Konsocijacijska demokratija Doc dr Damir Banovi Konsocijacijska demokratija

Konsocijacijska demokratija Doc. dr. Damir Banović

Konsocijacijska demokratija • “Demokratija u pluralnim društvima” – Arend Lijphart • Model konsocijacijske demokratije: Normativni i empirijski model za uspostavljanje i održavanje demokratije u pluralnim tj. heterogenim društvima • Prema njemu, ono je optimalno i jedino izvodljivo rješenje za duboko podjeljena društva • Praktični rješenja uvođenja principa “power sharing” • 1. Ujedinjene pokrajine Kanade (1840 – 1867) • 2. Nizozemska (1917 – 1967) • 3. Lebanon (1943 – 1975 i od 1989) • 4. Švicarska (1943) • 5. Austrija (1945 – 1966)

Konsocijacijska demokratija 6. Indija (1947) 7. Malezija (1955 sa izuzetkom od 1969 -71) 8. Kolumbija (1958 – 1947) 9. Kipar (1960 – 1963) 10. Belgija (1970) 11. Čehoslovačka (1989 – 1993) 12. Južnoafrička Republika (prema privremenom Ustavu iz 1994) • 13. Sjeverna Irska (1972 i 1998) • 14. Sjeverna Makedonija (prema Ohridskom ugovoru uz 2001) • 15. Bosna i Hercegovina (prema Ustavu iz 1995) • •

Konsocijacijska demokratija Pragmatični razlozi Integracija različitih grupa u državnu strukturu Sprečavanje pojave “tiranije većine” Zaštita partikularnih interesa kroz veto mehanizme i kolektivna prava • Uključivanje u parlament, izvršnu i dijelove pravosudne vlasti • Posebno je podesan za države u post-ratnom periodu koje su prošle promjenu prirode političkog sistema • •

Konsocijacijska demokratija • Model i njegove dobre strane treba razlikovati od realnog uspjeha konsocijacijskih demokratija • Konsocijacijski model se ponekada bira iz različitih razloga i pregovaračkih pozicija koji sami po sebi ne znače da će model uspjeti • Neke od navedenih konsocijacijskih demokratija nisu više ostale u tom modelu, dok neke dugo vremena nisu ni postale demokratskim

Konsocijacijska demokratija • Preskriptivni okvir: konsocija treba biti uvedena u postratnim političkim sistemima • Eksplikatorni okvir: uvođenjem konsocijacijskog modela, politički sistem će funkcionisati slično kao u onim sistemima gdje je već uveden kao način rješavanja političkih konflikata • U situaciji disensa i segmentacije jedino institucionalizovana akomodacija elita u konsocijacijskom okviru može ostvariti političku stabilnost

Konsocijacijska demokratija • Kriteriji za uspostavljanje konsocijacije 1. Kooperacija elita u okviru velikih koalicija u kojima su predstavljeni lideri društvenih grupa 2. Proporcionalna predstavljenost u skupštinama, kao i proporcionalna alokacija pozicija u administraciji, te alokacija resursa 3. Autonomija društvenih grupa u oblastima koje su od značaja za njih 4. Veto mehanizmi kojima se štite nacionalni interesi

Konsocijacijska demokratija • Grand koalicije • Jedan je od najznačajnijih karakteristika konsocijacije • Ovo se ne odnosi nužno samo na vlade, već i upravne strukture • Može biti institucionalizovano kroz formalne stalne parlamentarne ili ad hoc komisije

Konsocijacijska demokratija • Veto mehanizmi • Formalni način blokiranja odluka većine (2+1) ili neformalni načini kada majina ima solidnu predstavljenost u institucijama sistema • Kod formalnog načina blokiranja procesa donošenja odluka, veto mehanizmi su dio pisanog ustava

Konsocijacijska demokratija • Autonomija • Pravo grupa da autonomno uređuju pitanja od vlastitog interesa (jezik, kultura, religija i obrazovanje) • Ovo se postiže kroz federalno uređenje (Švicarska) • Pravo manjina na religijsku i jezičku autonomiju, uspostavljanje i upravljanje vlastitih autonomnih škola koje su financijski podržane od strane države (Belgija i Nizozemska) • Personalno važenje prava u pitanjima braka, razvoda i/ili nasljeđivanja za vjerske zajednice (Lebanon i Kipar) • Autonomija može uključivati i drugačiju unutrašnju teritorijalizaciju zemlje: pravo na ostvarivanje autonomije na određenom dijelu zemlje

Konsocijacijska demokratija • Proporcionalnost u predstavljanju u odnosu na ukupan broj stanovnika u državi • Ovo može podrazumijevati i proporcionalnost u pogledu preraspodjele financija i pozicija u administraciji • Također, ovo podrazumijeva i proporcionalni izborni sistem • Način na koji će se princip primjeniti, zavisi da li je kvotni mehanizam dio ustavnog sistema (formalan) ili je mogućnost blokiranja neformalnog karaktera

Konsocijacijska demokratija • Empirijski (ne i normativno) uslovi koji čine konsocijaciju uspješnijom: 1. U državi ne postoji dominantna većina, ali da izvjesni ekvilibrijum među grupama postoji 2. U državi ne postoji značajnije ekonomske i socijalne razlike među grupama 3. Grupe su teritorijalno podjeljene tako da je federalizam lakše primjeniti 4. Grupe su povezane principom lojalnosti 5. Postoje jasne granice odvojenosti grupa 6. Postojanje više političkih partija koje predstavljaju jednu društvenu grupu (ne postoji “nacionalni blok)

Konsocijacijska demokratija 1. Postoje dominantne elite 2. Političke partije poštuju status quo i želju za održavanjem sistema 3. Postoji tradicija kompromisa 4. Postoji sveobuhvatna participacija u sistemu 5. Rješenja za određena politička pitanja proizilaze iz sistema, a ne izvana

Konsocijacijska demokratija • Kritike • Strukturalna diskriminacija pojedinaca/ki i kršenje prava na samoodređenje • Nemogućnost individualnog pristupa državnim strukturama • Uslov uživanja prava određeno je pripadnošću grupi • Odgovor: kolektivni identiteti su trajnije kategorije, te je konsocija “politička i moralna potreba” • Problem reprodukcije kolektivnih identiteta, te jačanje razlika između grupa

Konsocijacijska demokratija • Zadržavanje post-konfliktnih pozicija i apriornog shvatanja prethodnih identiteta kao jedino legitimnih • Organizovanje političkih partija po linijama grupne pripadnosti, a ne na osnovima političkog programa (posebno u situacijama kada je primjenjen formalni kvota mehanizam i proporcionalni izborni sistem) • (1) Korporativna konsocija – preuzima etničke ili vjerske identite kao esencijalne, te institucionalizira politički sistem na tim osnovama • (2) Liberalna konsocija – smatra da su i drugi oblici identifikacije mogući, te daje mogućnost zaštite i individualnih prava (mogućnost glasanja i za druge političke stranke)

Konsocijacijska demokratija • Koorporativna konsocija se uzda u održavanje odvojenih kolektivnih identiteta (podržanu kroz veto mehanizme i izborni sistem)