Marjan de Gruijter specialist ouderengeneeskunde Zorgspectrum Het Zand

Marjan de Gruijter, specialist ouderengeneeskunde Zorgspectrum Het Zand, Zandhove, Zwolle 17 -10 -2012 Documentnr, datum Angst in de palliatieve fase.

Documentnr, datum

Inleiding Wat is angst? Verschillende vormen. Hoe kun je angst herkennen? (diagnostiek) Wat kun je doen? (beleid) Documentnr, datum • •

Wat is angst? • Angst is in het dagelijkse leven een normale menselijke reactie op dreigend gevaar. Documentnr, datum • Een ongeneeslijke ziekte is een dreigend gevaar dat de basis van je bestaan raakt (existentiele angst).

Angst • Angst is lenen van ellende. Angst betekent dat je nu lijdt onder iets dat later misschien gebeurt. Documentnr, datum • Mensen zijn alleen bang voor dingen die zouden kunnen gaan gebeuren.

Vormen • Reactieve angst (‘normale’ angst) – In reactie op dreigend gevaar • Angst door een ziekte en/of medicijnen – Als directe consequentie van een ziekte of geneesmiddel – Psychiatrische ziekte. Documentnr, datum • Angststoornissen

• Bezorgd, zenuwachtig, bang, gespannen, eng, geschrokken. • Invoelbaar • Mensen vinden vaak zelf een manier hiermee om te gaan, evt met hulp. Bij reactieve angst vaak groot aanpassingsvermogen. • Angst wisselt af met aanvaarding, rust, vreugde. Documentnr, datum Reactieve angst

Risicofactoren voor angst Vrouwen vaker angstig dan mannen Jongere patienten Pijn en beperkingen Gebrekkige sociale steun Progressie ziekte Documentnr, datum • • •

Angst door ziekte of medicijnen • Lichamelijke oorzaken. Bv delier • Medicijnen. Documentnr, datum • Plots stoppen met alcohol, nicotine, opiaten.

Angststoornis • Niet vaker in de palliatieve fase dan in gewone bevolking. Documentnr, datum • Angst continu aanwezig • Veroorzaakt hoge lijdensdruk • Oa: paniekstoornis, PTSS, pleinvrees, sociale fobie

Documentnr, datum In de palliatieve fase soms:

Documentnr, datum In de palliatieve fase soms:

Diagnostiek Documentnr, datum • Niet altijd makkelijk te herkennen • Hulpverlener vindt het logisch dat iemand angstig is • Men denkt dat angst in de palliatieve fase toch niet te behandelen is • Weinig frequent inschakelen van psycholoog

Documentnr, datum Waar vraag je naar?

• • • Ligt de patient ‘s nachts wakker, piekert hij? Wat heeft hij zelf al gedaan, hielp dat? Is de angst ergens op gericht of heel algemeen? Vindt de patient dat hij lijdt aan de angst? Is de angst continu? Wanneer komt de angst opzetten? Documentnr, datum Vragen naar

Meetinstumenten • HADS • Lastmeter Documentnr, datum lastmeter

Documentnr, datum Wat zou je kunnen doen?

• Informatie geven!! • Stimuleer de patient te praten over hoe hij zich voelt. • Luisteren en erkenning, herkenning bieden. • Benoem de angst en heb begrip voor zijn emoties • Benoem dat de gevoelens normaal zijn. • Psycholoog en/of GV inschakelen (!!) Documentnr, datum Beleid

Medicatie Documentnr, datum • Benzodiazepinen • SSRI’s ( antidepressiva met angstdempende werking) • Andere middelen bv bij delier.

Angst- samenvatting Reactieve (normale) angst komt veel voor. Soms versterkt door de ziekte of medicijnen Vraag naar angst. Schat in waar behoefte aan is: informatie, luisterend oor, (h)erkenning, begrip, ondersteuning. Documentnr, datum • •

Documentnr, datum

Bronnen Documentnr, datum • Palliatieve zorg – richtlijnen voor de praktijk. A. de Graeff et al. • www. iknl. nl • www. lastmeter. nl