OTZM SPEKTRUM BOZUKLUU Otizm spektrum bozukluu OSB yaam

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), yaşam boyu süren özel bir gereksinim grubudur. Tipik özellikleri, sosyal iletişim ve etkileşimde eksikliklerle kendini gösterir. Sınırlı ve tekrarlardan oluşan davranışlar, takıntılar ve sınırlı ilgileri vardır. Erken çocukluk döneminde ortaya çıkan nörogelişimsel bir yetersizlik olarak bilinmektedir. Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013

• OSB’li bireylerde özellikle iletişim ve sosyal etkileşim alanlarında sınırlılıklar çok belirgindir.

• Özellikle ailelerin dikkatini çeken davranışları;

Takıntılı davranışlar

iletişim sorunları

aynılıkta ısrarcılık

• OSB’nin erken belirtileri sınırlı sosyal katılım, jest mimiklerde ve diğer iletişim alanlarında yetersizlik, etkinliklerde koordine olamama, başkalarıyla etkileşime girmeme ve tekrarlayıcı motor hareketler gibi alanlarda görülmektedir (Landa, 2008).

6 ayı geçtiği halde başkalarına gülümsememek

9 ayı geçtiği halde başkalarının ses ya da mimiklerine karşılık vermemek

1 yaşı geçtiği halde “agulamamak” veya parmakla bir şey işaret etmemek

“Bay-bay” gibi jestler yapmamak

2 yaşı geçtiği halde iki sözcüklük basit anlamlı cümleler kurmamak gibi

• Erken tanıda, konuşma gecikmesi ilk dikkat çeken belirti olmasına rağmen, normal gelişimde de rastlanabilir olduğu için, erken tanı söz konusu olduğunda konuşma gecikmeleri yerine sosyal güçlüklere dikkat etmek daha işlevseldir.

• Erken eğitim almaya başlayan otizmli çocukların, sosyal, konuşma, oyun ve bilişsel becerilerinde önemli gelişmeler görülmektedir.

• Erken çocukluk döneminde tanılanması ve değerlendirilmesinde standart ve standart olmayan araçların kullanılması ve doğru tanı ve değerlendirilmelere ulaşılması; çocuk nöroloğu, çocuk psikiyatristi, aile ve öğretmenler gibi müdahale sürecinde yer alan kişilerin etkililiğini de arttıracaktır.

• Erken tanının yapılabilmesi için ailelerde belirtilere ilişkin farkındalığın arttırılması ve bazı tanı araçlarının geliştirilmesi ve amaca uygun olarak kullanılması gerekmektedir.

ÖNLEME ÇALIŞMALARI NELER OLABİLİR?

TANI KRİTERLERİ NELERDİR? • En öncelikli madde erken tanı ilkesidir. OSB dış görünüş, boy kilo oranı veya özelliklerle kendini belli etmez. Belirgin olan en önemli şey davranışlardaki farklılıklarıdır. İletişim kurma biçimleri, aynı hareketlerin tekrarı, konuşamama veya sınırlı kelime dağarcığı ile rutin TARAMA değerlendirmelerinde şüphe belirlenebilir.

• Taramanın amacı çocuğun bir risk faktörüne sahip olup olmadığının ve kapsamlı bir değerlendirmeye ihtiyaç varsa yapılması için adımların atılmasına ön ayak olmaktır.

• Tanıda riskli olduğu belirlenen çocuklar, vakit geçirmeden bu alanda çalışan uzmanlara yönlendirilmelidirler. • Tanıda biyolojik testler, genetik testleri, beyin mr ı gibi görüntülemelerden destek alındığı gibi, görme işitme testlerinin yapılması, tanı için çocuk psikiyatristinin çocuğu gözlemlemesi, çocuğun öyküsü, anne babanın gözlemlerinin aktarımı ve çocuğa uyguladığı değerlendirmelerle varsa çocuğa tanı koyulur.

TANIYI ZORLAŞTIRAN DURUMLAR • OKB: Yani obsesif kompulsif bozukluk. Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) takıntılı düşünce ve davranışların tekrarlanmasıyla oluşan ruhsal bir hastalıktır.

• Frajil X Sendromu: Zihinsel gerilik ve yukarıda sayılan fizik bulgulara ek olarak, sosyal anksiyete, dikkat eksikliği, hiperaktivite, göz teması kuramama, tekrarlar şeklinde sinirli konuşma, el çırpma gibi sterotipik hareketler, utangaçlık, zor arkadaşlık kurma gibi otistik bulgular vardır. Otizm vakaların % 15 - 60’ ında görülür.

• Landau Kneffner Sendromu: Genellikle 3 -7 yaşları arasında oldukça ani başlar ve kademeli olarak da devam eder. Normal zihinsel, motor ve dil gelişimini takiben ortaya çıkan afazi ile karakterizedir. Afazi genellikle işitsel tiptedir, ancak LKS’de her tip afazi olabilir Olguların %80’inde afaziye konvülzyonlar eşlik etmektedir. EEG bozuklukları tanısaldır.

• Tepkisel Bağlanma Bozukluğu: • Otizm spektrum bozukluğu ile tepkisel bağlanma bozukluğu arasında oldukça kesişen belirtiler vardır. Ağır olguları otizmden ayırmak bazen zor olabilmektedir. 5 yaşından önce başlar. Hayatın ilk yıllarında, özellikle anne ile sosyal duygusal gelişim sağlıklı oluşamadığında ortaya çıkar. Güven duygusu geliştiremedikleri için duygusal gelişimde sorunlar yaşamaktadır.

Otizmde Davranışsal ve Sosyal Sorunlar • Gülümseme gibi olaylara sosyal selamlamalar yapmazlar.

• Yetişkinlere uzanmaz. Örneğin yatağından, beşiğinden çıkabilmek için yetişkine uzanmaya çalışmaz.

• Başkalarının yüz ifadelerinden amaçlarını ve hislerini anlamaz.

Diğer çocuklar gibi oyun oynamaz, nesneleri uçak, tarak, vb olarak kullanmaz.

Dokunsal temasa çok tepki verebilirler.

Cansız nesnelerle ilgilenir, onlara bağlanır ama anne, baba, arkadaş vs bağlanmaz, tepki vermez. İstemez.

İsmine tepki vermez. İşitmiyor gibi davranır. Adını öğrenemez veya

Aynı yemekleri tercih eder. Özellikle püre sever ve büyük yaşlara kadar onu yer.

Ekolali vardır. Cümleleri ve soruları tekrar eder.

kendiliğinden bir konuşma başlatmaz

saatlerce çamaşır makinesinin, asfalt matkabı vb çalışmasını izleyebilir

konuşması tek düze ve duygudan yoksundur

Yeni nesneleri tanımak için yaşı büyük olsa da nesneleri sıklıkla koklar ağzına sokar, koklar.

Kişi zamirlerini yanlış kullanır. Kendisinden bahsederken BEN demez. Örneğin Okula gidiyorum yerine yine ismi olan Barış okula gidiyor diye bahseder.

• Şunu unutmamak lazım. Hiçbir OSB ye sahip çocukta, bireyde bu belirtilerin hemen hepsine rastlanmaz. Farklı tablolar mevcuttur. OSB den hafif etkilenenlerde zeka normaldir ve belirtiler hafiftir ama iyi bir uzmana rastlar ve erken tanılanabilirse yol almak kolay olacaktır. Ancak vaka ağırlaştıkça zeka seviyesinin de düşük olacağını unutmamak gerekir.

• Zeka seviyesinin düşüklüğünün yanı sıra ek sorunlar da ortaya çıkar. Epilepsi, davranış problemlerinin fazlalığı, uyku sorunları sık görülmektedir. OSB den etkilenmiş bireylerde ileri yaşlarda da farklı yelpazeler görülebilir. İleri akademik başarı elde etmiş, iş sahibi olmuş bireyden, halen ailesine bağımlı ve iletişim zorluğu çözülememiş bireylere kadar.

DSM ne demektir? • Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabıdır. • İngilizcesi “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders” dır.

Otizm tanımları DSM IV ve DSM V farkları

DSM IV Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Belirtileri; Duyusal Hashasiyet belirtilerde sayılmıyordu Etkilenme düzeyi olarak kategorize edilmiyorlardı. DSM V Otizm Spektrum Bozukluğu Sayılıyor. Belirtileri; Şimdi ise 1. cil (Destek Gerekli) 2. Cil ( Yoğun Destek) 3. Cül ( Çok Yoğun Destek )