PERAKENDE YNETM PERAKENDE YNETM 2 HAFTA PERAKENDECLK FONKSYONLARI

PERAKENDE YÖNETİMİ

PERAKENDE YÖNETİMİ 2. HAFTA

PERAKENDECİLİK FONKSİYONLARI Biz tüketicilerin yeme, içme, giyinme, dinlenme gibi çok çeşitli ihtiyaçlarımız olduğundan söz etmiştik. Bu ihtiyaçlarımızı karşılayabilmek için bazı kuruluşların bu ürünleri bizim için hazırlamasını ve satışa hazır duruma getirmesini; istediğimiz zaman alabilme fırsatımızın olmasını ve fiyat indirimleri, hediyeler gibi çeşitli sürprizler yaparak bizi mutlu etmelerini bekleriz. İşte perakendeciler, yerine getirdikleri çeşitli perakendecilik fonksiyonları ile bunları sağlamaya çalışırlar. Bu açıklamaya dayanarak perakendecilerin hedef kitlesinin tüketiciler olduğunu kolaylıkla söyleyebiliriz. Aslında, dağıtım kanalında yer alma amaçları da tüketicilere yönelik çeşitli faaliyetleri yerine getirmektir

Bu fonksiyonları beş ana başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar; Ürün ve hizmet çeşitlendirme, Küçük miktarlarda satma, Stok bulundurma, Hizmet sağlama ve Bilgi paylaşımıdır.

Ürün ve hizmet çeşitlendirme Ortalama büyüklükteki bir süpermarkette 15000 -30000 çeşit ürün olduğu bilinmektedir. Böyle bir çeşitlendirme, tüketicilerin istedikleri marka, renk, boyut, model ve fiyat aralığındaki ürünler arasından kolaylıkla tercih yapabilmelerine olanak sağlayacaktır. Diğer yandan, üreticiler, belirli ürünlerin üretiminde uzmanlaşmışlardır. Bu arada, perakendecilerin de belirli ürün gruplarında uzmanlaştıklarını vurgulamakta yarar vardır. Örneğin, Yeni Karamürsel giyim ve aksesuarda, Yeşil Kundura ayakkabıda, Migros ise gıda ürünlerinde uzmanlaşmışlardır. Bu mağazalara gittiğinizde istediğiniz ürünün onlarca çeşidini bulmanız mümkündür.

Ürün ve hizmet çeşitlendirme Örneğin, Nuh’un Ankara Makarnası makarna, Tat salça ve Sana margarin üretir. Bu üreticilerin her birinin kendi mağazalarını açtığını düşünün. Akşam yemeğinde makarna yapmayı düşünüyorsanız eve gelmeden önce, makarna almak için bir mağazaya, yağ almak için başka bir mağazaya, salça almak için ise başka birine gitmeniz gerekecektir. İşte tüketicilerin bu tür sıkıntıları yaşamaması için perakendeciler ürün çeşitlendirme fonksiyonunu yerine getirirler.

Küçük miktarlarda satma Perakendeciler, üreticiden veya toptancıdan taşıma, depolama gibi çeşitli maliyetleri dikkate alarak genellikle büyük miktarlarda ürün satın alırlar. Oysa biz tüketiciler sadece ihtiyacımız olan miktarlarda diğer bir değişle küçük miktarlarda ürün satın alırız. Bu yüzden perakendeciler, tüketicilerin özelliklerine ve satın alma alışkanlıklarına göre ayarlanmış küçük miktarlarda ürünleri satışa sunarlar. İleride bahsedileceği üzere, çeşitli faktörler tüketicilerin satın alma alışkanlıkları etkilemektedir. Mağaza yönetiminin de bu değişimleri yakından takip ederek, değişime göre uyarlanmış ürün çeşitlerini ve miktarlarını hazır bulundurması gerekmektedir. Örneğin, 2001 kriz döneminde tüketiciler daha küçük boyutlarda ürün satın alma eğilimine girmişler, perakendeciler de bazı ürün gruplarında tüketicilerin değişen tercihlerine göre daha küçük ürün paketlerini satmışlardır.

Stok Bulundurma Perakendecilerin yerine getirdikleri önemli fonksiyonlardan biri de, stok bulundurmaktır. Perakendeciler tüketicilerin istedikleri ürünleri hazır bulundurmak amacıyla dağıtım kanalında yer almaktadır. İstedikleri ürünü, istedikleri yerde bulabileceklerini düşünen tüketiciler, küçük miktarlarda ürün alırlar. Bu sebeple, asıl stoklama fonksiyonu perakendeciler tarafından yerine getirilmektedir. Stok tutma maliyetini perakendeci üstlendiğinden, tüketiciler stok tutma maliyetinden de çeşitli tasarruflar sağlamaktadırlar.

Hizmet Sağlama Perakendeciler, tüketicilerin ürün kullanımlarını ve tüketimlerini kolaylaştırmak amacıyla çeşitli hizmetler sunarlar. Örneğin, giyim mağazasından aldığınız elbisenizin boyunun kısalması, market alışverişiniz sonrası eve kadar getirilmeniz veya aldığınız bilgisayarın nasıl kullanılacağını öğrenmeniz için size bir süre eğitim verilmesi, çeşitli perakendecilerin tüketicilere yönelik verdikleri hizmetlerden bazılarıdır.

Bilgi paylaşımı Perakendeciler bu faaliyetleri ile hem üreticilere hem de tüketicilere yardımcı olurlar. Günümüzde artık bilgi teknolojileri sayesinde tüketiciler, ürün çeşitlendirilmesi, fiyat düzeyi gibi çok çeşitli konularda perakendecilere önerilerde bulunmakta ve bu önerileri doğrultusunda istekleri ürünü alabilme fırsatı kendilerine sağlanmaktadır. Benzer şekilde perakendeciye ulaşan bu değerli bilgilerin, kanalda geri iletim yoluyla üreticilere ulaşması mümkün olabilmektedir

Perakendeciler, bu fonksiyonları yerine getirerek tüketiciler için yer, zaman ve mülkiyet, şekil faydası sağlarlar. Bu faydalar şunlardır Yer faydası: Perakendecilerin ürünleri veya hizmetleri tüketiciye istediği veya ihtiyaç duyduğu yerde sağlamasıdır. Zaman faydası: Perakendecilerin ürünleri veya hizmetleri tüketiciye istediği veya ihtiyaç duyduğu zamanda sağlamasıdır. Mülkiyet faydası: Perakendecilerin ürünleri veya hizmetleri tüketiciye kredi ile satarak ürünün bedelinin ödenmesini vadelendirmesine rağmen mülkiyetini anında devretmesidir. Şekil faydası: Perakende mağazaların sattıkları ürünleri monte etmek ve konfeksiyon ürünlerini daraltmak, boyunu kısaltmak gibi yararlar sağlamasıdır.

Dağıtım Sistemi İçinde Perakendeciliğin Önemi Perakendeciler olmasaydı ne olurdu? Bu sorunun yanıtını hiç düşündünüz mü? Gerçekten de bu soru yanıtlanması ve üzerinde düşünülmesi gereken önemli konulardan biridir. Perakendeciler işlerinin uzmanları olmaları, tüketici tercihlerini daha yakından bilmeleri, bu tercihler yönünde mağaza ortamını düzenlemeleri ve pazar bilgisi sunmaları, uygun miktarlarda ve çeşitlerde ürünleri hazır bulundurmaları, değişen tüketici isteklerini iletmeleri, müşterilerine kredi veya taksit olanağı sağlamaları nedeniyle çok önemli fonksiyonları yerine getirirler. Perakendeciler olmasaydı, bu fonksiyonları üreticiler yerine getirmek zorunda kalacaktı. Bu durumda ise üretici yüzlerce belki de binlerce tüketici iletişim kurma durumunda olacaktı. Ayrıca üreticinin tüketicinin istediği küçük miktarlarda üretim yapması, her ürün çeşidinden stok bulundurması ve bu siparişleri zamanında teslim etmesi gerekecekti. Bu sebeplerden perakendeciler, dağıtım kanalının can damarını oluşturmaktadır

Dağıtım Sistemi İçinde Perakendeciliğin Önemi Biraz önce saydığımız birçok fonksiyonu yerine getirerek üreticilere büyük ölçüde destek olmakta ve onların üretiminin sürekliliğini sağlamaktadır. Böylece, pazarlamanın özü olan değişimin gerçekleşmesi ile hem perakendeciler yaşamlarını sürdürmekte, hem de tüketiciler istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir. Dağıtım kanalı üyesi olarak perakendeci, üretici açısından üreticinin istek ve çıkarları doğrultusunda çalışan satış temsilcisi; nihai tüketici açısından ise, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını yerine getiren satın alma temsilcisi olarak iki yönlü ve çok önemli fonksiyonları yerine getirmektedir. Perakendecilerin yerine getirdikleri bu iki yönlü fonksiyonlar Tabloda yer almaktadır.

Dağıtım Kanalı İçerisinde Perakendecilerin Fonksiyonları Üreticilerin Satış Temsilcisi Tüketicilerin Satın Alma Temsilcisi — Pazar bilgisi sunar — İstekleri karşılar — Tüketici isteklerini iletir — Malların miktarlarını ayarlar — Mallarının tutundurulmasını sağlar — Malları depolar — Çeşitlilik sağlar — Malları depolar — Malların taşınmasını sağlar — Müşterilerle görüşür — Finansman sağlar — Malların hazırlanmasını sağlar — Malların sahipliğini üstlenir — Mallara garanti sağlar — Riski paylaşır

Perakende Mağaza Bir yılda kaç kez perakende mağazalara gittiğinizi hiç hesapladınız mı? Tüketiciye göre değişmekle birlikte, yılda en az 52 kez bir bakkala ya da süpermarkete gıda alışverişi için gidildiği rahatlıkla söylenebilir. Tabi buna, giyecek, mutfak gereçleri vb. ihtiyaçlarımızı satın almak için gerçekleştirdiğimiz mağaza ziyaretlerini de dâhil edersek bu rakamın yüzleri aşacağı görülecektir. Yaşamımızda bu kadar önemli bir yer tutan perakende mağazalar, çok çeşitli ihtiyaçlarımızı karşılamaya çalışan kuruluşlardır. Bu açıklamalara dayanarak, dağıtım sürecinin son aşamasında yer alan perakende mağazaları, “ürünlerin ve hizmetlerin tüketicilere sunulduğu satış noktaları” olarak tanımlayabiliriz

Ürün ve hizmetlerin tüketicilere sunulduğu ortamlar mağaza olarak bilinir. Ancak perakendeciler mağazalar aracılığıyla veya fiziksel bir mağaza olmadan da satış yapabilirler. Makarna almak için market yerine Piyale makarna fabrikasına ya da giderek sayıları azalmakla birlikte hemen her şehirde bulunan toptancılar sitesine gitmek ister misiniz? Çoğumuzun yanıtı hayır olacaktır. Perakende mağazalar, fabrikalardan, toptan satış mağazalarından farklıdır. Çünkü perakende satış mağazalarına tüketiciler alışveriş yapmaya gelmektedir. Oysa ne fabrikanın ne de toptan satış mağazasının tüketiciyi cezp edecek şekilde düzenlenmesine gerek vardır. Günümüzde perakende mağazalar tüketicileri çekebilmek için mağaza içi ve vitrin düzenlemeleri, rafların düzenlenmesi, mağazanın aydınlatılması, çevre düzenlemesi, ürünlerin sergilenmesi gibi birçok hususa dikkat etmek zorundadırlar.

Perakende Mağaza Büyük ölçekli perakende mağazaları ile küçük ölçekli perakende mağazaları arasında farklılıklar vardır. Her şeyden önce büyük ölçekli perakende mağazalarda müşteri yoğunluğu, küçük ölçekli perakende mağazalara göre oldukça fazladır. Bu konuda yanı başınızdaki bakkal ile bir hipermarketi düşünün. Sattıkları ürün çeşitleri, satın alma politikaları, tedarik kanalları, stoklama politikaları, müşteri yoğunluğu, finansal olanakları, satış alanları, çalışan sayıları, sundukları müşteri hizmetleri konularında önemli farklılıklar olduğu sizin de dikkatinizi çekecektir.

Perakende Mağaza Perakende mağazalar, ürün ve hizmetlerin tüketicilere sunulduğu ortamlar olmakla birlikte, perakendeciler, satışlarını mağazalar aracılığıyla veya mağazasız ortamlarla da yapabilirler. Bu ortamlar, gerçek olabileceği gibi sanal ortamlar da olabilir. Ayrıca, perakendeciler satışlarını telefon, posta, TV, internet ve yüze satış yapan satış elemanları gibi mağazalar dışındaki araçlardan da yararlanarak gerçekleştirebilirler. Avon kozmetik ürünlerinin ve Amway temizlik ürünlerinin satışları mağazasız perakendeciliğe örnek olarak verilebilir. Aslında bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Ülkemizde son yıllarda çeşitli TV kanallarında da doğrudan pazarlama adı altında ağırlıklı olarak spor malzemelerinin satışının yapıldığı görülmektedir.

Perakende Mağaza Özellikle son yıllarda telefon, internet gibi yollarla yapılan perakende satışların oranı artmıştır. Buna rağmen perakende mağazalar tüketicilere mağazadan alışveriş yapma keyfini yaşatması; birçok marka, renk, boyut ve model arasında karşılaştırma yapabilme olanağı sunması; müşteriye kişisel ilgi gösterilmesi; bazı müşterilerin plansız ürün satın almadan hoşlanması gibi sebeplerden dolayı önemini ve popülerliğini korumaktadır. Bu konuda yapılan bir araştırmada, henüz telefon, internet ve posta yolu ile yapılan perakende satışların oranının %15 civarında olduğu, önümüzdeki yıllarda ise bu kanallarla ile yapılan perakende satışların %55’lere ulaşacağı tahmin edilmektedir. Perakendeciler satışlarını mağazalar veya mağazasız ortamlarda yaparlar. Günümüzde perakende mağazalar; offline (mağazalı) ve online olarak hizmet verebilirler.

PERAKENDE SATIŞ VE ÖZELLİKLERİ Perakendecilerin hedef kitlesinin tüketiciler olduğundan daha önceden bahsedilmişti. Tüketicilerin satın aldıkları ürünü tekrar satması veya üretime katması söz konusu değildir. Oysa endüstriyel alıcılar, satın aldıkları ürünleri tekrar satabilir veya üretimde kullanabilirler. Bu yönüyle, tüketiciler ile endüstriyel alıcılar ayrılmaktadır. Bir satış işlemini perakende satış olarak nitelendirebilmek için satın alan kişinin satın alma amacının esas alınması gerekir. Bu açıklamaları sürdürebilmek için satın alan kişinin, tüketicinin açıklanması gerekmektedir. Tüketici, “kendisinin veya ailesinin kullanımı veya tüketimi için ürün ve hizmet alan kişi” olarak tanımlanabilir. Burada, perakende satışın gerçekleşmesi için tüketicinin kendisinin veya ailesinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, yani tüketim/kullanım amacıyla alımda bulunması önemlidir.

PERAKENDE SATIŞ VE ÖZELLİKLERİ Perakendeciden satın aldığı ürünü, tekrar satmak veya üretmek amacıyla kullanmaması gerekir. Zaman zaman perakendeciler de üretici, toptancı gibi endüstriyel alıcılara satış yapabilirler. Çünkü bu gruba yönelik satışlarının tutarı toplam satışlar içinde oldukça sınırlıdır. Bu sebeple, bir kişi veya kuruluşa perakendeci diyebilmemiz için satışlarının önemli bir kısmının perakende olarak gerçekleşmesi gerekir. Örneğin, Çetinkale mutfak dolapları üreticisinin satın alma elemanının öğle yemeği için gereken sebze ve meyve ihtiyacını, Bizim Manav’dan alması, manavın perakendeci niteliğini değiştirmez.

PERAKENDE SATIŞ VE ÖZELLİKLERİ Perakendecileri, üreticiler ve toptancılar gibi kuruluşlardan ayıran çeşitli özellikler vardır. Perakendecilerin müşteri başına ortalama satış miktarı, üreticilerinkinden çok daha azdır. Örneğin, bir deterjan üreticisi büyük ölçekli bir markete 2000 adet deterjan satarken, tüketici bu üründen sadece bir adet alacaktır. Diğer yandan, biz tüketiciler genellikle duygusal güdülerle hareket ederek planlanmamış satın alımlarda bulunurken, üreticiler ve diğer endüstriyel alıcılar alımlarında daha planlı ve sistemli olarak hareket edebilirler. Örneğin, bir kazağın rengini çok beğenmemiz, satış elemanının bize çok yakıştığını söylemesi veya fiyatının çok uygun olması bizi etkileyerek o an ihtiyacımız olmayan bu ürünü satın almamıza sebep olurken, üreticilerin satın alımlarında bu tür faktörlerin etkisi söz konusu olmayabilir. Bu tür kuruluşlar alımlarda bulunurken, fiyat, kalite ve servisin bulunabilirliği gibi faktörlere önem verirler.

PERAKENDE SATIŞ VE ÖZELLİKLERİ Genellikle perakendecilikte satışın gerçekleşmesi için müşteriler mağazaya gelirken, üreticilerde satışın gerçekleşmesi için satış elemanları bu müşterileri ziyarete gider. Diğer yandan, tüketicilerin buzdolabı, bilgisayar gibi ürünleri alırken, çoğu kez teknik özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmaları mümkün değildir. Bu tür bilgileri öğrenmemiz ve anlamamız için konunun uzmanı olmamız gerekir. Dolayısıyla bu ürünleri alırken, eş dost tavsiyesinden, satış elemanının bize verdiği bilgilerden ve reklamlardan etkileniriz. Oysa endüstriyel alıcılar, genellikle satın alacakları ürünler konusunda yeterli teknik bilgiye sahiptirler. Perakendecilerin alıcılarının yani müşterilerinin sayısı, endüstriyel satıcılara göre çok daha fazladır. Tekstil makineleri üreten ve satan bir firmanın müşteri sayısı yüzü geçmez iken, büyük ölçekli bir marketin on binlerce müşterisi vardır.

PERAKENDE SEKTÖRÜ Perakende sektörü, yarattığı istihdam ve yatırımları ile birçok ekonominin olduğu gibi ülkemiz ekonomisinin de lokomotif sektörlerinden biridir. Türkiye, Avrupa’nın en büyük 6. perakende harcama büyüklüğüne sahiptir. Perakende pazarı, organize veya modern ile geleneksel pazarlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Organize Pazar; AVM, hiper ve büyük marketler, tekno marketler, ev marketleri, mobilya marketleri gibi çok sayıda modern perakende kanalını içermekte olup tüketiciye aynı anda birden çok fonksiyonu sunan pazarlardır. Türkiye’de organize perakende sektörü, bugün Avrupa Birliği'nde (AB) 7. dünyada da 10. büyüklüğe ulaşmış durumdadır. Geleneksel pazar ise; Bakkal, büfe, manav, tuhafiye mağazası gibi perakendecilerin oluşturduğu pazardır

Ülkemizde de perakendecilik sektöründe geleneksel yapıdan organize yapıya doğru bir dönüşüm söz konusudur. Bu gelişmeye ivme kazandıran faktörler şunlardır 1. Uzmanlaşma; belli ürünlerde uzmanlaşmış satış noktalarının artışı 2. Ekonomik büyüme ve serbest piyasa ekonomisinin etkisiyle iç piyasaya yabancı mal ve hizmet akışının hızlanması 3. Teknolojik gelişim ve yeni teknolojilere ulaşımdaki kolaylık 4. Uluslararası perakendecilerin Türkiye pazarına verdikleri önemin artması 5. Yerli firmaların farklı ticari işleyiş yöntemleri ile tanışması 6. Türkiye’deki kişi başına kullanılabilir gelirdeki artış, farklı tüketim eğilimleri, orta ve üst sınıfın tercihlerindeki farklılık

Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye'de Süpermarket/Hipermarket ve Bakkallar Ülkemizde perakendecilik sektöründe geleneksel perakendeciler ağırlıklı olarak yer almaktadır. Sektöre girişin kolay olması -özellikle bakkal, büfe gibi küçük ölçekli bir perakende mağaza açmak için çok fazla sermaye gerekmemesi- kendi işini kurmak ve çalışmak isteyen küçük girişimcilere önemli fırsatlar sunmaktadır. Son dönemde bu sektörde organize perakendecilerin sayısının arttığı, buna karşılık bakkal gibi geleneksel perakendecilerin sayısının ise azaldığı görünmektedir. Organize perakende mağazası sayısı 1998’de 14 binden, 2007’de 22 bine yükselmiştir. Buna karşılık bakkalların sayısı ise 1998’de 191 binden, 2007’de 162 bine gerilemiştir

Türkiye’de Organize Perakende Pazar Sektördeki yoğun rekabet, tüketicilerin yararına olmakla birlikte, belirli konularda uzmanlaşamayan, yeterli sermayeye sahip olmayan küçük ölçekli işletmelerin kısa bir süre sonra kapanmasına yol açmaktadır. Sonuçta, açılan işyeri sayısı ve kapanan işyeri sayısının en fazla olduğu sektör, perakendecilik sektörüdür. Çoğu kez alışverişe çıktığımızda, yeni mağazaların açıldığına ve bazılarının kapandığına tanık olmaktayız. Gerçekten ülkemizde yıllardan beri faaliyet gösteren perakendecilerin sayısı oldukça sınırlıdır. Bunlar arasında Mehmet Efendi Kurukahvecisi, Güllüoğlu Baklavalarını sayabiliriz.

Türkiye’de Organize Perakende Pazar Tüketicilerin; Geleneksel perakendecilerden, organize perakendecilere kaymalarında ki önemli faktörlerden birisi de , fiyat yapısıdır. Geleneksel perakendecilerin uzmanlaşmadan faaliyetini sürdürdüğü için organize perakende sektöründeki perakendecilere göre müşterilerine sunduğu aynı üründeki fiyat farkı yüzde 20– 30 oranında daha yüksektir. Bunun nedeni ise, verimlilik ve ölçek ekonomisidir. Söz konusu verimsizliğe rağmen, geleneksel perakendecilerin ticari faaliyetlerini devam ettirmesi pek çok kez kayıt dışı enstrümanları kullanarak mümkün olabilmektedir. Örneğin; KDV, ÖTV, SSK primleri, Gelir Vergileri, aile fertlerinin işyerinde çalışması vb. Günümüzde tüketicilerin çoğunun alınan hizmet ve ödenen bedel konusunda duyarlı olması nedeniyle en azından alımlarının büyük bölümü için, alışveriş ettikleri geleneksel satış noktalarını bırakmaktadırlar

Türkiye’de Organize Perakende Pazar Geleneksel perakendecilerden belirli bir alana odaklanarak uzmanlaşanların ise; mağazalarında binlerce farklı çeşidi ucuz fiyatlarla sunabilen ulusal ve uluslararası organize perakendecilere rağmen son derece başarılı olabildikleri görünmektedir. Hatta zamanla organize perakende kategorisine geçebilmektedir. Örneğin; oyuncak marketleri, yapı marketleri, elektronik marketlerin bazılarının organize perakendeci konumuna geçmeden önce geleneksel uzman mağazalar olduğu söylenebilir.

Perakende Sektöründe Performans Göstergeleri Günümüzde organize perakendeciliğin gelişmesi ile birlikte perakende sektörünün performansını değerlendirme kriterleri de farklılık göstermiştir. Açıkçası geleneksel perakendeciler ile ilgili bilgilere ulaşmak oldukça zordur. Ancak organize perakendecilikte tüm işlemler şeffaf olduğu için gerekli her bilgiye rahatlıkla ulaşılabilmektedir. Çalışan sayısı, cirosu, m 2 başına satışlar, kestiği fiş sayısı, satışların ne kadarının kredi kartı ile ne kadarının peşin olduğu gibi bilgilere ulaşabilmek mümkün olabilmektedir.

Perakende Sektöründe Performans Göstergeleri Bu konuda AMPD (ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ VE PERAKENDECİLER DERNEĞİ) belirli dönemlerde AMPD perakende indeksi yayınlamaktadır. Ayrıca, TÜİK tarafından Tüketici güven indeksi, Tüketici beklenti indeksi yayınlamaktadır. TÜİK tarafından yayınlanan bu indeksler tüketicinin piyasaya ilişkin güvenini ve beklentilerini yansıtmaktadır. Bu değerlendirmeler doğal olarak tüketicilerin tüketim harcamalarını olumlu veya olumsuz yönde etkilemekte ve perakendeciler bu indeksi dikkate alarak planlamalar yapmaktadırlar

Sektör performansı, gıda ve gıda dışı ve ayrıca, sektör alt gruplarına göre yapılmaktadır. Sektör performansını değerlendirmede ilk dikkate alınan kriterler şunlardır; 1. Ciro indeksi (bir önceki döneme göre organize perakende cirolarındaki artış (gıda ve gıda dışı) 2. Tüketici güven indeksi 3. Tüketici beklenti indeksi 4. m 2 indeksi (organize perakende sektörünün satış alanı metrekare gelişimi) 5. m 2 başına ciro indeksi (cirolarda görülen artış veya azalış) 6. Toplam çalışan sayısı indeksi (bir önceki döneme göre istihdamdaki artış) 7. Fiş sayısı Belirli aralıklarla yayınlanan AMPD bülteninde yer alan perakende indeksindeki verilere dayanarak genel olarak sektördeki, özelinde de alt sektörlerdeki perakende satışlardaki gelişmeler, oluşturduğu istihdam olanağı, m 2 başına satışlar ile fiş sayısı gibi konularda bilgi sahibi olmak mümkündür

PERAKENDECİLİĞİN EKONOMİK VE SOSYAL ETKİLERİ Perakendeciliğin Ekonomik Etkileri Perakendecilik, dünya ticaretinin ve birçok ülkenin önemli sektörlerinden biridir. Perakendecilik sektöründeki gelişmeler sadece kendi alanını değil, imalat sektörünü de etkilemektedir. Hizmet sektörü içerisinde yer alan perakendecilik, dolayısıyla tüm ekonomiyi etkilemektedir. Bu yüzden perakendecilik sektörünün ekonomiye ne tür katkılarının olduğunun yakından incelenmesi gerekmektedir. Perakendeciler ; a) Yaptıkları perakende satışlar, b) Oluşturdukları istihdam alanları, c) Diğer sektörlere etkisi, d) Verimlilik artışı, e) Göreli fiyat düşüşleri, f) Kayıt dışılığın azaltılması ve g) Ürün/hizmet kalitesinde artış Gibi konularda katkıda bulunmaktadır. Şimdi perakendecilerin bu konularda nasıl katkı sağladığını sırasıyla inceleyelim.

Perakende Satışlara katkısı Perakendecilerin ekonomiye sağladığı önemli katkılardan biri de perakende satışlardır. Bu yönüyle perakende satışlar, ekonomiye katma değer yaratmaktadır. 2005’de ülkemizde perakende satışlar, 60 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir ve o dönemde perakendecilik sektörü GSMH içinde yaklaşık %29’luk önemli bir paya sahip olmuştur. Yine ülkemizde, toplam perakende tüketimin %65’ini gıda, %35’i gıda dışı tüketim oluşturmaktadır. Geçtiğimiz yılları kısaca bir gözden geçirirsek; Perakende sektörünün Türkiye ekonomisi içerisinde aldığı pay 2008 yılında % 7, 9 oranında iken Bu rakam 2009’da yaşanan küresel kriz döneminde sadece % 7, 4’e gerilemiş, 2010 yılının ilk üç ayında ise bu rakam kümülatif olarak % 9, 2 oranına ulaşarak önemli bir gelişme göstermiştir

Perakende Satışlara katkısı 2010 yılının üçüncü çeyrek sonuçlarına bakıldığında perakende ticaret hacminin GSYH içerisindeki payının yaklaşık % 26 oranında olduğunu görüyoruz. Bu oran da yıllık bazda yaklaşık 175 milyar dolarlık bir ciroya denk gelmektedir. Organize perakende sektörü ise, GSYH içerisinde % 11, 3 oranında pay ile yıllık yaklaşık 78 milyar dolarlık bir ciro hacmine ulaşmaktadır. Perakende sektörünün % 44’lük bir bölümünü oluşturan organize perakende sektörü 2009 yılında 72 milyar dolar olan cirosunu artırarak büyütmüştür. Sektörün sürekli yatırım trendi ve buna bağlı olarak artan istihdam oranları bu büyümeyi desteklemektedir. Böylece perakendeciliğin gelişimi, ekonominin gelişimine yansımaktadır.

Organize Perakende Sektörü Satışları (2005 -2014) Her ne kadar Türk tüketicileri öncelikli olarak küçük market ve bakkallardan alışveriş yapıyor olsalar da, Tüketicilerin daha geniş yelpazede ürünler sunan organize perakendecilere (süpermarket ve hipermarketler) yönelmesiyle Bu geleneksel perakendecilerin pazar payları zamanla düşmüştür Şekilde görüleceği üzere en hızlı gelişme gösteren perakende türü, indirim marketleridir.

Organize Perakende Sektörü Satışları (2005 -2014)

Diğer Sektörlere Etkisi Perakendeciliğin etki alanı oldukça geniştir. Tedarik zinciri içindeki kilit rolü dolayısıyla tarıma, tedarikçisi imalat işletmelerine, dağıtım - lojistik kanallarına ve perakendecilere hizmet veren birçok sektöre doğrudan etki edebilmektedir. Sadece perakende, tarım ve tedarikçiler hesaba katıldığında 41, 1 milyar dolarlık katma değer ve 8, 4 milyonluk istihdam büyüklüğüne ulaşmaktadır. Bu da toplam üretimin % 20’si, istihdamın % 39’u anlamına gelmektedir.

Diğer Sektörlere Etkisi Organize perakendeciliğin etkilediği önemli alanlardan bir diğeri de, tarım sektörüdür. Ülkemizde tarım sektörünün genelinde önemli sorunlar yaşanmaktadır. Üretimde ve dağıtımda önemli verimsizlikler meydana gelmektedir. Organize perakendeciler ise ürünlerin kalitesini güvence altına alabilmek için, üretim sürecinin tüm aşamalarında bulunmak istemektedirler. Bu kapsamda; anlaşmalı oldukları çiftçilerin eğitimi, modern tarıma geçişte üreticilerin teşviki konularında çalışmaktadırlar. Ayrıca, ürünlerin depolanması, nakliyesi gibi aşamalarda teknolojiyi kullanılarak, üretim aşamalarında meydana gelen kayıpların önüne geçilmesine katkı sağlamaktadırlar

Diğer Sektörlere Etkisi Tarım sektöründe yaşanan gelişmelerin sonucunda da, ürünlerin kalitesi ve veriminden sektördeki istihdama, ürünlerin ihracatından tüketici memnuniyetine kadar çok geniş bir alanda önemli gelişmeler kaydedilmektedir Perakendecilik sektörünün diğer sektörlere olan etkileri de düşünüldüğünde etki alanı çok geniş olduğu görülür. Özellikle organize perakendeciliğin gelişmesi, lojistik, catering/temizlik/güvenlik, bankacılık, inşaat ve depolama hizmetlerinin de gelişmesini sağlamaktadır

Diğer Sektörlere Etkisi

Diğer Sektörlere Etkisi Perakende sektöründeki faaliyetlerin verimli bir şekilde sürdürülebilmesi için son derece önemli olan lojistiğin, organize perakendeciliğin artışına paralel olarak geliştiği izlenmektedir. Benzer şekilde organize perakendecilik ile birlikte bankacılık hizmetlerinin de çeşitlendiğini ve yaygınlaştığını söylemek mümkündür. Bu tür perakendecilerin bankalarla işbirliği sonucu ortak kart çıkarmaları, Teknosa, Vatan bilgisayar gibi elektronik marketlerin bazı banka kartlarına özel indirim yapmaları, banka-mağaza anlaşmaları ile daha uzun vadeli taksit fırsatları vb. uygulamalarla kredi kartı kullanımını teşvik etmektedirler. Böylece bir yandan kredi kartı kullanımı yaygınlaşmakta, diğer yandan kayıt içine girişi sağlanmaktadır. Yeni mağazaların ve alışveriş merkezlerinin açılması inşaat sektörünü de canlandırmakta, yeni iş sahalarının ortaya çıkmasına katkıda bulunmakta ve istihdam olanağı yaratmaktadır. Yine organize perakendeciliğin gelişimi stok takip sistemleri gibi çeşitli yazılım ve depolama hizmetlerinin gelişimini tetiklemektedir.

İstihdama Katkısı Perakendecilik sektörünün ekonomiye sağladığı önemli katkılardan biri de, istihdam olanağı yaratmasıdır. Perakendecilik sektörünün pek çok ülkede en fazla işgücü istihdam eden sektör olduğunu biliyor muydunuz? Perakende sektörünün istihdam yaratma konusundaki becerisi diğer hiç bir sektör ile karşılaştırılamayacak kadar yüksek seviyededir. Orta büyüklükteki bir AVM yaklaşık 1500 -2. 000 kişiye iş olanağı sağlamaktadır. Dolaylı sağladığı istihdam ise 10. 000’e kadar çıkabilmektedir. Bu büyüklükteki bir AVM'nin yatırım maliyeti 100 -150 milyon dolar civarındadır. Oysa bir otomotiv fabrikası kurmak için 400 -450 milyon dolar yatırım gerektirmektedir ve sağladığı istihdam ise 600 -700 civarındadır. Bu basit karşılaştırma bile, perakende sektörünün istihdam potansiyelini gözler önüne serebilmektedir. Örneğin, Ocak 2012'de perakende ticarette kayıtlı istihdam, 1 milyon 74 bine ulaşmıştır. Sektörel bazda istihdamın en fazla olduğu sektör, perakende ticaret olmuştur

İstihdama Katkısı Kriz dönemlerinde ve sonrasında ekonomide yaşayan önemli sorunlardan biri, işsizliktir. Bu anlamda krizin ardından perakende sektörünün canlanması, alışveriş merkezlerinin sayısının giderek artması ile birlikte istihdam olanakları da artmaktadır. Örneğin, insan kaynakları sektöründe faaliyet gösteren Secretcv. com verilerine göre; 2011'in ilk yarısında; Satış (yüzde 15), Pazarlama (yüzde 12), Muhasebe (yüzde 11), İnsan kaynakları (yüzde 10), Mühendis (yüzde 9), Çağrı merkezi (yüzde 8, 5) ve Halkla ilişkiler (yüzde 8) çalışanı aranmıştır.

İstihdama Katkısı Bu dönemde eleman arayan sektörlerin başında ise; Mağazacılık/perakendecilik (yüzde 14), Tekstil (yüzde 10), BT/internet (yüzde 9), Turizm (yüzde 8, 5), Gıda (yüzde 8), Bankacılık/finans (yüzde 7, 5), Sağlık (yüzde 7), İnşaat (yüzde 6, 8), Çağrı merkezi (yüzde 6, 5) ve Sigorta (yüzde 6) yer almaktadır Dolayısıyla en fazla istihdam talebinin perakende sektöründe olduğu 2009 yılı sonunda 450 bin kişi olan organize perakende sektörü istihdamının, 2010 yılı sonunda yüzde 15 artış ile 520 bin kişi olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. 2011 yılında da istihdamdaki bu artış oranlarının korunması ve yine yıllık % 15 -16 artış oranıyla 600 bin kişiye yaklaşması öngörülmektedir

Verimlilik Artışı Yoluyla Katkı Perakendeciler verimliliklerini artırma yoluyla da ekonomiye önemli katkıda bulunurlar. Maliyetlerinde sağlayacakları tasarruflar yoluyla perakendecilerin verimliklerindeki küçük bir değişme, ekonomi ve tüketici üzerinde çok büyük etkilere yol açabilir. Geçtiğimiz yıllarda ülkemizde büyük ölçekli perakendecilerin gelirlerinin önemli bir bölümünü faiz, repo gibi faaliyet dışı gelirler oluşturmaktaydı. Yakın zamanda bu gelirlerin önemini kaybetmesi ile büyük ölçekli perakendecilerin verimliliklerini artırma çabalarının yoğunluk kazandığı söylenilebilir.

Verimlilik Artışı Yoluyla Katkı Perakende satışların verimliliği, nüfus başına satış alanı (m 2) ve satış alanı verimliliği (satış alanının m 2'si başına düşen perakende kazancı) gibi kriterlere göre hesaplanabilir. Tabloya baktığımızda, Türkiye, perakende satış verimliliği açısından Avrupa ülkeleri (32 ülke) arasında 22. sırada yer almaktadır. Bu konumu ile Almanya'nın altında, Polonya, Litvanya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan Romanya gibi ülkelerin üstünde yer almaktadır. Daha önce de vurgulandığı gibi verimliliği artırmanın yolu modern perakendecilik uygulamalarına geçiş ile mümkün olabilmektedir.

Bazı Avrupa Ülkelerinde Perakende Satış Verimliliği (2010 yılı) Ülke Nüfus Başına Satış Alanı (m 2) Perakende Satış Verimliliği ( €/m 2) Lüksemburg 1. 43 6, 900 Norveç 1. 26 6, 900 İsviçre 1. 39 6, 300 Fransa 1. 02 6, 100 İngiltere 1. 10 5000 İtalya 0. 98 4, 200 İspanya 1. 11 3, 900 Almanya 1. 43 3, 400 Türkiye 0. 61 3, 100 Bulgaristan 0. 58 2, 300 Romanya 0. 59 1, 900

Ulusal ve Uluslararası Yatırımcıları Çekme Yoluyla Katkı Gelecek 10 yılda Türkiye için yabancı danışmanlık firmalarının yatırımcılara önerdiği, öne çıkan ilk beş sektör; perakendecilik, telekomünikasyon, bilişim sistemleri ve teknoloji, enerji ve lojistiktir Dikkatinizi çekeceği üzere ilk önerilen sektör perakendeciliktir. Türkiye'yi böylesine cazip kılan etkenler nedir diye baktığımızda, kişi başına özel tüketim harcamalarının artışı, genç nüfusun ağırlıkta olması ve ekonomik göstergelerin güçlü ve istikrarlı olması gibi faktörler sayılabilir. Bunlar Türkiye'yi küresel süpermarket zincirleri, moda perakendecileri ve çeşitli diğer perakendeciler için popüler bir çekim merkezi yapmıştır. Tablodan da görüleceği üzere gerek makroekonomik göstergeler, gerekse nüfus başına özel tüketim harcamaları yıllara göre giderek artmaktadır. Bu daha hem yabancı hem de yerli yatırımcıları cezp etmektedir

Ulusal ve Uluslararası Yatırımcıları Çekme Yoluyla Katkı Organize perakende sektörü yatırımları 2007 yılında %25, 2008 yılında %21 metrekare artışı sağlamıştır. 2009 yılının ilk altı ayında ise %14 metre kare artışı gerçekleşmiştir. 2009 yılında açılan AVM ile birlikte yaklaşık 6 milyon m 2’yi bulmuştur. Türkiye genelinde doğrudan yabancı yatırım girişi 2009 yılında 2008 yılına oranla %14 daralırken, Organize perakende sektörüne yönelik doğrudan yabancı yatırımların aynı dönemde %12 artması oldukça ilginçtir

Ulusal ve Uluslararası Yatırımcıları Çekme Yoluyla Katkı Peki, yabancı yatırımların gelmesi ülkemiz veya sektör açısından ne gibi yararlar sağlar? Yabancı yatırımların gelmesi, ülkemizde perakende sektörünün sermaye, teknoloji ve firmaların yeniden reorganize olması gibi konularda kendini geliştirmesini sağlar. Bu tür gelişmelerin etkisi, sadece perakendecilik sektöründe değil, hizmet sektörünün birçok alanına da yansımaktadır. Bu yansımalar, doğal olarak ekonomimizi de olumlu yönde etkilemektedir

Göreli Fiyat Düşüşleri katkısı Organize perakendecilerin, geleneksel perakendecilere göre ekonomiye sağladığı ilave katkılardan biri de fiyat düzeyleri ile ilgilidir. Organize perakendeciler, büyük ölçekli işletmeler olması sebebiyle ölçek ekonomilerinden yararlanarak fiyatları geleneksel perakendecilere göre daha düşük olmakta ve bu sağladıkları avantajları da tüketicilere yansıtmaktadırlar. Bir bölgede modern bir hipermarket açıldığında, bölgesel fiyat artışları ile genel fiyat artışlarının nasıl farklılaştığı konusunda Ordu örneği verebilir. Temmuz 2005’te Ordu'da Fiskomar’ın açılmasından sonra genel olarak Türkiye ortalamasının üstünde seyreden bölgesel enflasyon, hipermarketin açılmasından sonra hızla ortalamanın altına düşmüş ve o seviyelerde seyrini sürdürmüştür

Kayıt Dışılığın Azaltılması Katkısı Organize perakendecilerin, hem tedarikte hem de satışta yaptıkları tüm işlemleri belgelendirmeleri gerekmektedir. Bu tür perakendecilerden alışveriş yaptığımızda istemeden hemen fişimiz veya faturamız verilmektedir. Böylece her aldığımız üründen elde ettikleri gelirin vergisini ödemektedirler. Ayrıca, tedarikçilerinden de ürünleri fatura karşılığı tedarik etmektedirler. Böylece tedarikçiler de sattıkları ürünlerin vergisini ödemekteler. Kasa fişi, ürün tedarikinde kesilen faturalar, sigortalı çalışan personel, ürün etiketleme, ambalaj atığı kontrolü gibi araçlar yöntemiyle sektörde kayıtlılık sağlanmaktadır. Özellikle, organize perakende sektöründe alışveriş merkezi (AVM )yatırımlarının hızla gelişiminin, kredi kartı kullanımının yaygınlaşmasında önemli bir rolü bulunmaktadır. Kredi kartı kullanımı da, sektörde kayıtlılığın gelişmesine katkı sağlamaktadır Dolayısıyla organize perakendecilik geliştikçe, kayıt dışı işlemler kayıt altına alınmakta ve vergi gelirlerinin artması söz konusu olmaktadır. Böylece organize perakende sektörü gelişimi, hem içinde bulunduğu sektörün hem de imalat ve diğer sektörlerin de kayıt dışılığını azaltan bir etki ortaya çıkarmaktadır.

Ürün/Hizmet Kalitesinde Artış Katkısı Geleneksel perakendecilikten organize perakendeciliğe dönüşümün önemli katkılarından biri de, ürün ve hizmet kalitesinde artıştır. Organize perakendeciler, tedarikçilerini belirli kalite standartlarında üretim yapmaya teşvik etmektedirler. Organize perakendecilerin; faaliyetlerinin büyük bölümü kayıt dışında olan, geleneksel bir üretim yapısına sahip olan ve standart dışı üretim yöntemlerini benimseyen imalat sanayi işletmelerinden ürün satın almayı tercih etmemeleri, imalat sanayindeki modernleşmenin hızlanmasını beraberinde getirmektedir Hatta bazı perakendeciler, tedarikçilerine bu konularda eğitimler vermektedir. Belirli kalite standardının altında olan tedarikçilerle ya çalışmamakta veya yaptırım uygulayabilmektedirler. Bu yüzden tedarikçiler, hem maliyet hem de kalite yönünden kendilerini iyileştirmek zorunda kalmaktadırlar. Elbette böyle bir uygulama da tüketicilerin daha kaliteli ürünleri daha uygun fiyata satın almasını sağlamaktadır