Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko 2014 2020 O

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 - 2020 Oś priorytetowa I Zmniejszenie emisyjności gospodarki Działanie 1. 5 Efektywna. Podtytuł dystrybucja ciepła i chłodu prezentacji Metodologia wyliczenia wskaźników rezultatu dla Działania 1. 5 i Poddziałania 1. 6. 2 Grzegorz Tobolczyk Departament Energii

Typy projektów objętych programem W ramach Działania 1. 5 wsparcie mogą uzyskać następujące typy projektów: • przebudowa istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodu, celem zmniejszenia strat na przesyle i dystrybucji; • budowa przyłączy do istniejących budynków i instalacja węzłów indywidualnych 1, skutkująca likwidacją węzłów grupowych; • budowa nowych odcinków sieci cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi, w celu likwidacji istniejących lokalnych źródeł ciepła, opalanych paliwem stałym (nieodnawialnym); • podłączenia budynków do sieci ciepłowniczej, mające na celu likwidację indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji. Instalacja węzłów indywidualnych obejmuje węzły jednofunkcyjne tzn. moduły centralnego ogrzewania (CO) lub węzły dwufunkcyjne tzn. moduły centralnego ogrzewania (CO) i ciepłej wody użytkowej (CWU) 1

Załączniki techniczne do projektów objętych programem • Załączniki ekologiczno – techniczne: o Działanie 1. 5 – Załącznik 4 Wzór 1 • Załącznik 4. 2 a – Wyliczenie wskaźników rezultatu – dla działania 1. 5 • Załącznik 4. 3 – Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – sieci • Załącznik 4. 4 – Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – sieci Oszacowanie obniżenia strat ciepła w wyniku realizacji projektu ΔE = E 1 - E 2 [GJ/rok] gdzie: E 1 – suma rocznych strat ciepła przed modernizacją [GJ/rok] E 2 – suma rocznych strat ciepła po modernizacji [GJ/rok]

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – sieci Suma rocznych strat ciepła w rurociągu przed modernizacją E 1 = E q + E n [GJ/rok] gdzie: Eq - straty ciepła przez przenikanie w całym roku stanowiące sumę strat ciepła w okresie sezonu grzewczego i poza nim [GJ/rok] En - roczne straty ciepła spowodowane nieszczelnością [GJ/rok]

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – sieci Straty ciepła przez przenikanie Eq Eq = E s + E l [GJ/rok] gdzie: Es – straty ciepła w sezonie grzewczym [GJ/rok] El – straty ciepła poza sezonem grzewczym [GJ/rok] Straty ciepła spowodowane nieszczelnością sieci En En= 3, 26 × Li × Dwn 2 × vs × (t 1śr + t 2śr - 24) × 10 -9 gdzie: Dwn - wewnętrzna średnica rurociągu w [mm] vs - stosunek rocznych ubytków wody w sieci do wielkości zładu [GJ/rok]

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – sieci Suma rocznych strat ciepła w rurociągu po modernizacji E 2 W celu obliczenia strat ciepła po modernizacji należy skorzystać z tych samych reguł, które zostały zastosowane przy wyliczaniu strat przed modernizacją, z tą różnicą, że współczynnik strat ciepła należy uzyskać od dostawcy rur preizolowanych. Straty nieszczelności En przyjmuje się zerowe. Procentowe zmniejszenie strat ciepła w wyniku realizacji projektu W celu obliczenia zmniejszenia strat ciepła w procentach w wyniku wymiany rur tradycyjnych na preizolowane należy skorzystać ze wzoru: O=(ΔE/E 1) × 100% = (E 1 - E 2)/E 1× 100%

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Na etapie prac modernizacyjnych prowadzonych w sieciach cieplnych najczęstszym przypadkiem poza wymianą rurociągów na preizolowane jest wymiana nieefektywnych węzłów cieplnych. Dotyczy to w szczególności wymiany węzłów grupowych na indywidualne oraz węzłów bezpośrednich (hydroelewatorowych) na wymiennikowe. Główne efekty ekologiczne, które mogą być osiągnięte w przypadku wymiany lub modernizacji węzłów: • Zmniejszenie strat ciepła w węźle w wyniku zwiększenia jego sprawności, • Zmniejszenie strat ciepła w rurociągach, które wymieniono z powodu wymiany węzła (np. przy wymianie węzłów grupowych na indywidualne), • Zmniejszenie zużycia ciepła przez odbiorców (efekt wprowadzenia regulacji). Szacowanie efektów ekologicznych jakie będą uzyskane w wyniku realizacji projektu polegającego na wymianie węzłów polega zatem na określeniu, które z trzech wyżej wymienionych składowych, złożą się na efekt końcowy.

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Zmniejszenie strat ciepła w węźle w wyniku zwiększenia jego sprawności Założenia upraszczające • W rachunku szacowania strat nie ma rozgraniczenia na węzły cieplne jednofunkcyjne i dwufunkcyjne. • Metoda pozwala na uwzględnienie wszystkich możliwych do wykonania zakresów modernizacji węzła cieplnego, w szczególności : − wymiana wymiennika ciepła, − wymiana układu pompowego, − zmiana sposobu zabezpieczenia węzła cieplnego (zamknięcie układu), − wymiana automatyki pogodowej, − wymiana całego węzła wymiennikowego, • Metoda, pozwalając na przyjmowanie przez każdego beneficjenta wskaźnika wykorzystania zamówionej mocy cieplnej, daje możliwość uwzględnienia wpływu: − czynników związanych z lokalizacją systemu ciepłowniczego, którego elementem jest węzeł cieplny w kraju (wpływ temperatur), − wyposażenia oraz stanu technicznego danego węzła, charakteru odbioru ciepła (przemysł, mieszkalnictwo),

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Ustalenie danych dotyczących okresu przed modernizacją • Na podstawie istniejącego wyposażenia węzła cieplnego, dla danego węzła cieplnego, beneficjent określa aktualną sprawność węzła. Wielkość sprawności przetwarzania w istniejących węzłach cieplnych określono w Tabeli 1. • Wielkość zapotrzebowania mocy [MW] dla c. o. (w przypadku węzłów jednofunkcyjnych) lub dla c. o. i c. w. u. (w przypadku węzłów dwufunkcyjnych) zostaje wyznaczona na podstawie umów sprzedaży ciepła zawartych z odbiorcami ciepła. • W oparciu o określoną powyżej wielkość zapotrzebowania mocy wyliczane jest roczne zapotrzebowanie ciepła brutto i netto [GJ/rok].

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Straty ciepła w węźle przed modernizacją: S 1 = E 1 brutto — E 1 netto [GJ/rok] Roczne zapotrzebowanie ciepła brutto E 1 brutto i netto E 1 netto przed modernizacją: E 1 netto = Q • wnśr [GJ/rok] gdzie: E 1 netto – roczna wielkość zapotrzebowania ciepła netto (odbiorcy) przed modernizacją [GJ/rok]; Q – moc zamówiona przez odbiorców (na podstawie zawartych umów sprzedaży ciepła) w roku przed modernizacją [MW]; wnśr – średni wskaźnik wykorzystania zamówionej mocy cieplnej, ustalony jako średnia arytmetyczna z okresu ostatnich 5 lat kalendarzowych lub z faktycznego okresu prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo energetyczne, gdy okres ten jest krótszy niż 5 lat [GJ/MW/rok]. Wskaźnik wykorzystania zamówionej mocy cieplnej to stosunek ilości sprzedanego ciepła i zamówionej mocy cieplnej w roku. E 1 brutto = E 1 netto / η 1 [GJ/rok] gdzie: η 1 - sprawność węzła cieplnego przed modernizacją (wg Tabeli 1) [%] E 1 brutto - wielkość zapotrzebowania ciepła brutto przed modernizacją [GJ/rok].

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Tabela 1. Sprawność przetwarzania w węzłach wymiennikowych i hydroelewatorowych Lp. Zakres wyposażenia węzła 1 2 Węzeł nowy następująco wyposażony: wymienniki płytowe, pompy z płynną regulacją obrotów, automatyka pogodowa, układ zamknięty wyposażony w przeponowe naczynia wzbiorcze Węzeł istniejący: wymienniki inne niż płytowe (WCO, JAD), pompy z płynną regulacją obrotów, automatyka pogodowa, układ zamknięty wyposażony w przeponowe naczynie wzbiorcze Węzeł istniejący: wymienniki płytowe, pompy z płynną regulacją obrotów, automatyka pogodowa, układ otwarty lub zamknięty bez przeponowych naczyń wzbiorczych 1 2 3 4 5 6 7 8 Węzeł istniejący: wymienniki płytowe, pompy starszego typu bez płynnej regulacji obrotów, automatyka pogodowa, układ zamknięty wyposażony w przeponowe naczynia wzbiorcze Węzeł istniejący: wymienniki inne niż płytowe (WCO, JAD), pompy starszego typu bez płynnej regulacji, automatyka pogodowa, układ zamknięty wyposażony w przeponowe naczynia wzbiorcze Węzeł istniejący: wymienniki inne niż płytowe (WCO, JAD), pompy z płynną regulacją obrotów, automatyka pogodowa, układ otwarty lub zamknięty bez przeponowych naczyń wzbiorczych Węzeł istniejący: wymienniki inne niż płytowe (WCO, JAD), pompy starszego typu bez płynnej regulacji obrotów, automatyka pogodowa, układ otwarty lub zamknięty bez przeponowych naczyń wzbiorczych Węzeł istniejący: Hydroelewator Sprawność węzłów Węzeł grupowy Węzeł indywidualny η 1 [%] 3 4 96 98 95 97 95, 5 97, 5 94, 5 96, 5 94 96 93, 5 95 97

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Ustalenie danych dotyczących okresu po modernizacji • Na podstawie planowanego do wykonania zakresu rzeczowego modernizacji oraz parametrów technicznych urządzeń zastosowanych przy modernizacji (wynikających z dokumentacji technicznej) beneficjent szacuje planowaną sprawność węzła cieplnego. Wielkość sprawności przetwarzania w węzłach cieplnych po modernizacji określono w Tabeli 1. • Wielkości zapotrzebowania mocy oraz zapotrzebowania na ciepło netto (odbiorcy) po wykonaniu modernizacji pozostawia się na dotychczasowym poziomie. • Przy założeniach jak dla danych dotyczących okresu przed modernizacją, dokonuje się obliczenia wielkości zapotrzebowania ciepła brutto dla planowanej sprawności węzła po modernizacji.

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Roczne zapotrzebowanie ciepła brutto E 2 brutto po modernizacji: E 2 brutto = E 1 netto / η 2 [GJ/rok] gdzie: E 1 netto – roczna wielkość zapotrzebowania ciepła netto (odbiorcy) przed modernizacją ; E 2 brutto – roczna wielkość zapotrzebowania ciepła brutto po modernizacji η 2 – sprawność węzła cieplnego po modernizacji (wg Tabeli 1)

Metodyka szacowania zmniejszenia strat ciepła – węzły Oszacowanie redukcji strat ciepła w wyniku realizacji projektu: W celu obliczenia procentowego wskaźnika redukcji strat ciepła z tytułu modernizacji węzła cieplnego należy skorzystać ze wzoru: O = (∆Ebrutto/S 1) x 100% = (E 1 brutto — E 2 brutto)/ (E 1 brutto — E 1 netto) x 100% [%] gdzie: ∆Ebrutto = E 1 brutto — E 2 brutto [GJ/rok] S 1 = E 1 brutto — E 1 netto – straty ciepła w węźle przed modernizacją [GJ/rok] E 1 brutto – roczna wielkość zapotrzebowania na ciepło brutto przed modernizacją [GJ/rok]

Wyliczenie wskaźników rezultatu (załącznik 4. 2) FORMAT EXCEL ODBLOKOWANE FORMUŁY 1 Zmniejszenie strat ciepła w sieciach ciepłowniczych w wyniku modernizacji 2 a Budowa indywidualnych węzłów cieplnych w celu likwidacji węzłów grupowych 2 b Modernizacja indywidualnych węzłów cieplnych 3 Budowa przyłączy i indywidualnych węzłów cieplnych skutkujące likwidacją istniejących lokalnych źródeł ciepła 4 Zestawienie wskaźników rezultatu projektu 5 Wskaźniki emisji służące dla wyznaczenia efektu ekologicznego zanieczyszczeń dla likwidowanych źródeł ciepła 6 Koszty jednostkowe

Zmniejszenie strat ciepła w wyniku modernizacji sieci i węzłów LP 1 Nr 2 3 mm 4 [km] 5 STRATY CIEPŁA PRZED MODERNIZACJĄ energia końcowa 1) STRATY CIEPŁA PO MODERNIZACJI energia końcowa 1) [GJ/rok] 6 [GJ/rok] 7 Wskaźnik nakładu Wskaźnik nieodnawialnej emisyjności energii pierwotnej CO 2 pyłu na ciepło źródła wprowadzane do Zmniejszenie zasilającego Szacowany zasilającego sieci 2) sieć roczny zużycia Redukcja ciepłowniczą odniesiony spadek energii emisji odniesiony do do ciepła emisji CO 2 pierwotnej pyłów ciepła wprowadzone [8]x[12]/100 nego do [8]x[14]/100 [8]x[10] 0 go do sieci 3) sieci 5) 0 Redukcja strat ciepła w sieci energia końcowa [6]-[7] [GJ/rok] 8 9 10 [GJ/rok] 11 [kg/GJ] 12 Mg CO 2/rok 13 [kg/GJ] 14 1 2 Na podstawie danych uzyskanych od dostawcy ciepła do sieci, w oparciu o podany przez niego wskaźnik zgodnie ze stanem faktycznym Mg/rok 15

Zmniejszenie strat ciepła w wyniku likwidacji lokalnego źródła Moc źródła Rodzaj lokalnego paliwa LP 1 2 k. W 3 4 Zużycie paliwa 1) Wartość opałowa paliwa Ilość energii pierwotnej zużywanej w zlikwidowanym źródle ciepła na zasilanie budynku/ budynków [5]x[6] Mg/rok 5 GJ/Mg 6 GJ/rok 7 Ilość Wskaźnik energii pierwotnej Zmniejszenie nakładu zużycia zużywanej na nieodnawialnej energii zasilanie budynku/ energii pierwotnej budynków po na ciepło przyłączeniu do wprowadzane do sieci [7]-[12] 3) sieci [9]x[11] Zapotrzebowanie na energię końcową zasilanego/-ych budynku/ budynków 2) m 2 8 GJ/rok 9 10 11 GJ/rok 12 GJ/rok 13 Zadanie 1 Źródło lokalne nr 1 Źródło 2 lokalne nr 2 1 Wskaźnik Szacowany Wskaźnik emisji Emisja emisyjności Emisja roczny spadek Emisja emisyjności Emisja CO 2 pyłu CO 2 emisji gazów pyłu Redukcja emisji z likwidowanego po podłączeniu cieplarnianych z likwidowanego po podłączeniu pyłów dla ciepła źródła dla źródła do sieci [20]-[22] wprowadzanego po wprowadzanego danego rodzaju [7]x[14]/1000 [9]x[16]/1000 modernizacji 6) [7]x[19]/1000 [9]x[21]/1000 do sieci paliwa 4) paliwa stałego 7) ciepłowniczej 5) [15]-[17] ciepłowniczej 8) kg/GJ 14 Mg/rok 15 [kg/GJ] 16 Mg/rok 17 Mg CO 2/rok 18 kg/GJ 19 Mg/rok 20 [kg/GJ] 21 Mg/rok 22 Mg/rok 23

Zestawienie wskaźników rezultatu projektu LP Obszar działań modernizacyjnych Zmniejszenie zużycia energii pierwotnej Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych Redukcja emisji pyłów % całkowitej redukcji emisji pyłów w projekcie 1 2 3 4 5 6 GJ/rok Mg CO 2/rok Mg/rok % jednostki 1 Zmniejszenie strat energii cieplnej w sieciach ciepłowniczych w wyniku modernizacji 2 Węzły grupowe 3 Węzły indywidualne 3 Źródła ciepła Razem -

Załącznik 4 Wzór 1 Część ekologiczno-techniczna. Wskaźniki produktu Lp. Nazwa wskaźnika 1 2 Jednostka 3 Długość wybudowanej sieci ciepłowniczej km Długość zmodernizowanej sieci ciepłowniczej km Liczba wybudowanych węzłów ciepłowniczych szt Liczba zmodernizowanych węzłów ciepłowniczych szt Liczba zlikwidowanych lokalnych źródeł ciepła u istniejących odbiorców szt Moc cieplna zlikwidowanych lokalnych źródeł ciepła u istniejących odbiorców MW Wartość docelowa 4 Rok osiągnięcia wartości docelowej 5

Załącznik 4 Wzór 1 Część ekologiczno-techniczna. Wskaźniki rezultatu L p. Nazwa wskaźnika 2 1 Zmniejszenie zużycia energii pierwotnej 2 Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych 3 Redukcja emisji pyłów całkowitych zawieszonych Jednostka 3 Wartość docelowa 4 Udział procentowy [%] 5 GJ/rok Nie dotyczy Mg CO 2 /rok Nie dotyczy Mg/rok 100 3 Redukcja emisji pyłów a w sieciach ciepłowniczych Mg/rok 3 Redukcja emisji pyłów b w węzłach grupowych Mg/rok 3 Redukcja emisji pyłów c w węzłach indywidualnych Mg/rok 3 Redukcja emisji pyłów d w zlikwidowanych źródłach ciepła Mg/rok Rok osiągnięcia wartości docelowej 6

Załącznik 4 Wzór 1 Część ekologiczno-techniczna. Udział wnioskowanego dofinansowania UE na jednostkę wskaźnika produktu/ rezultatu Lp. Wyszczególnienie Jednostka Wnioskowana kwota dofinansowania ze środków UE PLN Wnioskowana kwota dofinansowania ze środków UE na budowę i modernizację sieci bez kosztów likwidacji bądź budowy węzłów PLN Nakład ze środków UE na 1 km wybudowanej i zmodernizowanej sieci ciepłowniczej mln PLN/km Nakład ze środków UE na jednostkową oszczędność energii PLN/GJ/rok Nakład ze środków UE na jednostkową oszczędność CO 2 tys. PLN/ Mg CO 2/rok Nakład ze środków UE na jednostkową redukcję pyłów tys. PLN/ Mg/rok Wartość Dokument źródłowy Punkt/Strona

Dziękuję za uwagę Grzegorz Tobolczyk Wydział Sieci Ciepłowniczych Departament Energii i Innowacji Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ul. Konstruktorska 3 A 02 -673 Warszawa, Polska tel. (+48 22) 45 90 875 fax. : (+48 22) 45 90 748; mail: Grzegorz. Tobolczyk@nfosigw. gov. pl www. nfosigw. gov. pl