SPOR ANTROPOLOJS PROF DR Timur Gltekin ocuk ve

SPOR ANTROPOLOJİSİ PROF. DR. Timur Gültekin

Çocuk ve yaşlılarda antrenman

İskelet ve Kas Fonksiyonlarında Yaşla Birlikte Görülen Değişiklikler • Büyüme 18 -20 yaş arasında tamamlanır. • Büyümenin tamamlanmasıyla kemikteki büyüme tabakası kalsiyumla kuvvetlenir ve ortadan kaybolur ve büyüme kıkırdağının yerini permanent “yetişkin” kıkırdak alır.

İskelet ve Kas Fonksiyonlarında Yaşla Birlikte Görülen Değişiklikler • 8 yaşlarında kas, kütle-vücut ağırlığının %27’sini getirirken kasılma kuvveti düşüktür. • Bu konuda en hızlı gelişme 12 yaşlarında başlar ve 15 yaşında kas, kütle-vücut ağırlığının %32’sini meydana getirir.

Kuvvet • En yüksek kuvvet değerlerine bayanlarda 20, erkeklerde ise 20 -30 yaşlarında ulaşılır. • Egenlikle birlikte hormonlarda ki değişiklikler ve sinirsel olgunluk ile kas kütlesinde atışla birlikte kuvvette artar. • Eğer çocuk sinirsel olgunluğa erişmemiş ise bir çok motor ve yüksek kuvvet, güç ve beceri seviyesine ulaşılması mümkün değildir. Bir çok motor sinirinin miyelin kılıfı ile kaplanması cinsel olgunluğa kadar tamamlanmaz bundan dolayı kas fonksiyonlarının sinirsel kontrolü bu zamandan önce sınırlı seviyededir. • Yaşlanmayla birlikte kuvvette düşüşler görülür.

Kassal dayanıklılık • Yaşla birlikte kassal dayanıklılıkta bir artış sözkonusudur. • Verilen kütleye karşı üretilen maksimum hız yaşlılarda gençlere göre daha düşüktür. • Hipertrofi kapasitesi gençlerde daha iyidir. • Aerobik antrenmanlarda gençlerde mitokondri sayısı artar, buna karşın yaşlılarda mitokondrilerin ebatlarında bir artış görülür.

Çocuklarda kuvvet antrenmanının İçeriği • Ergenlik öncesi - çekme ve itme yüklenmelerinden eşit oranda yararlanılmalıdır. (barda asılı durma, kendini çekme yada itme) - zayıf kas gruplarının kuvvetlendirilmesi ön plana çıkarılmalıdır. (alt ekstermiteler zayıftır) • Ergenlik Çağı -ani boy uzamasından dolayı kaldıraç sisteminde olumsuz yük-kuvvet ilişkisi sözkonusudur. Kuvvet üretimi için en verimsiz dönemdir. Fakat ikinci ergenlik döneminde kuvvet gelişimi yüksektir. - Çabuk kuvvet ve kuvvette devamlılık çalışmaları yapılmaya devam edilir. Yüklenmeler sistematik olarak arttırılır.

Çocuklarda kuvvet antrenmanının İçeriği • Ergenlik branşa özgü çalışmalar ve diğer kuvvet türlerinin hepsi, istasyon çalışmaları şeklinde, interval ve devamlı yüklenme yöntemiyle hatta tekrar yükleme yöntemiyle geliştirilebilir.

Kardiovasküler sistem ve fiziksel çalışma kapasitesinde yaşla birlikte görülen değişiklikler. • Maksimum kalp atım sayısı yaşla birlikte düşer. • Kalp dakika volümü olgunluktan sonra yılda yaklaşık olarak %1 oranında düşer. • Çocuklarda kalbin her kilogram vücut ağırlığı başına atım gücü ve bir dakikada pompalayabildiği kan miktarı yaşla ters orantılıdır. • Kan basıncı istrirahat ve submaksimal egzersiz sırasında çocuklarda yetişkinlere oranla daha düşüktür. • Çocuklarda egzersiz sırasında aktif kaslara doğru olan kan akımı yetişkinlerden daha fazladır, çünkü çocuklar daha az periferal dirence sahiptir, • Mak. VO 2 çocuklarda yüksektir fakat bu oksijeni yetrli miktarda kullanamazlar. Hgb çocuklarda düşüktür. Oksijen borcuna olan toleransta yetişkinlere oranla daha azdır, • Yaşla birlikte mak. Vo 2 düşer. • Vital kapasite yaşla birlikte düşer

Çocuklarda antrenman prensipleri • İlkeler I. Eğitim aşaması -yüklenme-(dinlenme ilişkisinin optimalleştirilmesi ilkesi) -giderek artan yüklenme ilkesi -Çeşitlilik ilkesi -yaşa uygunluk ilkesi II. Eğitim aşaması Ek olarak, -süreklilik ve tekrar ilkesi -amaca yönelik koordinasyon ve yükleme III. Eğitim aşaması(ek olarak) -periyodlama ilkesi -Düzenli değişiklik ilkesi IV. Eğitim aşaması -sıçramalı yüklenme arrtırmaları Rejenerasyon periyodlama ilkesi

KADIN VE SPOR

Fiziksel Özellikler • Ergenlik döneminde kemik gelişimi bakımından kızlar erkeklerden iki yıl daha ileridedir. • Östrojen hormonu uzun kemiklerdeki gelişimi hızlandırır. • Kemik gelişimi kızlarda 18 yaşına, erkeklerde 21 -22 yaşına kadar devam eder.

Fiziksel Özellikler • Kadınlarda, eklemler daha ince ve yüzeyleri dardır. • İyi stabilize sağlayabilmeleri için diz eklemleri erkeklerden daha büyüktür. • 15 yaşından itibaren kalça genişler ve omuzlar erkeklere nazaran daha dardır.

Fiziksel Özellikler • Kalça genişliği; leğen kemiğinin genişliği ile kalça yağ tabakasından oluşur. • Kalça oynakları arasındaki genişlik erkeklerden daha büyüktür. • Ergenlik sırasında boy uzunluğundaki artış gövdeden ziyade bacaklarda oluşur. • Bayanların omurga uzunluğu erkelerin yaklaşık %86’sı kadardır.

Fiziksel Özellikler • Ağırlık merkezi açısından kadın ve erkekler arasında ortalama %1’lik bir fark bulunmuştur. • Bayanlarda kuvvet ve ağırlık oranı düşüktür nedeni ise küçük kas gruplarındaki yağ dokusu oranının fazlalığıdır. bu durum yüzme sporunda avantaj sağlar.

Fiziksel Özellikler • Kadın sporcuların erkek sporculara göre 5 -10 cm kısa ve 10 -15 kg daha hafifi olduğu saptanmıştır. • Ergenlik öncesi vücut yağ oranı kızlarda %19 iken erkeklerde %15’den daha az bulunmuştur. • Yağ oranını fazla olması östrojen hormonundan ileri gelir ve bu biyolojik bir dengedir. .

Fizyolojik Özellikler • Hormonal Sistem -her iki cinste de gonadlar; eşey hücrelerin oluşturulması ve hormonların salgılanması işini yürütürler. -androjenler, erkeklik özelliğini, östrojenler ise kadınlık özelliğini kazandıran hormonlardır. -erkeklerde testisler, androjen özellikteki ve kas gelişimini sağlayan testesteron çok miktarda, östrojenide az miktarda salgılarlar. kadınlarda ise tersi durum ovaryumlar tarafından sağlanır. -testesteronun güçlü bir anabolik etkisi vardır. testesteron düzeyi yüksek erkeklerin spor performansı, aynı yaşataki kadından %40 dan daha fazladır.

Fizyolojik Özellikler • Östrojenin atletizmdeki dezavantajı; ergenlikten önce salgılanan östrojen, kadının, erkeğe göre daha küçük yapıda olmasına yol açar. • Uzun kemiklerde büyümenin yer aldığı epifiz kıkırdakları görevlerini kısa sürede tamamlayarak kaybolurlar. • Uzun kemikleri epifizler gövde ile hemen birleştiğinden, boy artık uzamaz.

Fizyolojik Özellikler • Kas sistemi -kadınların kas kitlesi aynı ölçülerdeki erkeğe nazaran %15 -20 daha az orandadır. -hipertrofiden dolayı kas kütlesinde atış görülür, hiperplasia (lif sayısı artışı) çok az görülür veya hiç görülmez. -hipertrofi, miyoflamentlerin ve myofibrillerin artışı ile, kas boyundaki uzama, sarkomer sayıısndaki artış ve sarkomer boyundaki artışla olur. -kas kütlesi bayanlarda 16 -20, erkeklerde 18 -25 yaşları arsında düzenli egzersiz ve diyetle artış gösterir. -kadınlarda tebdonlar küçük olduğu için oynaklarda daha az sürtünme, daha az kitle, daha az hareket yeteneği bulunur. -kadınların gücü erkeklere göre 2/3 oranında daha azdır. -kasın gücü, kasın büyüklüğü ve çapıyla alakalıdır.

Fizyolojik Özellikler • Dolaşım sistemi -bayan kalbi yaklaşık bir erkek kalbinin %85’i kadardır. maksimum kalp atımı ve volum direk olarak kalbin büyüklüğü ile ilgilidir. • Kan ve kan hacmi -kan hacmi, vücut yapısı, su miktarı, eloktrolit dengesi ve içerdiği yağ miktarına göre değişiklik gösterir. -bayanların kalp hacmi düşüktür, max. VO 2 de düşüktür, -hemoglobin düşüktür, anemi sözkonusu olabilir. -bayann atlerde demir depoları %20 oranında düşük bulunmuştur (pari ve badman). -HDL daha yüksek, açlık kan şekeri, eritrosit, hematokrit, serum demiri kadında daha düşüktür.

Fizyolojik Özellikler • Kan damarları ve kan basıncı -arterler, kadında daha dardır, duvarları daha incedir, fakat damar ağı daha yoğundur. damar çeperlerinin zayıf olmasıyla ilgili olarak ta kan basınçları erkeklere oranla daha düşüktür. • Kalp • Solunum sistemi • Sinir sistemi ve sinir-kas fonksiyonlar • Bayanların reaksiyon zamanları daha iyidir. • Kuvvet faktörü göz önüne alınmadığında bayanlar ve erkeler arasında motor öğrenimi ve kapasitesi bakımından önemli bir fark yoktur.

Egzersiz ve menstrual düzensizlikler • Atletik amenorrhea; Vücuttaki yağ dokusunun azalması, Uzun süreli yoğun egzersiz Aşırı enerji harcaması Psikolojik stresler -hamilelik ve egzersiz