara ayrılmaktadır. Bu alanların bas ında okul mu du rlu g u , il/ilc e eg itim mu du rlu g u , Bakanlık merkez teşkilatı gelmektedir.

Okul mu du rlu g u bir meslek midir? Bazı go ru s ler okul yo netici lig inibir meslek olarak kabul etmezler. Buna gerekc e olarak da okul mu du rlerinin u cret ve c alıs ma kos ullarını belirleme yetkilerinin olmamasını go sterirler. Ancak bu durum, okul mu du rlu g u nu n mes lek olmadıg ını gerekc elendirmekte yeterli deg ildir. Okul mu du rlu g u as ag ıdaki gerekc eler nedeniyle bir meslek sayılmaktadır (Kowalski ve Reitzug, 1993, 25):

1. 2. 3. 4. 5. 6. Okul yo neticilig i belli bir uzmanlık bilgisini gerektirmek tedir, Okul mu du rlu g u hizmetini herkes yerine getiremez, Hizmet o ncesinde bir yu kseko g renim go rmu s olmak ge reklidir, Okul mu du rlerinin belli lisans ve sertifikaları kazanmıs ol maları gerekir, Okul mu du rlu g u ne giris te belli sınavlardan gec mis olmak gereklidir, Okul mu du rleri etkili ve yeterli bir hizmet ic in yas am bo yuncaeg itimlerini su rdu ru rler, 7. Okul yo netimi alanında pek c ok aras tırma yapılmaktadır ve okul mu du rleri bu aras tırma sonuc larından uygulama larında yararlanarak sorunları bilimsel bir yaklas ımla ele almaktadırlar, 8. Uygulamada etkililig i sag layacak pek c ok standartlar belir lenmis tir ve okul mu du rleri bu standartlara go re davran mak zorundadırlar.

Genelde eg itim yo neticilig inin, o zelde ise okul mu du rlu g u nu n bir meslek olarak kabul edilmesi, her meslekte oldug u gibi etik deg er ve ilkelerinin de tartıs ılmasını gerekli kılmaktadır. Eg itim yo netiminde etik ilkeler, yo netici ve o g retmenlerin dav ranıs ları ile yansımaktadır. Eg itim yo neticisi bas langıc ta atama ile geldig inden, resmi yetkisinden gu c alan bir u st konumundadır. An cak, dig er is go renler, o g renciler, veliler ve dig er gruplar tarafından benimsendig inde lider konumuna gelebilir (Bursalıog lu, 1987, 66). Eg itim yo neticilerinin liderlik rolu nu kazanabilmelerinde sahip ol dukları etik deg erlerin bu yu k rolu vardır.

Yo neticinin sag lam bir deg er sistemine sahip olması, hers eyden o nce gu c lu bir mesleksel yetis meyi gerektirir. Bu da ancak eğitimle mümkündür. Yo ne ticinin karar su reci, bir deg er sistemine dayanırsa, kararlarında dıs etkiler altında kalmadan etik sonuc lara ulas masını sag lar (Bursalı og lu, 1987, 321).

Okul Yo netiminde Etik Deg erler Eg itim yo neticisi, eg itim sistemi ic inde c ok o nemli birimi temsil etmektedir. Eg itim yo neticisinin liderlik bic imi ve her gu n yu ze geldig i durumlarda go sterdig i mesleki ve ahlaki davranıs larında, sahip oldug u etik deg erlerin yansımaları go ru lu r. Gu nlu k kararlarda bilinc altında yer alan ahlaki eg ilimler davranıs ları etkile mektedir. O g retmenlerin ve dig er is go renlerin go nu lgu cu nu (moral) du s u ren en o nemli etkenlerden biri, yo neticilerinin du ru stlu g u ve tarafsızlıg ından kus ku duyulmasıdır. Du ru stlu kten sapmalar, kısa su rede alt du zeydeki yo neticilerin de ahlaki bozulmaya ug ramaları na neden olmaktadır. I s e yeni bas layan yo neticilere verilen en o nemli o g u t, du ru stlu klerini korumak ic in kendi etik ilkelerini gelis tirmeleri ve davranıs larında bu ilkeleri bir yol go sterici olarak kullanmalarıdır.

Etik ilkeler, yo neticilerin tar tıs maya ac ık eylem ve kararlardan uzak durmalarını, dog ru olmayan ancak c ekici gelen yaklas ımlardan kac ınmalarını sag lar. I s arkadas larının ve astların, yo neticinin etik deg erlerini kabul etmesi, yo neticiyi eylem ve is lemlerinde du ru stlu g u nu n tartıs ılması ve bazı imalardan korur. Yo netimde etik deg erler konusu, Amerikan Okul Yo neticileri Derneg i (AASA), Okul I s letme Go revlileri Derneg i (ASBO) ve dig er okul mu du ru o rgu tlerince c ok o nemli bir konu olarak kabul edilmis ve etik davranıs ilkeleri gelis tirilmis tir. Bu ilkeler genis bir kabul go rmekle birlikte, bireylerin kars ılas tıkları o zel durumlarda neyin dog ru neyin yanlıs oldug una karar verebilecekleri ve davranıs larına yo n verecek ilkelerin gelis tirilmesi gerekmektedir. Yasalara uygun dav ranmakokul politikalarına uyum etik ilkelere uygun davranıs ic in yeterli deg ildir. Bir davranışın yasal olması onun etik olması anlamına gelmez.

Eg itim yo neticisi, as ag ıda belirtilen ilkelere uygun davranarak, etik dıs ı davranıs lardan kac ınabilir ve kendisine bas kalarının gu ve ninin sarsılmasını o nleyebilir (Calabrese, 1989, 17 19): Eg itim felsefesine uygun etik bir vizyon gelis tirilmesi: Eg itim felsefesine uygun bir etik vizyon gelis tirmemis bir eg itim yo neticisi, muhtemelen insan ilis kileri ve karar su recinde tutarsızlık yas ayacaktır. Bu tu r bir vizyon, kis isel ve politik c ıkarların denetimini sag layacak eylemlerin belirlenmesi ni sag lar. Eg itim yo neticileri, gelis tirdikleri vizyonu gerek c elendirmelidirler. Bu gerekc elendirme duygularla deg il, sınanmıs ilkelerle yapılmalıdır.

Gu c lu bir etik liderlik uygulanması: Bir eg itim yo neticisi, okuldaki etik havanın kurulmasında en temel belirleyi cidir. Etik hava, yalnızca bir ilkeler dizisi ya da yasalarla deg il, eylemlerin sorumlulukla o ru ldu g u , dikkatli bir tu tumlasag lanabilir. Eg itim yo neticisinin aldıg ı tu m karar lar, okulun etik havasını olus turur. Eg er eg itim yo neticisi o g rencilerin devamsızlıg ına go z yumarsa, okulun havası okul o nemli deg ildir" mesajını verir.

Ayrımcılıg ın ortadan kaldırılması: Ayrımcılık gizli bic im lerde ortaya c ıkar. O g retmenler odasında belli bir gruba ait o g rencilerin as ag ılandıg ı so zlerin hos go ru lmesi; rehber lik biriminin du s u k sosyo ekonomik ko kenli o g rencileri u niversite yerine mesleki eg itime yo nlendirmesi; sınıftaki aykırı davranıs ların hos go ru lmesi ayrımcılıg ın bazı o rnek leridir. Etkili o g retimin bir o dev olarak go ru lmesi: Okulda o g reti min zayıf olması, iyi o g retmenlere, o g rencilere ve topluma zarar verir. O g retimde zayıf o g retmenler, o g rencilere zen ginbilgilerin ve sag lıklı bir o g renme ortamının sag lanma sını engeller. O g retmenin bas arısızlıg ı, o g renciyi yas ambo yu olumsuz yo nde etkiler.

Toplumla ilis kilerin gelis tirilmesi: Okulla ilis kili bir c ok kis i, kendisini okulun bir parc ası olarak hissetmez. Okullar il giligrupların okulların bir parc ası haline gelmelerinde bas arısız kalmaktadırlar. Oysa okulların başarısı iç ve dış paydaş tüm kesimlerin katsısıyla mümkün olacaktır. Bu tu n grupların hakları arasında denge kurulması: Okul toplumu ic indeki farklı grupların haklarının dengelenmesi gu c bir is tir. Okul yo neticisi, faydacı bir yaklas ımla okul daki c og unluk grubun hakları u zerinde odaklas mak gibi kolay bir yol sec ebilir. Ancak, azınlık gruplar haklarını kul lanmaktan yoksun bırakılamaz.

Herkes tarafından istenen karar, her zaman dog ru karar deg ildir: Eg itim yo neticilerinin, herkes tarafından istenen, beklenen kararlar ile dog ru kararları birbirinden ayırması gerekir. Dog ru ve istenen kararlar birles tig inde, etik sorun lar ortaya c ıkmaz. Ancak, bazen bireylerce istenen karar lar ile dog ru kararlar birbiri ile bag das maz. Akıllı eg itim yo neticileri, sorunları bu tu n yo nleri ile ele alırlar ve etik sorunları go zo nu nde tutarlar. Kararlarda belirleyici olarak, okulun u yeleri ic in dog ru olanı almak: Kararlarında belirleyici olarak yalnızca o rgu t ic in iyi olanları alan eg itim yo neticileri, o rgu tlerin u yelerinin gereksinimlerini kars ılamak zorunda olduklarını unutur lar. Bo ylece okullar, ailelerin yakınmalarını go rmezlikten gelir, o g rencilerin gereksinimlerini go zo nu ne almaz, is go renler sadece belli is leri yapan bireyler olarak go ru lu r.

Etik konularda cesaretin, eg itim yo neticisinin rollerinin ayrılmaz bir parc ası haline getirilmesi: Etik davranıs , etik cesaret olmaksızın olanaksızdır. Eg itim yo neticisi davra nıs ınınetik oldug unu iddia edebilir, ancak, kızgın bir veli ile, u st du zey yo neticiler ile, o g retmenlerle ya da bir baskı grubu temsilcisi ile kars ıya kaldıg ında etik cesaretini kaybederse davranıs ını savunamaz. Eg itim yo neticisi, etik ilkelerin ihlali konusunda baskı go rdu g u nde "hayır" diye bilecek etik cesarete sahip olmalıdır.

Okul Mu du rlerinin Etik Kodları 1966'da Amerikan Okul Yo neticileri Derneg i Etik Komitesi okul mu du rleri ic in bazı etik o lc u tler gelis tirmis ve bu ilkelere uyulması konusunda gerekli o nlemlerin alınmasını sag lamıs tır. Belirlenen etik ilkelerden bazıları s unlardır: mesleki onur ve saygınlıg ın korunması; yasalara uyulması; herkesin eg itim hakkını kullanabil mesi ic in katkıda bulunulması; eğitim politikalarının uygulanması; kamuoyunun gu veninin kazanıl ması; go revin yetki ve sorumluluklarını yerine getirirken o nerilen kis isel ve mesleki kazanc ların reddedilmesi; halka dog ru ve du ru st bilgi verilmesi (Kaiser, l 985, 39).

Okul yo netiminde etik dıs ı davranıs lar Din ve ırk ayrımı, o g renci ve is go ren lere adil olmayan davranıs lar, bedensel ve so zlu taciz gibi ac ıkc a ortaya c ıkan ihlaller kolayca farkedilebilir. Ancak etik davranıs ın gizli ihlalleri, yo neticiye dal kavukluk yapan arkadas ya da bazı is go renlere yanlı davranma gibi kayırmalar s eklinde go ru lebilir. Es in ya da akrabaların is e alınması, okulla is yapan is adamları ya da o rgu tlerden hediye kabul edilmesi ya da bas ka c ıkarlar sag lanması; c ocuklarına o zel ilgi go sterilmesi niisteyen ailelerin tatillerde veya o zel gu nlerde vermek istedikleri hediyelerin kabul edilmesi de etik dıs ı davranıs lara o rnek verilebilir.

Machiavelist yaklaşım etik liderlikle asla bağdaşmaz. Kendisini bu yu k ve gu c lu go ster mekic in bas kalarını harcamak, alt kademedeki yo neticileri ku c u k du s u rmek veya mesleki kazanc lar ic in as ırı yarıs macılık da etik dav ranıs ilkelerine aykırıdır (Drake ve Roe, 1994, 39). Amerika'da 1973'te Okul I s letme Go revlileri Derneg i, Ameri kan Personel Yo neticileri Derneg i ve Ulusal Kadın Eg itim Yo netici leri Konseyi, yo neticiler ic in as ag ıdaki etik ilkeleri kabul etmis lerdir (Kaiser, 1985, 39).

Eg itim yo neticileri: • Bu tu n karar ve eylemlerinde o g rencilerin iyilig ini temel deg er olarak kabul ederler. • Mesleki sorumluluklarını dog ruluk ve du ru stlu kle yerine getirirler. • Bu tu n bireylerin yurttas lık ve insan haklarını gerektig i gibi korur ve desteklerler. • Ulusal yasalara uygun davranır ve dog ru dan ya da dolaylı olarak devleti yıkıcı ve bozucu o rgu tlere katılmaz ve desteklemezler. • Eg itim kurulunun eg itim siyasaları ile yo netsel kural ve du zenlemelerini uygularlar.

• Eg itim amac ları ile tutarlı olmayan yasa, siyasa ve du zen lemelerin du zeltilmesi ic in uygun o nlemlerin alınmasının yollarını ararlar. • Politik, toplumsal, ekonomik veya dig er tu r kazanc lar sag lamak ic in mesleki konumlarını kullanmaktan kac ınırlar. • Mesleki etkililiklerini artırmak ic in su rekli aras tırma ve mesleki gelis me sag lamanın yollarını ararlar.

OKUL YO NETI MI NDE ETI K DIŞI DAVRANIS LAR U lkemizde okul yo netimine ilis kin etik dıs ı sayılabilecek uygu lamalardan bazıları as ag ıda verilmis tir. Bu o rnekler, okul yo netimin de etik tartıs maların da o nemini gözler önüne sermektedir. • I stanbul'da bir okulun o g renci kura c ekiminde c ift go zlu tor ba kullanarak, hakkında sahtecilik ve go revi suiistimal suc laması ile dava ac ılan bir Noter Bas katibi hapis ve para cezalarına c arptırılmıs tır (Yeniyu zyıl Gazetesi, 16 Kasım 1996, 2). • I stanbul'da bazı okulların ders kitaplarının okulda satılması ve velilere kitap ve kırtasiye malzemelerini okuldan alma zorunlulug u getirdikleri iddia edilmis tir. (Cumhuriyet Gazetesi, 19 Eylu l 1996, 20).

• Son yıllarda devlet okullarında o nlu k uygulamasının kaldırıl masıve tek tip kıyafet zorunlulug unun yaygınlas maya bas laması, bazı tartıs maları da beraberinde getirmis tir. Kıyafet zorunlulug unun, yeni bir sekto ru n ortaya c ıkması ve tekelles meye neden oldug u iddia edilmektedir. O rneg in, Tu ketici Hakları Derneg i Bas kanı Ankara'da 3 firmanın 206 okulun kıyafetini satmayı tekeline aldıg ını belirtmis tir. Bir mag aza sahibi ise, birc ok mag azanın okul mu du rleriyle an las arak, c og u zaman okul mu du rlerine bazı avantajlar sag ladıklarını iddia etmis tir. Ayrıca mag azaların okullarla kıyafet konusunda anla s abilmek ic in okul aile birliklerine bag ıs yaptıkları da belirtilmis tir. Okulla anlas an mag azalarla bas kalarının rekabet s ansı olmaması da velilerin daha fazla harcama yapmalarına yol ac maktadır (Yeniyu zyıl Gazetesi, 13 Eylu l 1996, 3).

• Model ve renklerin c es itlenmesi ile okul larda kıyafet sorunu da c es itlenmis tir. I stanbul'da bazı okullarda, pek az mag azada bulunan farklı renk ve kumas lardan yapılmıs tulum, pantolon etek, fular gibi kıyafetler zorunlu tutularak velilerin ciddi maddi sorunlar yas amalarına neden olunmaktadır. I lko g retim Genel Mu du ru 'nu n ac ıklamasına go re veliler bu kıyafetleri almaya zorlana mazlar, ancak uygulamaya bakıldıg ında bu zorlamanın dolaylı olarak yas andıg ı go ru lmektedir (Milliyet Gazetesi, 20 Eylu l 1996, 6).

• Eg itim yo netiminde etik sorununu gu ndeme getiren bir bas ka konu da okul kayıtları ve okula alınan bag ıs lardır. Velilerin c ocukla rını daha nitelikli oldug una inandıkları okullara ve daha iyi eg itim verdig i kabul edilen o g retmenlere verebilmek ic in, okullara o nemli miktarlarda bag ıs ta bulundukları bilinmektedir. Parası olmadıg ı ic in bag ıs ta bulunamayan velilerin ise torpile bas vurdukları; politika cı, bu rokrat, c evrenin zenginleri, gazeteci ve milletvekili gibi nu fu zu olan kimseleri bu is ic in devreye soktukları belirtilmektedir. Bu bag ıs lar okul yo netimine, okulun tamir ve bakımı ic in gerekli kay naklarısag larken, dig er yandan da fırsat es itsizlig i yaratılmaktadır (Yeniyu zyıl Gazetesi, 13 Eylu l 1996, 3).

• Okullardaki kaynak yetersizlig i, okul yo neticilerini zaman ilginc kararlar almaya ve uygulamaya itmektedir. O rneg in; Antalya'da bir lise yo neticisi okul tuvaletlerini paralı hale getirerek, okulun genel giderleri ic in kaynak yaratmayı amac ladıg ını belirtmis tir. Okul mu du ru 1'er milyon maas la tuttug u 2 go revliyi kız ve erkek tuvaletleri ninin o nu nde go revlendirmis ve o g rencilerden 1 OOO'er Lira tuvalet parası alınmasını kararlas tırmıs tır. Okul mu du ru , hers eyin Devletten beklenmemesi gerektig ini belirterek, dig er okulların da bu projeyi o rnek alıp uygulamaya koymalarını o nermis tir. Ancak o g renciler, verdikleri 2 bin 500 ve 5 bin Liralıkların u zerini alamadıklarından yakınarak "o g retmenlerinki de bizimki gibi paralı olsun'' so zleriyle tepkilerini dile getirmis lerdir (Hu rriyet Gazetesi, Ocak 1995, 3).

• Gaziantep'te bazı okullarda okul yo netiminin koydug u kuralla ra aykırı davranan o g rencilere para cezası verildig i ortaya c ıkmıs tır. Okuldan okula deg is en cezaların miktarları ise davranıs ın ag ırlıg ı ile orantılı olarak artmaktadır. Ancak ortalama bir tarifeye go re, sınıfta konus mak 5, o dev yapmamak 7. 5, okula gelmemek o g rencinin 10 lira ceza o demesini gerektirmektedir. Velilerin bu yu k tepki go sterdikleri bu uygulamanın gerekc esi, okul yo netimleri tarafından "o denek yok lug u" olarak ac ıklanmıs tır (Radikal Gazetesi, 17 Kasım 1996, 5).