Nowotwory szyjki macicy profilaktyka diagnostyka epidemiologia Katedra Ginekologii

Nowotwory szyjki macicy: profilaktyka diagnostyka epidemiologia. Katedra Ginekologii i Położnictwa Klinika Onkologii Ginekologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu Kierownik Kliniki i Katedry prof. dr hab. Marek Spaczyński

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus) HPV • rodzina Papova • rodzaj Papilloma podwójna nić DNA (7900 par zasad) - nukleokapsyd złożony z 72 kapsomerów - kapsomer pentametryczny

HPV - charakterystyka: • Pierwotna przyczyna raka szyjki macicy – Journal of National Cancer Institute – WHO, 1996 – NIH Consensus Conference, 1996

Zakażenie HPV powoduje: • kłykciny kończyste (condylomata acuminata) • kobiety: srom, pochwa, szyjka macicy, odbyt, krocze • mężczyźni: prącie, ujście cewki moczowej, odbyt U większości kobiet zakażonych układ immunologiczny eliminuje zakażenie wirusowe po upływie od 8 -24 miesięcy.

Częstość występowania raka szyjki macicy 80% nowych zachorowań na raka szyjki macicy występuje w krajach rozwijających się Ilość na 100. 000

Wirus HPV wykazuje również działanie onkogenne. • aktualnie rozróżniamy ponad 100 typów HPV • 99, 8% raków szyjki macicy zawiera w swoich komórkach DNA HPV 16, 18 lub innych typów wysoko onkogennych • około 50% zmian patologicznych szyjki macicy wywołana jest obecnością HPV 6, 11, 16, 18 • ponad 90% łagodnych zmian brodawkowatych narządów płciowych wywołana jest przez zakażenia HPV 6 i 11

Czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy Czynniki główne - zakażenie HPV 16/18 i innymi typami onkogennymi - wczesne rozpoczęcie współżycia - duża liczba partnerów płciowych - duża liczba porodów - palenie papierosów - niski status socjoekonomiczny - CIN 2 i CIN 3 w wywiadzie Czynniki prawdopodobne - wieloletnie stosowanie leków antykoncepcyjnych - dieta uboga w antyoxydanty - częste stany zapalne pochwy wywołane przez: * Chlamydia trachomatis * Neisseria gonorhoeae * HSV 2

Stadia rozwoju raka szyjki macicy indukowanego zakażeniem HPV zakażenie HPV Przetrwałe zakażenie HPV Czynniki immunologiczne Zaburzenia funkcjonowania komórki CIN III Kokarcinogeny Rak inwazyjny

Rak szyjki macicy • drugi co do częstości występowania nowotwór złośliwy u kobiet • pierwszy nowotwór złośliwy narządów płciowych u kobiet co do którego udowodniono etiologię wirusową • w 100% wyleczalny przy wykryciu zmiany przednowotworowej • skuteczność leczenia obniża się znacznie powyżej I stopnia zaawansowania klinicznego

Postacie histologiczne raka szyjki macicy • Rak płaskonablonkowy 60 -80% • Gruczolakorak 15 -20% • Pochodzenia neuroendokrynnego 5 -10%

Stany przedrakowe w raku szyjki macicy Dysplazja stopnia: – małego (CIN I) – średniego (CIN II) – dużego (CIN III) = carcinoma in situ

Nieprawidłowe wyniki cytologiczne należy weryfikować korzystając z: Kolposkopii Biopsji celowanej Skrobania kanału szyjki

Profilaktyka raka szyjki macicy • Unikanie czynników ryzyka • Badania przesiewowe • Szczepienie

Badania przesiewowe w raku szyjki macicy • Badanie cytologiczne - według PAPANICOLAU - według BETHESDA

Powszechność skriningu • 50% kobiet chorujących na raka szyjki macicy nigdy nie miało wykonanego wymazu cytologicznego • 10% nie miało wymazu w trakcie ostatnich 5 lat przed rozpoznaniem choroby. • Każdego roku 30% kobiet z rakiem szyjki macicy jest błędnie oceniana na podstawie fałszywie negatywnego wyniku wymazu cytologicznego.

POLSKA SZWECJA 1955 1965 1975 1985 1995 Wpływ badań przesiewowych na umieralność z powodu raka szyjki macicy w Polsce i Szwecji

SYSTEM BETHESDA • Najbardziej rozpowszechnionym systemem oceny cytologicznej wymazów jest The Bethesda System. • Został wprowadzony w 1988 roku. Zmiany przeprowadzono w roku 1991 i 2001. • Największe zmiany w systemie Bethesda zaszły w roku 2001.

„Nowe zalecenia” • W 1980 roku wprowadzono obok kwaczy z watą, nowe szczoteczki cyto-brush do pobierania wymazów cytologicznych. • Zaletą szczoteczki jest większa zawartość komórek pochodzących ze strefy przekształceń w wymazie. • W roku 1996 Komisja Leków i Żywności dopuściła do zastosowania diagnostycznego Liquid Base Cytology. • Rekomenduje się użycie technik automatycznych, komputerowych do wybiórczej weryfikacji preparatów negatywnych.

Szczepionki profilaktyczne • GSK Cervarix • MSD Gardasil